Στις 18 Οκτωβρίου 1851, κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το μυθιστόρημα Η φάλαινα από τον εκδότη Ρίτσαρντ Μπέντλεϊ. Επρόκειτο για το Μόμπι Ντικ, το αριστουργηματικό έργο του Αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ. Η πρώτη αμερικανική έκδοση των Harper and Row θα ακολουθούσε στις 14 Νοεμβρίου 1851.
Γιατί όμως ένα βιβλίο Αμερικανού συγγραφέα κυκλοφόρησε πρώτα στη Μεγάλη Βρετανία και στη συνέχεια στις ΗΠΑ; Η επιλογή αυτή φαίνεται ότι σχετίζεται κατά βάση με το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων. Μέχρι τη δεκαετία του 1840, οι Αμερικανοί συγγραφείς είχαν ανακαλύψει ότι, στην περίπτωση που δημοσίευαν το έργο τους πρώτα στη Μεγάλη Βρετανία, μπορούσαν να επωφεληθούν από τα βρετανικά πνευματικά δικαιώματα και, παράλληλα, αν εξασφάλιζαν μια σχεδόν ταυτόχρονη αμερικανική έκδοση, είχαν τη δυνατότητα να αποφύγουν τις πειρατικές εκδόσεις. Ο Μέλβιλ ακολούθησε αυτή την τακτική όχι μόνο για το Μόμπι Ντικ αλλά για τα πρώτα πέντε μυθιστορήματά του. Σε όλες τις περιπτώσεις, η αμερικανική έκδοση εμφανίστηκε το αργότερο έξι εβδομάδες ύστερα από τη βρετανική.
Οι διαφορές ανάμεσα στην αμερικανική και βρετανική εκδοχή του Μόμπι Ντικ ανέρχονται σε 600.
Ωστόσο, αυτή η επιλογή δεν ήταν απαλλαγμένη από δυσκολίες. Οι διαφορές ανάμεσα στις δύο εκδοχές του Μόμπι Ντικ είναι σημαντικές – ανέρχονται σε 600 στο σύνολο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι ο Μπέντλεϊ δεν είχε συμπεριλάβει τον επίλογο του έργου, στον οποίο ο Ισμαήλ –η κεντρική αφηγηματική φιγούρα του– εξιστορεί πώς επέζησε. Γενικά, ο βικτωριανός εκδότης του Λονδίνου είχε αφαιρέσει οτιδήποτε έκρινε ο ίδιος άσεμνο ή πολιτικά προβληματικό, χωρίς να έχει προηγηθεί τέτοιου είδους συμφωνία με τον συγγραφέα.
Από τη στιγμή που έλαβε στα χέρια του τη βρετανική έκδοση, ο Μέλβιλ προσπάθησε να έχει τον απαιτούμενο έλεγχο πάνω στη νέα έκδοση. Η προσπάθεια αυτή οδήγησε πιθανότατα στην ακρίβεια που παρουσιάζει η αμερικανική έκδοση.
Το βιβλίο αρχικά συνάντησε ανάμεικτες κριτικές και έκανε ελάχιστες πωλήσεις. Στα τέλη Νοεμβρίου, για παράδειγμα, το περιοδικό New York International αναδημοσίευσε μια αιχμηρή κριτική που είχε δημοσιευθεί προ μηνός στο London Spectator. Σε αυτήν αναφερόταν, μεταξύ άλλων: «Αυτό το θαλασσινό μυθιστόρημα είναι ένας μοναδικός συνδυασμός ναυτικής παρατήρησης, δημοσίευσης άρθρων περιοδικών, σατιρικού στοχασμού πάνω στις συμβατικότητες της πολιτισμένης ζωής […] Απωθεί τον αναγνώστη αντί να τον ελκύει».
Το έπος ακολουθεί το τριετές ταξίδι του φαλαινοθηρικού πλοίου “Pequod” από τον Ατλαντικό στον Ινδικό κι από εκεί μέχρι τον νότιο Ειρηνικό.
Το Μόμπι Ντικ αφηγείται την τραγική ιστορία του καπετάνιου Ahab, του οποίου το μισό πόδι τραυματίστηκε από μια μεγάλη λευκή φάλαινα. Με αφηγητή τον ναύτη Ισμαήλ, το έπος ακολουθεί το τριετές ταξίδι του πληρώματος του φαλαινοθηρικού πλοίου “Pequod” από τον Ατλαντικό στον Ινδικό κι από εκεί μέχρι το νότιο Ειρηνικό ωκεανό. Το πλοίο πιστεύεται ότι πήρε το όνομά του από τη φυλή ιθαγενών Αμερικανών Pequot, ενώ ο Μόμπι Ντικ έχει ερμηνευτεί ότι συμβολίζει τον Θεό, τη φύση, το καλό, το κακό – ευρύτερα τη δύναμη.
Πηγή έμπνευσης για τον συγγραφέα αποτέλεσε η αληθινή ιστορία του φαλαινοθηρικού «Essex», το οποίο απέπλευσε το 1819 και δέχθηκε επίθεση από φάλαινα, με αποτέλεσμα να βυθιστεί. Η φάλαινα αυτή, ο «Mocha Dick», όπως αποκαλούνταν, ήταν μια μεγάλη και ισχυρή αλμπίνο αρσενική φάλαινα φυσητήρας, η οποία έζησε στις ακτές της Χιλής στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα.
Αφιερωμένο στον Αμερικανό συγγραφέα Ναθάνιελ Χόθορν, το Μόμπι Ντικ παρά τις αρχικές αρνητικές κριτικές, κατατάχθηκε εν τέλει στην κατηγορία των κλασικών έργων της αμερικανικής λογοτεχνίας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
