Η 3η Σεπτεμβρίου 1941 υπήρξε ένα ζοφερό ορόσημο στην ιστορία του Ολοκαυτώματος. Την ημέρα αυτή, ο Καρλ Φριτς, υποδιοικητής του Αουσβιτς, επέβλεψε την πρώτη πειραματική μαζική εκτέλεση με τη χρήση του Zyklon B, ενός παρασιτοκτόνου με βάση το υδροκυάνιο. Αυτό το φρικτό γεγονός σηματοδότησε την έναρξη της συστηματικής χρήσης των θαλάμων αερίων, που θα γινόταν βασική μέθοδος εξόντωσης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Το Zyklon B (στα ελληνικά «Κυκλώνας Β») αναπτύχθηκε αρχικά ως εντομοκτόνο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την απολύμανση πλοίων, αποθηκών και κτιρίων. Η χημική ουσία αποτελούνταν από υδροκυάνιο, μαζί με σταθεροποιητές και μια προειδοποιητική οσμή. Οταν εξετίθεντο στον αέρα, τα σφαιρίδια του Zyklon B απελευθέρωναν υδροκυάνιο σε αέρια μορφή, το οποίο είναι εξαιρετικά τοξικό και ικανό να σκοτώσει κάθε ζωντανό οργανισμό σε κλειστό χώρο.
Η πρώτη χρήση του Zyklon B στο Αουσβιτς έγινε υπό την καθοδήγηση του αξιωματικού των SS και υποδιοικητή του στρατοπέδου Καρλ Φριτς. Τα θύματα ήταν 600 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και 250 Πολωνοί αιχμάλωτοι, που επιλέχθηκαν για αυτό το θανατηφόρο πείραμα. Οι κρατούμενοι συγκεντρώθηκαν σε ένα υπόγειο στο Μπλοκ 11, γνωστό και ως «Μπλοκ του θανάτου» και αναγκάστηκαν να γδυθούν, με το πρόσχημα ότι θα έμπαιναν σε δωμάτια με ντουζιέρες για απολύμανση και ξεψείρισμα. Μόλις μπήκαν στον θάλαμο όπου υποτίθεται ότι βρίσκονταν οι ντουζιέρες, οι πόρτες σφραγίστηκαν και σφαιρίδια Zyklon B άρχισαν να πέφτουν από μικρές σχισμές στην οροφή. Το παραγόμενο αέριο γέμισε γρήγορα τον χώρο, οδηγώντας σε φρικτό και βασανιστικό θάνατο τους εγκλωβισμένους. Σύμφωνα με την κατάθεση του διοικητή του Αουσβιτς Ρούντολφ Ες, σε είκοσι περίπου λεπτά είχαν πεθάνει όλοι οι έγκλειστοι.
Σε κάθε ανάλογη περίπτωση, αφού οι Ναζί βεβαιώνονταν ότι είχαν εξοντωθεί όλοι, άνοιγαν οι πόρτες και, με τη βοήθεια των αεραγωγών, ο θάλαμος αεριζόταν ώστε να μπορέσουν να απομακρυνθούν οι σοροί. Μάλιστα, το υδροκυάνιο σχημάτιζε κυανούς λεκέδες στους τοίχους του θαλάμου, καθώς παραγόταν σιδηροκυανιούχος σίδηρος, ο οποίος είχε χαρακτηριστικό μπλε χρώμα, γνωστό και ως «πρωσσικό μπλε». Οι λεκέδες αυτοί είναι ορατοί ακόμη και σήμερα στους διατηρημένους θαλάμους.
Αυτό το αρχικό πείραμα κατέδειξε τη θανατηφόρα αποτελεσματικότητα του Zyklon B, ανοίγοντας τον δρόμο για την ευρεία χρήση του στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Πριν από το Zyklon B, οι Ναζί είχαν χρησιμοποιήσει διάφορες μεθόδους για να σκοτώσουν τα θύματά τους, συμπεριλαμβανομένων πυροβολισμών και θανατηφόρων ενέσεων. Ωστόσο, αυτές οι μέθοδοι θεωρήθηκαν αναποτελεσματικές και δύσχρηστες από υλικοτεχνικής άποψης, δεδομένης της κλίμακας της μαζικής εξόντωσης που επεδίωκαν οι Ναζί. Η επιτυχία του πειράματος με το Zyklon B στο Αουσβιτς έδωσε μια «λύση», οδηγώντας στην κατασκευή μόνιμων θαλάμων αερίων στο Αουσβιτς-Μπίρκεναου και σε άλλα στρατόπεδα.
Αυτοί οι θάλαμοι αερίων μπορούσαν να οδηγήσουν στον θάνατο μέχρι και 2.000 ανθρώπους ταυτόχρονα. Μόνο στο Αουσβιτς η χρήση του Zyklon B στους ειδικά διαμορφωμένους θαλάμους, θα είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο ενός εκατομμυρίου και πλέον ανθρώπων, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ήταν Εβραίοι.
Η πρώτη χρήση του Zyklon B στο Αουσβιτς σηματοδότησε ένα σημείο καμπής στο Ολοκαύτωμα, συμβολίζοντας τη μετάβαση από τις περιορισμένες, τοπικές σφαγές στη μαζικής κλίμακας γενοκτονία. Η διαδεδομένη χρήση των θαλάμων αερίων επέτρεψε στους Ναζί να προχωρούν στην «Τελική Λύση» τους με τρομακτική αποτελεσματικότητα, μετατρέποντας το Αουσβιτς-Μπίρκεναου στο μεγαλύτερο από τα στρατόπεδα εξόντωσης.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
