Ακολουθώντας σχεδόν κατά γράμμα το σχέδιο Σλίφεν-Μόλτκε, οι Γερμανοί επιτελείς έστειλαν 1,5 εκατομμύριο άνδρες στα δυτικά τους σύνορα τις πρώτες ημέρες του πολέμου, τον Αύγουστο του 1914. Οι γερμανικές δυνάμεις συνάντησαν την πρώτη ουσιαστική αντίσταση στο οχυρό της Λιέγης, στο Βέλγιο. Παρότι η Λιέγη έπεσε μετά από λίγες ημέρες, στις 16 Αυγούστου, η ταχεία προέλαση των Γερμανών επιβραδύνθηκε. Κύριες αιτίες για αυτήν την εξέλιξη ήταν η ανατίναξη των σιδηροδρομικών τούνελ και γραμμών από τους Βέλγους, καθώς και η κόπωση των Γερμανών στρατιωτών, έπειτα από τις καθημερινές εξαντλητικές πορείες των 30 και 40 χιλιομέτρων, υπό τις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες εκείνου του Αυγούστου.
Με το πέρασμα των ημερών, μετά και την άφιξη των Βρετανών στα πεδία των μαχών, το γερμανικό επιτελείο συνειδητοποίησε πως η πιστή εφαρμογή των προπολεμικών σχεδίων του δεν ήταν δυνατή. Οι γερμανικές δυνάμεις εισήλθαν σε γαλλικά εδάφη πιέζοντας τους αντιπάλους τους σε υποχώρηση. Η υποχώρησή τους, όμως, γινόταν τακτικά, διατηρώντας τη δυνατότητα να κινούνται ελεύθερα, όπως αποδείκνυε η απουσία αιχμαλώτων και πυροβόλων ανάμεσα στα λάφυρα που αποκόμισαν οι Γερμανοί. Επρόκειτο για λεπτομέρεια, η οποία ανησύχησε ιδιαίτερα τον αρχηγό του Επιτελείου, Χέλμουρ Μόλτκε τον Νεότερο.
Ακόμα περισσότερο, ανησύχησε τον Μόλτκε η πρωτοβουλία του διοικητή της 1ης Στρατιάς, στρατηγού Αλεξάντερ φον Κλουκ, να διασχίσει τον ποταμό Μάρνη, φθάνοντας πενήντα χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι. Μπορεί η κίνηση αυτή να εξανάγκασε τη γαλλική κυβέρνηση να μεταφέρει την έδρα της στο Μπορντό, αλλά εξέθεσε τη δεξιά (δυτική) πτέρυγα των Γερμανών, καθιστώντας την ευάλωτη σε πλευρική επίθεση.
Στις 5 Σεπτεμβρίου η γαλλική 6η Στρατιά, υπό τις διαταγές του στρατηγού Μισέλ-Ζοζέφ Μωνουρύ, εκδήλωσε επίθεση στην ευάλωτη δεξιά πτέρυγα των Γερμανών, αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν. Παρά την αντοχή που επέδειξαν, τα γερμανικά στρατεύματα λύγισαν υπό την πίεση που ασκούσαν τα γαλλικά και τα βρετανικά. Στις 9 Σεπτεμβρίου ο στρατηγός Καρλ φον Μπύλοφ διέταξε τις δυνάμεις του να υποχωρήσουν. Το παράδειγμά του ακολούθησε στη συνέχεια και ο Κλουκ. Εως τις 11 Σεπτεμβρίου όλες οι γερμανικές δυνάμεις κατευθύνονταν προς τα βόρεια της Γαλλίας υπό τις εντολές του Μόλτκε. Ο μόνος λόγος που η γερμανική υποχώρηση δεν εξελίχθηκε σε φυγή ήταν η εξουθένωση των Γάλλων και των Βρετανών στρατιωτών.
Το «θαύμα» του Μάρνη, όπως ονομάστηκε η νίκη επί των γερμανικών δυνάμεων, εξύψωσε το ηθικό των Γάλλων και των Βρετανών στρατιωτών, οι οποίοι βρίσκονταν επί ένα μήνα σε θέση άμυνας και υποχώρησης. Καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η χρήση του πυροβολικού εκ μέρους των Γάλλων. Ο ανώτατος διοικητής των γαλλικών δυνάμεων στρατηγός Ζοζέφ Ζοφρ εκτιμούσε ότι το πυροβολικό έπρεπε, εκτός από την παροχή υποστήριξης στις μονάδες του πεζικού, να εξαπολύει και προπαρασκευαστικά πυρά πριν από την επίθεσή τους. Χρησιμοποιώντας πυροβόλα των 75 χιλιοστών και διαθέτοντας απόθεμα 465.000 βλημάτων, οι πολύ ικανοί, όπως αποδείχθηκε στην πράξη, Γάλλοι πυροβολητές κατάφεραν σημαντικά πλήγματα στις τάξεις των Γερμανών. Μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου το απόθεμά τους είχε μειωθεί στα 33.000 βλήματα.
Οι απώλειες της μάχης ήταν περίπου 250.000 άνδρες νεκροί ή τραυματίες για τις δυνάμεις της Αντάντ και άλλοι τόσοι για τους Γερμανούς. Περίπου 38.000 ήταν οι Γερμανοί στρατιώτες που πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τους Γάλλους και τους Βρετανούς. Μετά τη μάχη του Μάρνη, ο πόλεμος έλαβε στατική μορφή και οι στρατιώτες έσκαψαν τα πρώτα χαρακώματα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
