Στις 27 Αυγούστου 1896 έλαβε χώρα ο συντομότερος πόλεμος στην καταγεγραμμένη Ιστορία: ο πόλεμος Αγγλίας – Ζανζιβάρης. Διαρκώντας από 38 έως 45 λεπτά, η σύγκρουση αυτή ήταν το αποκορύφωμα των εντάσεων μεταξύ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και του Σουλτανάτου της Ζανζιβάρης, ενός μικρού αλλά στρατηγικής σημασίας νησιού στις ακτές της ανατολικής Αφρικής. Παρά τη συντομία της, η εν λόγω πολεμική σύγκρουση είχε σημαντικές συνέπειες για την περιοχή και σηματοδότησε ένα σημείο καμπής στην ιστορία του νησιού.
Η Ζανζιβάρη, που βρίσκεται στα ανοικτά των ακτών της σημερινής Τανζανίας, ήταν ένα πλούσιο και ισχυρό σουλτανάτο τον 19ο αιώνα. Γνωστή για το εμπόριο μπαχαρικών, ιδίως γαριφάλων, και για τον ρόλο της στο δουλεμπόριο του Ινδικού Ωκεανού, η Ζανζιβάρη ήταν κόμβος εμπορίου και πολιτισμού. Η γεωγραφική της θέση την καθιστούσε ιδιαίτερα σημαντική για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και στα τέλη του 19ου αιώνα είχε γίνει βρετανικό προτεκτοράτο.
Σύμφωνα με τους όρους του προτεκτοράτου, η Ζανζιβάρη ήταν κατ’ όνομα ανεξάρτητη, επηρεαζόταν όμως σε μεγάλο βαθμό από τα βρετανικά συμφέροντα. Οι Βρετανοί διόριζαν συμβούλους του σουλτάνου και είχαν σημαντικό έλεγχο στις πολιτικές και οικονομικές υποθέσεις του νησιού. Η ρύθμιση αυτή οδήγησε σε αυξανόμενη δυσαρέσκεια μεταξύ των ηγετικών προσωπικοτήτων της Ζανζιβάρης, που έβλεπαν την κυριαρχία τους να υπονομεύεται όλο και περισσότερο.
Το 1893, ο σουλτάνος Χαμάντ μπιν Θουαϊνί ανέβηκε στον θρόνο της Ζανζιβάρης με βρετανική υποστήριξη. Η διακυβέρνησή του χαρακτηρίστηκε από τη συνεργασία με τους Βρετανούς, η οποία εξασφάλισε έναν βαθμό σταθερότητας. Ωστόσο, όταν ο Χαμάντ πέθανε ξαφνικά στις 25 Αυγούστου 1896, η λεπτή ισορροπία διαταράχθηκε.
Αμέσως μετά τον θάνατό του, ο ξάδελφός του, Χαλίντ μπιν Μπαργκάς, κατέλαβε το παλάτι και αυτοανακηρύχθηκε νέος σουλτάνος. Οι ενέργειες του Χαλίντ θεωρήθηκαν ως άμεση αμφισβήτηση της βρετανικής εξουσίας, καθώς οι Βρετανοί είχαν προκρίνει έναν άλλο διάδοχο, τον Χαμούντ μπιν Μοχάμεντ, ο οποίος θεωρούσαν ότι θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντά τους.
Ο Βρετανός πρόξενος στη Ζανζιβάρη, Μπασίλ Κέιβ, απαίτησε από τον Χαλίντ να παραιτηθεί και να εγκαταλείψει το παλάτι. Ο Χαλίντ, ωστόσο, αρνήθηκε, πιστεύοντας ότι είχε την υποστήριξη του λαού της Ζανζιβάρης και τη στρατιωτική δύναμη να αντισταθεί στις βρετανικές απαιτήσεις. Κινητοποίησε γρήγορα τις δυνάμεις του, οι οποίες περιλάμβαναν περίπου 2.800 άνδρες και μερικά πυροβόλα και οχύρωσε το παλάτι, περιμένοντας μια πιθανή βρετανική επίθεση.
Αντιμέτωποι με την περιφρόνηση του Χαλίντ, οι Βρετανοί κινήθηκαν γρήγορα για να επιβάλουν την εξουσία τους. Το πρωί της 27ης Αυγούστου 1896, επέδωσαν τελεσίγραφο στον Χαλίντ: είχε προθεσμία μέχρι τις 9:00 π.μ. για να παραδοθεί και να εγκαταλείψει το παλάτι. Ο Χαλίντ αγνόησε το τελεσίγραφο και ακριβώς στις 9:02 π.μ., τα βρετανικά πολεμικά πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι άρχισαν να βομβαρδίζουν το παλάτι.
Ο βομβαρδισμός ήταν καταστροφικός. Μέσα σε λίγα λεπτά, το πυροβολικό του σουλτάνου καταστράφηκε και το παλάτι, σύμβολο της κυριαρχίας της Ζανζιβάρης, μετατράπηκε σε ερείπια. Ο βομβαρδισμός είχε επίσης ως στόχο το βασιλικό γιοτ της Ζανζιβάρης, το οποίο βυθίστηκε γρήγορα. Οι δυνάμεις του Χαλίντ, ανεπαρκώς εξοπλισμένες και απροετοίμαστες για μια τέτοια επίθεση, υπέστησαν βαριές απώλειες. Υστερα από μόλις 38 έως 45 λεπτά, οι μάχες σταμάτησαν και ο Χαλίντ εγκατέλειψε το παλάτι, αναζητώντας καταφύγιο στο γερμανικό προξενείο.
Οι Βρετανοί, αφού πέτυχαν τον στόχο τους με ελάχιστες απώλειες, κήρυξαν τη λήξη του πολέμου και εγκατέστησαν ως σουλτάνο τον υποψήφιο της προτίμησής τους, Χαμούντ μπιν Μοχάμεντ. Ο Χαμούντ ήταν ένας πειθήνιος ηγεμόνας που συνεργάστηκε στενά με τους Βρετανούς, εδραιώνοντας περαιτέρω τον έλεγχό τους στη Ζανζιβάρη.
Ο πόλεμος Αγγλίας – Ζανζιβάρης, παρά τη συντομία του, είχε μόνιμες συνέπειες για το νησί και την ευρύτερη περιοχή. Σηματοδότησε το τέλος κάθε ουσιαστικής αντίστασης της Ζανζιβάρης στον βρετανικό έλεγχο και το σουλτανάτο έγινε de facto βρετανική αποικία. Ο σουλτάνος Χαμούντ, υπό τη βρετανική πίεση, κατήργησε αργότερα το δουλεμπόριο στη Ζανζιβάρη, ένα σημαντικό βήμα στην ιστορία της περιοχής, αν και ήταν σε μεγάλο βαθμό συμβολικό, καθώς η δουλεία είχε ήδη παρακμάσει.
Ο πόλεμος κατέδειξε επίσης τη συντριπτική στρατιωτική υπεροχή των ευρωπαϊκών δυνάμεων έναντι των αφρικανικών κρατών εκείνη την εποχή. Η γρήγορη και αποφασιστική βρετανική νίκη υπογράμμισε τις μεγάλες δυσκολίες που θα συναντούσαν οι απόπειρες αντίστασης κατά των αποικιακών δυνάμεων, συμβάλλοντας στο ευρύτερο αφήγημα της ευρωπαϊκής αυτοκρατορικής κυριαρχίας στην Αφρική κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
