Eίκοσι σχεδόν χρόνια πριν η 28η Οκτωβρίου μείνει στην Ιστορία ως η ημέρα του ελληνικού «Οχι» στο ιταμό ιταλικό τελεσίγραφο, που πυροδότησε την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, η ημερομηνία αυτή έπαιζε έναν άλλο ρόλο στην ιταλική ιστορία. Σε αντίθεση με την ταπείνωση των δυνάμεων του Μουσολίνι που θα επερχόταν κατά την ιταλική εισβολή στην Ελλάδα, το φασιστικό καθεστώς γιόρταζε το γεγονός που το εγκαθίδρυσε το 1922: την Πορεία προς τη Ρώμη.
Μέχρι το 1921, ο Μουσολίνι είχε ήδη εκλεγεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Ιταλίας, ως ένας από τους 35 εκπροσώπους των φασιστών, αν και σπάνια συμμετείχε στις συνεδριάσεις. Η περιφρόνησή του για τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες ήταν ξεκάθαρη, ενώ έβλεπε τη Βουλή ως εμπόδιο για την πραγματική εξουσία. Εκείνη την εποχή, η Ιταλία ήταν πολιτικά κατακερματισμένη· ενώ οι Φιλελεύθεροι, οι Σοσιαλιστές και το Λαϊκό Κόμμα κατείχαν τις τρεις πρώτες θέσεις στη Βουλή, οι φασίστες ήταν τέταρτοι. Ο Μουσολίνι αναγνώρισε ότι το κόμμα του θα έπρεπε να ευθυγραμμιστεί με τα υπόλοιπα, ή να ανατρέψει εντελώς το δημοκρατικό σύστημα για να αποκτήσει τον έλεγχο.
Οι φασίστες είχαν κάτι που δεν είχαν τα άλλα κόμματα: συμμορίες οργανωμένων, συχνά οπλισμένων μελανοχιτώνων, έτοιμες να ασκήσουν βία.
Αν και το 1921 οι φασίστες έπαιζαν δευτερεύοντα ρόλο, είχαν κάτι που δεν είχαν τα άλλα κόμματα: συμμορίες οργανωμένων, συχνά οπλισμένων μελανοχιτώνων, έτοιμες να ασκήσουν βία. Αυτές οι παραστρατιωτικές ομάδες στοχοποιούσαν αριστερές οργανώσεις και εκφόβιζαν τους πολιτικούς αντιπάλους των φασιστών, δημιουργώντας εκτεταμένη αστάθεια την οποία ο Μουσολίνι στη συνέχεια αξιοποίησε. Φοβούμενα τον κομμουνισμό, τμήματα της μεσαίας και ανώτερης τάξης της Ιταλίας βρήκαν ελκυστικό τον εθνικισμό και τις υποσχέσεις των φασιστών για σταθερότητα, παρά τις βίαιες μεθόδους τους.
Στα μέσα του 1922, ο Μουσολίνι είδε μια ευκαιρία να καταλάβει την εξουσία. Ο ίδιος υποστήριζε ότι στις 12 Οκτωβρίου 1922 αποφάσισε μόνος του να κάνει την «Πορεία προς τη Ρώμη». Αργότερα συγκέντρωσε τους υποστηρικτές του σε μια θυελλώδη ομιλία, στην Κρεμόνα στις 24 Σεπτεμβρίου, όπου εκείνοι φώναζαν «Στη Ρώμη! Στη Ρώμη!». Το κάλεσμα για δράση ήταν ξεκάθαρο. Ο Μουσολίνι ανέπτυξε ένα σχέδιο, αποκαλύπτοντας τις λεπτομέρειές του στους ηγέτες του κόμματος στο Μιλάνο, στις 16 Οκτωβρίου. Στις 24 Οκτωβρίου, χιλιάδες άτομα συγκεντρώθηκαν στη Νάπολη, όπου ο Μουσολίνι εξέδωσε προκήρυξη, δηλώνοντας: «Ο φασισμός θέλει την εξουσία και θα την πάρει!».
Ορισμένοι αξιωματικοί του στρατού, που ήταν φιλικά διακείμενοι προς τους φασίστες, τους προμήθευαν κρυφά με όπλα.
Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου, με βροχερό καιρό και πολύ χαμηλή θερμοκρασία, οι δυνάμεις του Μουσολίνι ξεκίνησαν την πορεία τους. Ενας αυτοσχέδιος στρατός από 26.000 φασίστες –κραδαίνοντας καραμπίνες, ρόπαλα, ακόμη και γεωργικά εργαλεία– προέλαυνε σε φάλαγγες από διάφορες πόλεις προς την πρωτεύουσα, συντονιζόμενος από τέσσερις διορισμένους ηγέτες, τους Quadrumviri: τον στρατάρχη Εμίλιο ντε Μπόνο, τον Ιταλο Μπάλμπο, τον Μικέλε Μπιανκ και τον Τσέζαρε Μαρία ντε Βέκκι. Ορισμένοι αξιωματικοί του στρατού, που ήταν φιλικά διακείμενοι προς τους φασίστες, τους προμήθευαν κρυφά με όπλα, ενώ οι πολίτες που ακολουθούσαν την πορεία επίτασσαν τρένα, κάρα, ποδήλατα και φορτηγά καθώς προχωρούσαν.
Εν τω μεταξύ, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Λουίτζι Φάκτα, ζήτησε να κηρυχθεί στρατιωτικός νόμος. Ομως ο βασιλιάς Βιττόριο Εμμανουέλε Γ’, φοβούμενος εμφύλιες συγκρούσεις ή την άνοδο μίας ακόμη πιο ριζοσπαστικής δύναμης, αρνήθηκε τελικά να υπογράψει τη διαταγή. Η απόφασή του άφησε την κυβέρνηση σε σύγχυση και ο Φάκτα παραιτήθηκε την επόμενη ημέρα. Αυτός ο δισταγμός επέτρεψε στον Μουσολίνι να απαιτήσει γραπτή πρόσκληση για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, αποφεύγοντας προσεκτικά οποιαδήποτε εκδήλωση ευθείας εξέγερσης. Οταν τελικά ταξίδεψε στη Ρώμη –συμβολικά σιδηροδρομικώς και όχι με τα πόδια, όπως είχαν κάνει οι μελανοχίτωνες– ο Μουσολίνι ανέλαβε άμεσα τα καθήκοντα του πρωθυπουργού στις 31 Οκτωβρίου.
Η άνοδος του Μουσολίνι στην εξουσία σηματοδότησε την έναρξη ενός καθεστώτος που θα κυβερνούσε την Ιταλία για τα επόμενα 20 χρόνια.
Η άνοδος του Μουσολίνι στην εξουσία σηματοδότησε την έναρξη ενός καθεστώτος που θα κυβερνούσε την Ιταλία για τα επόμενα 20 χρόνια, οδηγώντας σε σαρωτικές αλλαγές σε όλους τους τομείς της ιταλικής ζωής. Στις 28 Οκτωβρίου κάθε έτους, οι φασίστες τιμούσαν την «Πορεία τους στη Ρώμη» ως εθνική εορτή, ως υπενθύμιση της νίκης του Μουσολίνι.
Δεν ήταν τυχαία, λοιπόν, η επιλογή της 28ης Οκτωβρίου το 1940, ως της ημέρας παράδοσης του τελεσιγράφου του Μουσολίνι προς την Ελλάδα. Ομως, αντί να πραγματοποιήσει το όραμα του Ιταλού δικτάτορα περί μιας νέας ιταλικής αυτοκρατορίας και να προαναγγείλει μια νέα εποχή ιταλικής δόξας, η εκστρατεία αυτή ταπείνωσε τα ιταλικά στρατεύματα, αποστράγγισε τους πόρους της χώρας και στάθηκε εμπόδιο στα σχέδια του Αξονα, καθυστερώντας εν τέλει τη ναζιστική εισβολή στη Ρωσία και επηρεάζοντας ουσιαστικά την έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
