Τα γεγονότα της Καλκούτας το 1946, γνωστά και ως «Μεγάλη δολοφονία της Καλκούτας», ήταν ένα τετραήμερο μαζικών ταραχών ινδουιστών και μουσουλμάνων στην πρωτεύουσα της Βεγγάλης, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Μέχρι και σήμερα, παραμένουν μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη ιστορική στιγμή, για την οποία υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες· ένας βαθμός συμφωνίας υπάρχει μόνο ως προς την έκταση των δολοφονιών και τις άλλες βραχυπρόθεσμες συνέπειές τους. Ταυτόχρονα, όμως, εξακολουθεί να υπάρχει διαμάχη σε ό,τι αφορά την ακριβή αλληλουχία των γεγονότων, την ευθύνη των διάφορων παραγόντων που ενεπλάκησαν και τις μακροπρόθεσμες πολιτικές συνέπειές τους.
Το συμβάν πρέπει να τοποθετηθεί σε δύο αλληλένδετα πλαίσια: αυτό της Ινδίας και εκείνο της Βεγγάλης. Το πρώτο σφραγιζόταν από την αυξανόμενη ένταση ανάμεσα στο Κόμμα του Κογκρέσου -κύρια ινδική εθνικιστική οργάνωση, με βάση κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) τον ινδουιστικό πληθυσμό της χώρας- και στον Μουσουλμανικό Σύνδεσμο, κύριο εκπρόσωπο της μουσουλμανικής μειονότητας, η οποία αποτελούσε σχεδόν το 25% του πληθυσμού της Ινδίας. Οι εντάσεις οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι και οι δύο ομάδες προετοιμάζονταν για τη μεταβίβαση της εξουσίας από τους Βρετανούς, την οποία είχε ανακοινώσει ο πρωθυπουργός Κλέμεντ Ατλι τον Μάρτιο του 1946. Κάθε μία από τις εν λόγω ομάδες είχε διαφορετική άποψη για το μέλλον της χώρας. Οι Βρετανοί, από την πλευρά τους, εξακολουθούσαν να ελπίζουν ότι θα μπορούσε να αποφευχθεί η διχοτόμηση της Ινδίας. Ωστόσο, η πόλωση μεταξύ των δύο βασικών πολιτικών κομμάτων και των δύο μεγάλων θρησκευτικών κοινοτήτων αυξανόταν συνεχώς.
Η βρετανική πλευρά, πρότεινε στις 16 Μαΐου 1946 ένα σχέδιο για τον σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης, αποτελούμενης από εκπροσώπους του Κογκρέσου και άλλων δυνάμεων. Στις 29 Ιουλίου 1946, μετά από εβδομάδες παρασκηνιακών διαπραγματεύσεων, με προτροπή του ηγέτη του Μουχάμαντ Αλί Τζινάχ, ο Μουσουλμανικός Σύνδεσμος υιοθέτησε ένα ψήφισμα το οποίο απέρριψε το συγκεκριμένο σχέδιο, καλώντας τους μουσουλμάνους της Ινδίας να προχωρήσουν στις 16 Αυγούστου σε μια «Ημέρα Αμεσης Δράσης», σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Η κινητοποίηση ξεκίνησε γύρω στις 2 το μεσημέρι. Σύμφωνα με αναφορές, ένας μεγάλος αριθμός από τους συμμετέχοντες ήταν οπλισμένοι με σιδερένιες ράβδους και ραβδιά μπαμπού. Σε ό,τι αφορά τον αριθμό των συγκεντρωμένων, οι αναφορές αποκλίνουν πολύ. Δημοσιογράφος της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών έκανε λόγο για 30.000, δημοσιογράφος του All Star India για 100.000, ενώ ένας Ειδικός Επιθεωρητής της Αστυνομίας της Καλκούτας για 500.000 – ένας αριθμός σίγουρα υπερβολικός. Οι ταραχές που ξέσπασαν ήταν ιδιαίτερα έντονες και συνεχίστηκαν επί μέρες. Από τη μια πλευρά υποστηρίζεται ότι ομάδες μουσουλμάνων επιτέθηκαν σε καταστήματα ινδουιστών, με επακόλουθο την επέμβαση της αστυνομίας. Από την άλλη, υποστηρίζεται ότι οι Αρχές ήταν αποφασισμένες να επιτεθούν στους συγκεντρωμένους και ότι τα μόνα θύματα ήταν μουσουλμάνοι. Ο αριθμός νεκρών υπολογίζεται μεταξύ 5 και 10.000, ενώ ο αριθμός των τραυματιών υπολογίζεται σε περίπου 15.000 – χωρίς όμως να υπάρχουν επίσημα στοιχεία.
Σημαντικό είναι πως η «Μεγάλη δολοφονία της Καλκούτας» αποτελεί σε μεγάλο βαθμό στοιχείο ζωντανής μνήμης, χάρη στις αφηγήσεις που παραδίδονται από τη μια γενιά στην άλλη στις οικογένειες όσων έζησαν τα γεγονότα. Ωστόσο, απουσιάζει από την επίσημη μνήμη/ιστοριογραφία της Βεγγάλης, καθώς και από την πλευρά του Μπαγκλαντές. Πρόκειται για έναν διχασμό που παρατηρείται με πολλά τραυματικά και διχαστικά συμβάντα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
