Ενας από τους μεγαλύτερους βιρτουόζους του βιολιού του 19ου αιώνα ήταν ο Ιταλός συνθέτης Νικολό Παγκανίνι. Ξεχωρίζοντας για την τεχνική και τη δεξιοτεχνία του τόσο στη σύνθεση όσο και στην εκτέλεση των μουσικών του έργων στο βιολί, τη βιόλα και την κιθάρα, ο Παγκανίνι γνώρισε μεγάλη φήμη στη διάρκεια της ζωής του. Παράλληλα, άσκησε μεγάλη επίδραση σε άλλους συνθέτες της εποχής του Ρομαντισμού, όπως στον Ούγγρο Φραντς Λιστ.
Ο Παγκανίνι γεννήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 1782 στην εμπορική πόλη της Γένοβας της Λιγουρίας. Γονείς του ήταν ο λιμενεργάτης και ερασιτέχνης μουσικός Αντόνιο Παγκανίνι και η Τερέζα Μποκιάρντο. Ελαβε τα πρώτα μαθήματα μουσικής από τον πατέρα του σε μικρή ηλικία και στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα βιολιού από μεγάλους μουσικούς όπως ο Τζιάκομο Κόστα και ο Φραντσέσκο Νιέκο. Οταν μετέβη στην Πάρμα το 1795 προκειμένου να εμπλουτίσει τις γνώσεις του στο βιολί, ο Αλεσάντρο Ρόλα, εντυπωσιασμένος από τον Παγκανίνι, δήλωσε ότι δεν είχε να του διδάξει κάτι που δεν γνώριζε ήδη και τον προέτρεψε να παρακολουθήσει μαθήματα σύνθεσης πλάι στον Φερντινάντο Παέρ. Επέστρεψε στη γενέτειρά του το 1796 πλέον ως ένας ολοκληρωμένος μουσικός και συνθέτης.
Οταν μετέβη στην Πάρμα το 1795 προκειμένου να εμπλουτίσει τις γνώσεις του στο βιολί, ο Αλεσάντρο Ρόλα, εντυπωσιασμένος από τον Παγκανίνι, δήλωσε ότι δεν είχε να του διδάξει κάτι που δεν γνώριζε ήδη και τον προέτρεψε να παρακολουθήσει μαθήματα σύνθεσης πλάι στον Φερντινάντο Παέρ
Το 1801 εγκαταστάθηκε στη Λούκα, μια πόλη με μεγάλη μουσική παράδοση. Εκεί παρέμεινε για σχεδόν δέκα πολύ δημιουργικά χρόνια. Συνέθεσε πολλές σονάτες κυρίως για βιολί αλλά και για κιθάρα, καταφέρνοντας να γίνει ευρέως γνωστός ως ένας ανερχόμενος καλλιτέχνης. Το 1810 αποφάσισε να εγκαταλείψει τη ζωή ενός συνθέτη που υπηρετούσε στην Αυλή κάποιου άρχοντα, εν προκειμένω στην Αυλή της αδερφής του Ναπολέοντα και δούκισσας της Τοσκάνης Ελίζας, και να ακολουθήσει τη σταδιοδρομία ενός ανεξάρτητου μουσικού πραγματοποιώντας περιοδείες σε όλη την ιταλική χερσόνησο.
Εχοντας εκτοξεύσει τη φήμη του σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, το 1828 ο Παγκανίνι ξεκίνησε την περιοδεία του σε περιοχές εκτός της Ιταλίας. Πρώτος σταθμός του ήταν η Βιέννη, η πρωτεύουσα της κλασικής μουσικής, η πόλη στην οποία είχαν διαπρέψει ως συνθέτες ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν και πολλοί άλλοι. Το ιδιαίτερα απαιτητικό κοινό της Βιέννης ενθουσιάστηκε από τα έργα του Παγκανίνι δίνοντάς του την απαραίτητη αυτοπεποίθηση για να συνεχίσει το ευρωπαϊκό ταξίδι του. Σειρά είχε η Πράγα, το κοινό της οποίας δεν έδειξε το ίδιο ενδιαφέρον για τον εκκεντρικό Ιταλό συνθέτη. Στη συνέχεια ο Παγκανίνι ταξίδεψε σε δεκάδες πόλεις της Γερμανίας και της Πολωνίας, κερδίζοντας το μουσικόφιλο κοινό τους. Επόμενοι σταθμοί στη μεγάλη ευρωπαϊκή περιοδεία του ήταν το Παρίσι, το Λονδίνο, η Σκωτία και η Ιρλανδία. Στο τέλος, επέστρεψε στο Παρίσι, όπου οι κριτικοί εξήραν τα έργα του και τη δεξιοτεχνία του στο βιολί.
Οι ικανότητές του στο βιολί τον έκαναν θρύλο και καλλιέργησαν πολλούς μύθους, όπως ότι είχε πραγματοποιήσει συμφωνία με τον διάβολο, προκειμένου να αποκτήσει το τεράστιο ταλέντο του στο βιολί
Ο Παγκανίνι ουδέποτε έπαψε να συνθέτει μουσική, πειραματιζόμενος τα επόμενα χρόνια στη σύνθεση έργων για βιόλα. Παράλληλα, δραστηριοποιήθηκε σε διάφορα επιχειρηματικά πεδία, όπως το καζίνο και το εμπόριο μουσικών οργάνων. Οι ικανότητές του στο βιολί τον έκαναν θρύλο και καλλιέργησαν πολλούς μύθους, όπως ότι είχε πραγματοποιήσει συμφωνία με τον διάβολο, προκειμένου να αποκτήσει το τεράστιο ταλέντο του στο βιολί. Οπωσδήποτε τη συζήτηση για αυτήν τη φήμη τροφοδοτούσαν διαρκώς η περίεργη συμπεριφορά του, ο εκκεντρικός του χαρακτήρας και το μυστηριώδες παρουσιαστικό του. Οταν έφυγε από τη ζωή, τον Μάιο του 1840 στη Νίκαια, η τοπική Εκκλησία αρνήθηκε να τον θάψει και η σορός του παρέμεινε κλεισμένη στο φέρετρο στα υπόγεια του νοσοκομείου. Πέρασαν σχεδόν πέντε χρόνια έως ότου ολοκληρωθεί η ταφή του στην Πάρμα, στον ναό της Santa Maria della Steccata.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
