Προς μεγάλη έκπληξη των παρατηρητών της Ιαπωνίας, η ιαπωνική οικονομία εξακολουθεί να ανακάμπτει. H ανάπτυξη έφθασε σε ετήσιο ρυθμό 2,3% το δεύτερο τρίμηνο, εμφανίζοντας αισθητή βελτίωση από την πρόβλεψη για 0,6% στην οποία συναινούσαν οι οικονομικοί αναλυτές πριν ανακοινωθούν τα στοιχεία. H ετήσια ανάπτυξη εξακολουθεί να υπερβαίνει το 2%, βρίσκεται δηλαδή σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα των ΗΠΑ. H ανάκαμψη είναι εντυπωσιακή επειδή υπερβαίνει το μακροπρόθεσμο δυναμικό ανάπτυξης της Ιαπωνίας, που υπολογίζεται στο 1% με 1,5%.
H πρόσφατη εμπειρία της Ιαπωνίας διδάσκει τέσσερα πράγματα στους χαράσσοντες πολιτική. Πρώτον, σημειώθηκε ανάκαμψη παρά τον συνεχιζόμενο αντιπληθωρισμό. Δεύτερον, δεν υπήρξε παγίδα ρευστότητας. Παρά τα μηδενικά βραχυπρόθεσμα επιτόκια, η νομισματική πολιτική συνεισέφερε σημαντικά στην ανάπτυξη. Τρίτον, η νομισματική πολιτική προσέφερε κίνητρα παρά τη συνεχιζόμενη αποδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος. Τέταρτον, δεν υπάρχουν ενδείξεις περί διπλού ελλείμματος στην Ιαπωνία. Το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται στο 7,5% του ΑΕΠ, ενώ προβλέπεται ένα πλεονάσμα 2,5% στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Παρά τον συνεχιζόμενο αντιπληθωρισμό, η Ιαπωνία εμφανίζει επί έξι τρίμηνα ανάπτυξη που προσφάτως επιταχύνθηκε. Αυτό συνάδει με τα όσα συνέβησαν σε πολλές χώρες τη δεκαετία του 1880, όταν τα εισοδήματα αυξήθηκαν σε επίπεδα άνω του μέσου όρου, ενώ οι τιμές υποχωρούσαν στις χώρες που εφήρμοζαν τον κανόνα του χρυσού. Πολλοί θα θεωρούσαν άστοχο τον παραλληλισμό επειδή οι οικονομίες του 19ου αιώνα ήταν πολύ διαφορετικές, κυρίως αγροτικές και βασίζονταν στον κανόνα του χρυσού. Ωστόσο, η ανάκαμψη και η πραγματική ανάπτυξη έδωσαν τέλος στον αντιπληθωρισμό του 17% στις ΗΠΑ τη διετία 1920-21. Αντιπληθωρισμός σημειώθηκε και στις δύο περιόδους ύφεσης στην αμερικανική οικονομία, την περίοδο 1937-38 και την περίοδο 1948-49. Οι τιμές καταναλωτή αυξάνονταν περί το 1% ετησίως στη διάρκεια της μεγάλης ανάπτυξης από το 1961 ώς το 1964.
H υπερβολικά περιοριστική νομισματική πολιτική διαχωρίζει τους δύο ολέθριους αντιπληθωρισμούς, εκείνον της περιόδου 1929-33 και εκείνον της δεκαετίας του ’90 στην Ιαπωνία, από τους μη ολέθριους. Κατά τις περιόδους αντιπληθωρισμού της διετίας 1937-38 στις ΗΠΑ και της διετίας 1948-49 σε ΗΠΑ και Ιαπωνία, τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια παρέμειναν στο μηδέν. Οπως και στην Ιαπωνία, δεν υπήρχε καμία ένδειξη περί της παγίδας ρευστότητας, που πολλοί ισχυρίζονται ότι αχρηστεύει τη νομισματική πολιτική. Τα επιτόκια των ιαπωνικών μακροπρόθεσμων εταιρικών ομολόγων υποχώρησαν από το 3,5% στο 1,5% μέσα στο περασμένο έτος, αντανακλώντας την έντονη αντίδραση των αγορών μόλις εφαρμόσθηκε επεκτατική νομισματική πολιτική.
Οσοι υποστήριζαν ότι η Ιαπωνία θα αντιμετώπιζε παγίδα ρευστότητας, νόμισαν ότι επιβεβαιώθηκαν από την υπερβολική διόγκωση των αποθεματικών στην Τράπεζα της Ιαπωνίας. Είναι εσφαλμένη η πεποίθηση ότι όταν μηδενισθούν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, η νομισματική πολιτική αχρηστεύεται. Το επιχείρημα αυτό ακούστηκε επανειλημμένως τόσο στην Ιαπωνία όσο και στις ΗΠΑ αργότερα. Πολλοί έκαναν το λάθος να ισχυρισθούν ότι η Federal Reserve έχασε κάθε δύναμη από τη στιγμή που το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο έφθασε στο 1%.
Το τραπεζικό σύστημα της Ιαπωνίας παραμένει προβληματικό και τα δάνεια εξακολουθούν να μειώνονται. Μολονότι η κυβέρνηση εξακολουθεί να αναβάλλει τη ριζική αναμόρφωση του τραπεζικού συστήματος, η οικονομική ανάπτυξη είναι πραγματικότητα. H νομισματική πολιτική κινείται με την αλλαγή των σχετικών τιμών. Το πολυσυζητημένο φαινόμενο πλουτισμού δεν είναι παρά ένα μικροσκοπικό τμήμα της διαδικασίας. Οταν αυξάνονται οι τιμές των κατοικιών, αρχίζουν να οικοδομούνται καινούργιες κατοικίες. Οταν αυξάνονται οι τιμές των μετοχών, αυξάνεται το κόστος της αγοράς του υπάρχοντος κεφαλαίου, που σημαίνει ότι η νέα παραγωγή κεφαλαίου γίνεται ελκυστική.
Η πτώση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων συνεπάγεται ότι οι αγορές κατοικιών, αυτοκινήτων ή άλλων διαρκών αγαθών μπορούν να γίνουν με καλύτερους όρους. H ιδιωτική εγχώρια ζήτηση και οι εξαγωγές έδωσαν ώθηση στην ανάπτυξη της Ιαπωνίας το δεύτερο τρίμηνο. Οι κρατικές δαπάνες μειώθηκαν. Και το σημαντικότερο ήταν ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας υποσχέθηκε ότι θα συνεχισθεί η νομισματική επέκταση. H Ιαπωνία μας έδωσε ένα μάθημα, όχι καινούργιο αλλα οδυνηρό και χρήσιμο. H παγίδα ρευστότητας μπορεί να υπάρξει μόνον όταν έχουν μηδενισθεί όλα τα επιτόκια.
