Στα τέλη του 1948 άρχισε να αχνοφαίνεται στον ορίζοντα η τελική νίκη των κυβερνητικών δυνάμεων επί του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), στον εμφύλιο πόλεμο που μαινόταν από το 1946. Ο Εθνικός Στρατός είχε αναδιοργανωθεί πλήρως, είχε εξοπλιστεί με τα κατάλληλα όπλα και εφόδια για τη διεκπεραίωση των επιχειρήσεων εναντίον των ανταρτών και είχε καταφέρει να αυξήσει σημαντικά τη δύναμή του.
Από την άλλη, ο ΔΣΕ, παρότι είχε καταφέρει διάφορες επιτυχίες στα πεδία των μαχών, ιδιαίτερα μέσα στο 1947, είχε φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων του. Ο ανεφοδιασμός του γινόταν διαμέσου κομμουνιστικών κρατών που συνόρευαν με την Ελλάδα και οι δυνατότητες στρατολόγησης από πληθυσμούς των πόλεων και της υπαίθρου είχαν περιοριστεί στο ελάχιστο, μετά τα μέτρα που έλαβαν οι κυβερνητικές δυνάμεις το 1947.
Τον Δεκέμβριο του 1948 ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού για την εκκαθάριση της Πελοποννήσου από τους μαχητές του ΔΣΕ. Την ίδια περίοδο ο Δημοκρατικός Στρατός πραγματοποίησε επιχειρήσεις για την κατάληψη της Εδεσσας, της Νάουσας, του Καρπενησίου και της Φλώρινας. Η επίθεση κατά της Φλώρινας εκδηλώθηκε τα μεσάνυχτα της 12ης Φεβρουαρίου 1949 και διήρκεσε λιγότερο από 48 ώρες. Οι απώλειες σε μαχητές για τους αντάρτες ήταν τεράστιες, ξεπερνώντας το 10% της αρχικής δύναμής τους. Ακόμη και αν καταλάμβαναν την πόλη, οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού θα βρίσκονταν στη συνέχεια αντιμέτωποι με την αεροπορία και τις τεθωρακισμένες μονάδες των κυβερνητικών δυνάμεων, οι οποίες βρίσκονταν στα ανατολικά της Φλώρινας.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις, άλλωστε, είχαν ενδυναμωθεί ψυχολογικά έπειτα από την ανάθεση της γενικής αρχηγίας των ενόπλων δυνάμεων στον Αλέξανδρο Παπάγο, αρχιστράτηγο του έπους του 1940-1941, στις 19 Ιανουαρίου 1949. Με ανεβασμένο το ηθικό, ο Εθνικός Στρατός προέβη τους επόμενους μήνες στην εκκαθάριση ολόκληρων περιοχών από μαχητές του ΔΣΕ. Μέσα στην άνοιξη, οι αντάρτες απώλεσαν τα ερείσματά τους στην κεντρική Ελλάδα, περιορίζοντας τη δράση τους στα βορειοδυτικά, στα βουνά Γράμμος και Βίτσι. Σε αυτά τα βουνά εκτυλίχθηκε και η τελευταία φάση του ελληνικού δράματος του εμφυλίου σπαραγμού.
Μέσα στον Αύγουστο του 1949 πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίες επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού για την οριστική επικράτηση επί των αντιπάλων του. Στόχος του επιτελείου του Παπάγου δεν ήταν μόνον η κατάληψη του Γράμμου αλλά και η αιχμαλωσία των ανταρτών. Απέναντι στους περίπου 150.000 στρατιώτες που παρέταξε ο Εθνικός Στρατός, η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση υπό τον Μάρκο Βαφειάδη παρέταξε μόλις 15.000 μαχητές. Υπό τον κίνδυνο αιχμαλωσίας των δυνάμεών τους, η Προσωρινή Κυβέρνηση και ο Δημοκρατικός Στρατός εγκατέλειψαν το ελληνικό έδαφος εισερχόμενοι στην Αλβανία τη νύχτα της 29ης προς την 30ή Αυγούστου 1949.
Οι ένοπλες επιχειρήσεις του εμφυλίου πολέμου τερματίστηκαν με τη νίκη του Εθνικού Στρατού. Στις 30 Αυγούστου, η «Καθημερινή» ενημέρωσε τους αναγνώστες της για την κατάληξη των επιχειρήσεων. «Ο Γράμμος κατέρρευσε» έγραφε η επικεφαλίδα στο πρωτοσέλιδο. «Κατά δημοσιογραφικάς πληροφορίας εκ του μετώπου του Γράμμου άπαντα τα κατεχόμενα υπό των συμμοριτών υψώματα περιήλθον εις χείρας των ημετέρων. Από της στιγμής ταύτης ουδεμία αντίστασις υφίσταται εις τον Γράμμον. Κατά τας νικηφόρους αυτάς επιχειρήσεις του στρατού μας συνελήφθησαν πολλοί αιχμάλωτοι και περιήλθεν εις χείρας των ημετέρων άφθονον πολεμικόν υλικόν. Μεταξύ των συλληφθέντων συγκαταλέγεται και ολόκληρον το Επιτελείον της συμμοριακής Μεραρχίας. Ο λαός, ο ηρωικός και μαρτυρικός λαός της περιοχής πανηγυρίζει την απελευθέρωσίν του από το συμμοριακόν άγος», ανέφερε μεταξύ άλλων η ανταπόκριση της εφημερίδας από τη Θεσσαλονίκη.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
