Την 1η Οκτωβρίου 1936, ο Φρανθίσκο Φράνκο ανακηρύχθηκε επισήμως Χενεραλίσιμο (Generalissimo) των εθνικιστικών δυνάμεων, κατά τη διάρκεια του ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Η ανάληψη αυτής της θέσης όχι μόνο καθόρισε την έκβαση του πολέμου, αλλά άνοιξε τον δρόμο για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αυταρχικής διακυβέρνησης στην Ισπανία.
Ο ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος (1936-1939) ξεκίνησε έπειτα από ένα μερικώς αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα κατά της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης της Β΄ Ισπανικής Δημοκρατίας, τον Ιούλιο του 1936. Το πραξικόπημα ενορχηστρώθηκε από φράξια συντηρητικών αξιωματικών, μοναρχικών, φασιστών και δεξιών ομάδων, που ενώθηκαν υπό τη σημαία του εθνικισμού. Οι εθνικιστές αντιτάχθηκαν στην κυβέρνηση δημοκρατικών, σοσιαλιστών και κομμουνιστών, η οποία εφάρμοζε προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που θορύβησαν παραδοσιακούς θεσμούς όπως η Καθολική Εκκλησία, η αριστοκρατία και οι μεγαλογαιοκτήμονες.
Κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου, η ηγεσία των εθνικιστών δεν είχε εδραιωθεί. Ενα σύνολο στρατηγών, μεταξύ των οποίων ο Φράνκο, ο Εμίλιο Μόλα και ο Χοσέ Σανχούρχο, ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο. Ωστόσο, ο Σανχούρχο πέθανε σε αεροπορικό δυστύχημα λίγο μετά την έναρξη του πολέμου και ο Μόλα, αν και αρχικά είχε επιρροή, δεν είχε την αυξανόμενη δημοτικότητα και υποστήριξη που είχε ο Φράνκο.
Μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού του 1936, η φήμη του Φράνκο είχε εκτοξευθεί σημαντικά
Μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού του 1936, η φήμη του Φράνκο είχε εκτοξευθεί σημαντικά, λόγω διαφόρων παραγόντων. Ηταν στρατιωτικός καριέρας με δεκαετίες εμπειρίας στη Βόρεια Αφρική, όπου είχε αποκτήσει φήμη για την πειθαρχία και την τακτική του ευφυΐα. Αφού ηγήθηκε του Στρατού της Αφρικής (Ejército de África ή Cuerpo de Ejército Marroquí), ο Φράνκο οργάνωσε με επιτυχία την αεροπορική μεταφορά μαροκινών στρατευμάτων στην ηπειρωτική Ισπανία, μια αποφασιστική κίνηση στα πρώτα στάδια του πολέμου που εδραίωσε τη θέση του μεταξύ των εθνικιστών ηγετών.
Οι εθνικιστές αναζητούσαν μια προσωπικότητα που θα μπορούσε να ασκήσει τόσο στρατιωτική όσο και πολιτική εξουσία, για να ενοποιήσει τις προσπάθειές τους. Ο Φράνκο, που θεωρούνταν ρεαλιστής, πειθαρχημένος και χαρισματικός, έγινε η προφανής επιλογή. Στις 21 Σεπτεμβρίου, η Χούντα Εθνικής Αμυνας (Junta de Defensa Nacional) συνήλθε στο Μπούργος και αποφάσισε να αναθέσει στον Φράνκο την ανώτατη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση. Η απόφαση επισημοποιήθηκε την 1η Οκτωβρίου, όταν ο Φράνκο ανακηρύχθηκε Χενεραλίσιμο και αρχηγός του κράτους (Jefe del Estado) της εθνικιστικής κυβέρνησης, καθιστώντας τον de facto ηγέτη της παράταξης.
Ομως, η άνοδος του Φράνκο δεν οφειλόταν μόνο σε εσωτερικούς παράγοντες. Η ικανότητά του να εξασφαλίζει εξωτερική υποστήριξη, ιδίως από τη φασιστική Ιταλία και τη ναζιστική Γερμανία, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην άνοδό του. Οι εθνικιστές έλαβαν σημαντική στρατιωτική βοήθεια από τον Αδόλφο Χίτλερ και τον Μπενίτο Μουσολίνι, συμπεριλαμβανομένων αεροσκαφών, στρατευμάτων και όπλων. Αυτή η ξένη βοήθεια έδωσε στον Φράνκο τους πόρους που χρειαζόταν για να γείρει την πλάστιγγα υπέρ των εθνικιστών και τον βοήθησε να εδραιώσει την εξουσία του.
Υπό την ηγεσία του, οι εθνικιστές θα συνέχιζαν να νικούν τις δημοκρατικές δυνάμεις, με αποκορύφωμα την κατάληψη της Μαδρίτης το 1939 και το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου
Ταυτόχρονα, η ηγεσία του Φράνκο διαμορφώθηκε από την ικανότητά του να διατηρεί συμμαχίες με τις συντηρητικές δυνάμεις της Ισπανίας, συμπεριλαμβανομένου της Φάλαγγας (ή Ισπανικής Φάλαγγας των Συνελεύσεων της Εθνικής Συνδικαλιστικής Αντεπίθεσης, του φασιστικού κόμματος της Ισπανίας) και της Καθολικής Εκκλησίας, οι οποίες έβλεπαν στο πρόσωπο του Φράνκο έναν ηγέτη που θα μπορούσε να αποκαταστήσει την παραδοσιακή τάξη. Αυτός ο συνασπισμός στρατιωτικών, μοναρχικών και φασιστικών στοιχείων υπό την ηγεσία του Φράνκο θα καθόριζε τον εθνικιστικό αγώνα καθ’ όλη τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.
Με τον επίσημο διορισμό του ως Χενεραλίσιμο και επικεφαλής των εθνικιστών, ο Φράνκο υιοθέτησε τον τίτλο Καουντίγιο (Caudillo), όρος που σημαίνει ηγέτης ή ισχυρός άνδρας. Παρέπεμπε σκόπιμα σε άλλες αυταρχικές προσωπικότητες όπως ο Χίτλερ («Φύρερ») και ο Μουσολίνι («Ντούτσε»), υποδηλώνοντας τις αυταρχικές φιλοδοξίες του Φράνκο. Υπό την ηγεσία του, οι εθνικιστές θα συνέχιζαν να νικούν τις δημοκρατικές δυνάμεις, με αποκορύφωμα την κατάληψη της Μαδρίτης το 1939 και το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου.
Πολλές οικογένειες αναζητούν ακόμη δικαιοσύνη για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του
Η άνοδος του Φράνκο στην εξουσία την 1η Οκτωβρίου 1936 σηματοδότησε την έναρξη μιας δικτατορίας που θα διαρκούσε μέχρι τον θάνατό του το 1975. Το καθεστώς του σημαδεύτηκε από τη βίαιη καταστολή των πολιτικών του αντιπάλων, τη λογοκρισία και την καταστολή των περιφερειακών εθνικών ταυτοτήτων, όπως αυτές της Καταλονίας και της Χώρας των Βάσκων. Το καθεστώς του ήταν αυταρχικό, αλλά διαμορφώθηκε επίσης από μια προσεκτική ισορροπία φασιστικών, μοναρχικών και καθολικών ιδεολογιών.
Ενώ η Ισπανία του Φράνκο παρέμεινε ουδέτερη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η διακυβέρνησή του άφησε διχαστική κληρονομιά στο εσωτερικό της χώρας, με πολλές οικογένειες να αναζητούν ακόμη δικαιοσύνη για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
