Ο βραβευμένος από τον «Γ» βιοκαλλιεργητής και για χρόνια συνεργάτης του περιοδικού Γιάννης Μέλλος μάς έχει διαφωτίσει πολλές φορές με τα άρθρα του σχετικά με την καλλιέργεια των φρούτων και των λαχανικών και μας έχει λύσει απορίες για θέματα που αφορούν την εποχικότητα, την αγορά και τη συντήρηση των προϊόντων. Από εκείνον ακούσαμε πρώτη φορά ότι τις καλύτερες ντομάτες τις τρώμε το φθινόπωρο και ότι τα μεγάλα καρπούζια είναι καλύτερα από τα μίνι. Αυτή τη φορά τον συναντήσαμε από κοντά στις Αφίδνες, όπου συσκευάζει τα βιολογικά κηπευτικά που καλλιεργεί στα κτήματά του στην Τροιζηνία και μιλήσαμε για ένα θέμα που απασχολεί όλους τους καλλιεργητές και φυσικά όλους εμάς τους καταναλωτές, την κλιματική κρίση. «Το κλίμα πάντα άλλαζε, αλλάζει και θα αλλάζει. Έχουμε βιώσει και στο παρελθόν ακραία φαινόμενα με υγρασίες, με πολύ υψηλές ή χαμηλές θερμοκρασίες», λέει. «Ναι, ο άνθρωπος έχει κάνει πολλά πράγματα για να επιβαρύνει το περιβάλλον αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι επειδή έγραψε 45 βαθμούς το θερμόμετρο ήρθε το τέλος του κόσμου. Η μέση θερμοκρασία βέβαια, έχει αυξηθεί, και αυτό είναι ένα καμπανάκι για τους αγρότες και τους καταναλωτές, που θα πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες».
Πώς επηρεάζει η κλιματική αλλαγή τις καλλιέργειες;
Αν υπάρχει ένα… «καλό» που έφερε η κλιματική αλλαγή είναι ότι η καλλιέργεια εκτός εποχής φρούτων και λαχανικών έγινε πιο εύκολη – όπως συμβαίνει με τις ντομάτες. Το κλίμα ζεστάθηκε τον χειμώνα. Όμως τα προϊόντα που βγαίνουν καλοκαίρι αντιμετωπίζουν πρόβλημα.
Ένας ήπιος χειμώνας κάνει φτωχότερη την παραγωγή;
Όταν ο χειμώνας είναι ήπιος, όπως φέτος, η παραγωγή είναι φτωχότερη. Αυτό συμβαίνει γιατί τα οπωροφόρα δέντρα για να καρποδέσουν και να καρποφορήσουν πρέπει να περάσουν κάποιες ώρες ψύχους. Όταν λοιπόν, έχουμε ήπιο χειμώνα ξέρουμε από πριν ότι τα φυτά δεν θα παράξουν πολλούς καρπούς. Δεν συμβαδίζει η ανάπτυξή τους, που οφείλεται στην υψηλή μέση θερμοκρασία της άνοιξης με την αντίστοιχη παραγωγή ορμονών καρπόδεσης που οφείλονται στις ώρες φωτός της ημέρας. Όταν ζεσταίνει ο καιρός τα φυτά παίρνουν εντολή να αναπτυχθούν, αυτό όμως θα πρέπει να συμβαδίσει με την διάρκεια έκθεσης στο ηλιακό φως. Από εκεί βγαίνει η παροιμία: «η πρώιμη χρονιά δεν έχει κιλά».
Πώς επηρεάζεται η θερμοκηπιακή καλλιέργεια;
Τα θερμοκήπια είναι μια εντατικής μορφής καλλιέργεια η οποία μας βοηθάει να έχουμε προϊόντα εκτός εποχής. Η θερμοκηπιακή καλλιέργεια από τη μία ωφελείται από τους ήπιους χειμώνες γιατί δεν χρειάζεται να σπαταλήσει ενέργεια για θέρμανση, από την άλλη αντιμετωπίζει πρόβλημα με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας το καλοκαίρι. Οι αγρότες δυσκολεύονται πλέον να καλλιεργήσουν αποδοτικά τα φυτά ακόμη και εντός εποχής. Ειδικά τον Ιούλιο που δεν πέφτει η θερμοκρασία ούτε το βράδυ, είναι πολύ επιβαρυντική η κατάσταση για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς: φυτά, ζώα, ανθρώπους. Τελευταία οι καλλιεργητές χρησιμοποιούν μια κατασκευή που τους βοηθάει πολύ, τα πάνελ δροσισμού. Πρόκειται για μεγάλους ανεμιστήρες που ρουφάνε τον αέρα μέσα από το θερμοκήπιο και τον βγάζουν έξω, την ίδια στιγμή από την απέναντι πλευρά μπαίνει αέρας που περνάει μέσα από ένα πάνελ από το οποίο πέφτει νερό σαν καταρράκτης. Έτσι δημιουργείται έντονη εξάτμιση που προκαλεί την ψύξη και το θερμοκήπιο αποκτά ήπιες συνθήκες και αρκετή υγρασία για να είναι το φυτό εύρωστο.
Πώς πρέπει να ψωνίζουμε φρούτα και λαχανικά;
Ένας μπούσουλας που ισχύει πάντα είναι να ψωνίζουμε προϊόντα εντός εποχής, τα οποία είναι και φτηνά. Και όταν λέμε φτηνά δεν εννοούμε στο τέλος της λαϊκής, που έτσι και αλλιώς ρίχνουν τις τιμές οι παραγωγοί, αλλά να παίρνουμε φρούτα και λαχανικά όταν υπάρχουν σε αφθονία. Όταν κάτι είναι εντός εποχής, σημαίνει ότι ευδοκιμεί ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές. Υπακούοντας στις κανόνες της αγοράς οι τιμές υποχωρούν. Χρειάζεται γνώση, σκέψη, αξιολόγηση. Κανένας φορέας, κανένα σύστημα δεν είναι ασφαλέστερο από έναν ενημερωμένο καταναλωτή. Ο Έλληνας καταναλωτής δυστυχώς προτιμάει να αγοράζει εκείνα που βγαίνουν πρώτα και βαριέται πολύ εύκολα εκείνα που είναι στην εποχή τους. Αυτό δίνει ένα επιπλέον κίνητρο στους παραγωγούς να παράξουν προϊόντα εκτός εποχής.
Τι μαθαίνουμε από τις τιμές των κηπευτικών;
Δεν λέω ότι τα φτηνά κηπευτικά είναι πάντα καλύτερα από τα ακριβά, αλλά ο καταναλωτής πρέπει να ξέρει ότι, σε γενικές γραμμές, όταν βρίσκει στην αγορά φτηνά φρούτα και λαχανικά είναι καλό σημάδι. Σημαίνει ότι κατά την καλλιέργεια οι καιρικές συνθήκες ήταν φυσιολογικές και δεν χρειάστηκε να γίνουν πολλές διορθωτικές κινήσεις, το φυτό δεν δέχτηκε πολλά χημικά και μεγάλωσε φυσιολογικά με αποτέλεσμα να πετύχει υψηλές αποδόσεις. Την προηγούμενη ελαιοπαραγωγική περίοδο για παράδειγμα, λόγω των κακών καιρικών και καλλιεργητικών συνθηκών, το λάδι που βγήκε στην αγορά ήταν πανάκριβο και όχι κορυφαίας ποιότητας.
Με τα βιολογικά τι κάνουμε;
Ακόμη και τα βιολογικά προϊόντα, όταν πρωτοβγαίνουν, είναι πολύ πιο ακριβά από ότι θα είναι σε 2-3 εβδομάδες.
Ποιο φρούτο ή λαχανικό πρέπει να προσέχουμε περισσότερο;
Η φράουλα δέχεται ίσως τα περισσότερα χημικά από οποιοδήποτε άλλο φυτό. Είναι το πρώτο που βγαίνει την άνοιξη και οι αγρότες στην προσπάθειά τους να την προστατέψουν την ψεκάζουν με πάρα πολλά χημικά σκευάσματα. Είναι πολύ απαιτητική η καλλιέργειά της και θέλει συγκεκριμένες συνθήκες για να αναπτυχθεί.
Ποια άλλα είναι επιβαρυμένα;
Πολλές επεμβάσεις δέχονται αυτά που μεγαλώνουν στο χώμα όπως οι πατάτες και τα καρότα και τα πολύ ευαίσθητα φρούτα: αχλάδια, ροδάκινα και μήλα.
Ποια φρούτα και λαχανικά να προτιμάμε αυτή την εποχή;
Ας παρατηρήσουμε τι συμβαίνει στους πάγκους της λαϊκής. Τώρα ας πούμε τα κολοκυθάκια είναι στα καλύτερά τους και τα βρίσκεις σε φυσιολογικές τιμές, όχι όπως στις αρχές της άνοιξης που ήταν πανάκριβα. Ας μην φοβόμαστε να δοκιμάσουμε και λαχανικά που δεν συνηθίζουμε. Έφαγα τις προάλλες κουκιά, που έχουν δαιμονοποιηθεί επειδή ένα ελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού στερείται ενός ενζύμου. Τα κουκιά έχουν σχεδόν φύγει από τη διατροφή του Έλληνα και δεν τα βρίσκεις πια εύκολα στην αγορά. Από φρούτα τώρα βρίσκουμε τις τελευταίες φράουλες, ενώ υπάρχουν και τα εσπεριδοειδή στην αγορά. Στην εποχή τους είναι τα βερίκοκα και τα κεράσια, ας πάρει ο καταναλωτής αυτά και όχι τα καρπούζια που είναι ακριβά και άνοστα ακόμα.
Το καλοκαίρι τι να περιμένουμε;
Το καλοκαίρι υπάρχει μια πανδαισία λαχανικών και φρούτων που όμως, ειδικά τον Ιούλιο γιατί έχουμε πολύ υψηλές θερμοκρασίες μέσα στη μέρα, στα πεδινά ακόμη και τη νύχτα, υποφέρουν. Εκείνα που μεγαλώνουν στα ορεινά σίγουρα θα είναι καλύτερα γιατί τα φυτά εκεί μπορούν να πάρουν μια ανάσα δροσιάς. Ειδικά με τα μελτέμια του Αυγούστου οι ξηροθερμικές συνθήκες σοκάρουν το φυτό, δίνοντάς του το μήνυμα ότι κινδυνεύει να πεθάνει. Όλα τα φυτά, όταν κινδυνεύουν, κάνουν το αυτονόητο: για να μην αφανιστεί το είδος, αφήνουν απογόνους, παράδειγμα η μελιτζάνα που γεμίζει σπόρια και γίνεται πιο πικρή.
Ένα από τα πιο αγαπητά φρούτα του καλοκαιριού είναι τα καρπούζια, προτιμάμε τα μεγάλα ή τα μίνι;
Παλιά θυμάμαι που αγοράζαμε 6-7 μεγάλα καρπούζια και τα τρώγαμε σιγά σιγά μέχρι το τελευταίο γιατί ήταν πολύ νόστιμα. Τώρα οι καταναλωτές προτιμούν τα μίνι καρπούζια που μπορεί να έχουν λεπτή φλούδα, να είναι είναι γλυκά, δεν έχουν όμως νοστιμιά. Επίσης, δεν αντέχουν στην ταλαιπωρία της μεταφοράς γιατί έχουν λεπτή φλούδα. Ας προτιμήσουμε τα κομμένα μεγάλα καρπούζια. Καλό είναι να δοκιμάζει κανείς στη λαϊκή ό,τι μπορεί για έχει άποψη για τη γεύση του προϊόντος που αγοράζει.
Γιατί γκρινιάζουμε ότι το καλοκαίρι δεν βρίσκουμε νόστιμες ντομάτες;
Φθάνουμε να τρώμε νόστιμες ντομάτες όλο τον χρόνο εκτός από το καλοκαίρι. Αυτό συμβαίνει γιατί τα τελευταία χρόνια τα καλοκαίρια είναι ιδιαίτερα θερμά και σοκάρονται τα φυτά, με αποτέλεσμα οι καρποί να μην είναι γευστικοί και να ξυλοποιούνται στο κέντρο τους. Επίσης, έχει εξαπλωθεί πολύ το έντομο Tuta, που καταστρέφει φυτά και καρπούς. Οι νοστιμότερες ντομάτες, πάντως, βγαίνουν αντικειμενικά το φθινόπωρο, οπότε οι θερμοκρασίες είναι μέτριες και τα φυτά λειτουργούν φυσιολογικά.
Είναι ασφαλές να καλλιεργήσουμε στον κήπο ή στο μπαλκόνι μας αν ζούμε στην πόλη;
Μπορούμε να καλλιεργήσουμε κάποια στο μπαλκόνι. Επηρεάζονται λίγο από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Δεν είναι κακό να έχεις στη γλάστρα σου ντοματίνια. Ειδικά το ντομάτακι βελανίδι, είναι πολύ γευστικό και εύκολο. Και αρωματικά φυτά και αρτυματικά μπορεί να φυτέψει κανείς.
Είναι πλέον μια καλή αφορμή η κλιματική κρίση να καταλάβουμε και να χωνέψουμε ποια είναι η θέση μας σε αυτό το οικοσύστημα που λέγεται Γη και όχι να έχουμε παράλογες απαιτήσεις που επιτάσσει το μάρκετινγκ.
Τα φρούτα και τα λαχανικά του βιοκαλλιεργητή Γιάννη Μέλλου τα βρίσκουμε σε βιολογικές αγορές.
