«Ο άνθρωπος είναι μια μεγάλη ιδιοφυΐα· είναι ο σπουδαιότερος Γερμανός του αιώνα». Αυτά πιστεύεται ότι ήταν τα λόγια του Βρετανού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Ντισραέλι για τον Οτο φον Μπίσμαρκ. Ο Μπίσμαρκ διορίστηκε πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Πρωσίας στις 23 Σεπτεμβρίου 1862. Η απόφαση αυτή του βασιλιά Γουλιέλμου Α΄ έμελλε να αποβεί ιστορική, καθώς άλλαξε για πάντα την πορεία της γερμανικής και της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Ο κόσμος δεν γνώριζε ότι αυτή η στιγμή σηματοδοτούσε την άνοδο ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς άνδρες της Ιστορίας, του οποίου το όραμα και η αποφασιστικότητα θα οδηγούσαν στην ενοποίηση της Γερμανίας και στη δημιουργία της Γερμανικής Αυτοκρατορίας το 1871.
Οταν ο Μπίσμαρκ ανέλαβε τα καθήκοντά του, η Πρωσία βρισκόταν σε κατάσταση πολιτικής αναταραχής. Ο βασιλιάς Γουλιέλμος Α΄, ο οποίος είχε ανέλθει στον θρόνο το 1861, αντιμετώπιζε μεγάλη κρίση που αφορούσε τη στρατιωτική μεταρρύθμιση. Υποστηριζόμενος από στρατιωτικούς ηγέτες, επεδίωκε να επεκτείνει και να εκσυγχρονίσει τον πρωσικό στρατό, αλλά το κυριαρχούμενο από φιλελεύθερους Landtag (πρωσικό κοινοβούλιο) αντιτάχθηκε σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις, φοβούμενο ότι θα ενίσχυαν τη μοναρχία εις βάρος των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Το κοινοβούλιο αρνήθηκε να εγκρίνει τον απαραίτητο προϋπολογισμό για τον στρατό, οδηγώντας σε συνταγματικό αδιέξοδο.
Η κρίση απειλούσε να υπονομεύσει το κύρος της μοναρχίας και ο Γουλιέλμος Α΄, απογοητευμένος και σκεπτόμενος να παραιτηθεί, στράφηκε στον Μπίσμαρκ, έναν έμπειρο διπλωμάτη γνωστό για την ευφυΐα του και τον αδιαπραγμάτευτο συντηρητισμό του. Την εποχή του διορισμού του ως πρωθυπουργού, ο Μπίσμαρκ υπηρετούσε ως πρεσβευτής της Πρωσίας στη Γαλλία. Η εκτεταμένη εμπειρία του ως διπλωμάτης σε διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες του έδωσε μια βαθιά κατανόηση της πολιτικής πραγματικότητας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Η προσέγγιση του Μπίσμαρκ στη διακυβέρνηση καθορίστηκε από τη realpolitik, ένα ρεαλιστικό και συχνά αδίστακτο στυλ πολιτικής που έδινε προτεραιότητα στα συμφέροντα του κράτους πάνω από την ιδεολογία ή τις ηθικές ανησυχίες. Πίστευε ότι η ισχύς και η στρατιωτική δύναμη, και όχι ο κοινοβουλευτικός διάλογος ή τα ηθικά επιχειρήματα, ήταν το κλειδί για την επίτευξη των εθνικών στόχων.
Με την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Μπίσμαρκ άρχισε αμέσως να εργάζεται για την επίλυση της στρατιωτικής κρίσης. Παρέκαμψε το Landtag, συνεχίζοντας απλώς να εισπράττει φόρους χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση, χρησιμοποιώντας τα κεφάλαια αυτά για τη χρηματοδότηση των μεταρρυθμίσεων του στρατού. Αυτή η αμφιλεγόμενη κίνηση αμφισβήτησε άμεσα τη συνταγματική εξουσία του κοινοβουλίου, αλλά ο Μπίσμαρκ ήταν πρόθυμος να διακινδυνεύσει πολιτικές αντιδράσεις για να επιτύχει τους στόχους του. Η περίφημη ρήση του, ότι «τα μεγάλα ζητήματα της εποχής δεν θα επιλυθούν με λόγους και αποφάσεις της πλειοψηφίας, αλλά με σίδερο και αίμα», συμπύκνωνε την αποφασιστικότητά του να ενώσει τη Γερμανία με τη βία, αν χρειαζόταν.
Η realpolitik του Μπίσμαρκ δεν περιοριζόταν στις εσωτερικές υποθέσεις. Ως πρωθυπουργός, ακολούθησε μια προσεκτικά υπολογισμένη εξωτερική πολιτική που αποσκοπούσε στην ενίσχυση της θέσης της Πρωσίας στην Ευρώπη και στην απομόνωση της Αυστρίας, της κυρίαρχης γερμανόφωνης δύναμης. Χειρίστηκε επιδέξια τις συμμαχίες, συμμετείχε σε πολέμους ενοποίησης και ενορχήστρωσε πολιτικές συγκρούσεις για να επιτύχει τον απώτερο στόχο του: μια ενωμένη Γερμανική Αυτοκρατορία υπό την πρωσική ηγεσία.
Ο διορισμός του Μπίσμαρκ το 1862 έθεσε τις βάσεις για μια σειρά συγκρούσεων που θα οδηγούσαν στην ενοποίηση της Γερμανίας. Το 1864, η Πρωσία προχώρησε σε πόλεμο με τη Δανία για τα δουκάτα του Σλέσβιχ και του Χόλσταϊν, εξασφαλίζοντας μια νίκη που διεύρυνε την πρωσική επιρροή. Δύο χρόνια αργότερα, ο Μπίσμαρκ οδήγησε την Πρωσία σε πόλεμο με την Αυστρία. Η αποφασιστική νίκη της Πρωσίας επί της Αυστρίας απέκλεισε τη μοναρχία των Αψβούργων από τις γερμανικές υποθέσεις και επέτρεψε στον Μπίσμαρκ να αναδιοργανώσει τα γερμανικά κράτη στη Βόρεια Γερμανική Συνομοσπονδία, μια ομοσπονδία στην οποία κυριαρχούσε η Πρωσία.
Το κορυφαίο επίτευγμα του Μπίσμαρκ ήρθε το 1870-1871, κατά τη διάρκεια του Γαλλοπρωσικού Πολέμου. Προκαλώντας τη Γαλλία να συγκρουστεί με την Πρωσία, ο Μπίσμαρκ ένωσε τα γερμανικά κράτη σε έναν κοινό αγώνα εναντίον ενός ξένου εχθρού. Η νίκη της Πρωσίας επί της Γαλλίας οδήγησε στην ανακήρυξη της Γερμανικής Αυτοκρατορίας στην Αίθουσα των Κατόπτρων στις Βερσαλλίες τον Ιανουάριο του 1871, με τον βασιλιά Γουλιέλμο Α΄ να στέφεται πρώτος αυτοκράτορας. Ο Μπίσμαρκ, ως νεοδιορισθείς καγκελάριος, είχε ενοποιήσει με επιτυχία τη Γερμανία μέσω της διπλωματίας, του πολέμου και της τέχνης της πολιτικής.
Ο διορισμός του Μπίσμαρκ ως πρωθυπουργού το 1862 δεν ήταν απλώς ένα σημείο καμπής στην πρωσική ιστορία, αλλά μια αποφασιστική στιγμή στην ευρωπαϊκή πολιτική. Η ηγεσία του έθεσε τα θεμέλια για το σύγχρονο γερμανικό κράτος και οι πολιτικές του συνέβαλαν στη μετατόπιση της ισορροπίας ισχύος στην Ευρώπη για τις επόμενες δεκαετίες. Υπό την καθοδήγηση του Μπίσμαρκ, η Πρωσία μετατράπηκε από ένα ισχυρό αλλά σχετικά απομονωμένο βασίλειο στην ηγετική δύναμη της ενωμένης Γερμανίας, η οποία σύντομα θα γινόταν σημαντικός παίκτης στην παγκόσμια σκηνή.
Αν και οι μέθοδοί του ήταν συχνά αμφιλεγόμενες και η πολιτική του αδίστακτη, η ικανότητα του Μπίσμαρκ να διαχειρίζεται τις πολυπλοκότητες της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής τον κατέστησε έναν από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς άνδρες του 19ου αιώνα. Η κληρονομιά του ως «Σιδηρού Καγκελάριου» συνεχίζει να έχει απήχηση, καθώς μνημονεύεται τόσο ως αρχιτέκτονας της σύγχρονης Γερμανίας όσο και ως μετρ της realpolitik, η οποία διαμόρφωσε την Ευρώπη για πολλές γενιές.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
