Καφενές του Καγιαμπή στο Ηράκλειο: ένας καφενές για στοχαστές, αγωνιστές και ρομαντικούς

Το Ηράκλειο μεταμορφώθηκε από Χώρα σε μεγαλούπολη κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, από όταν δέχτηκε το μεγάλο κύμα εσωτερικών μεταναστών ταυτόχρονα με Μικρασιάτες πρόσφυγες. Γύρω στη δεκαετία του 1920, μαζί με τον ιστορικό καφενέ του Σαρανταυγά άνοιξαν και κάμποσοι ακόμα καφενέδες, που οι περισσότεροι έχουν πια σφαλιστές τις πόρτες τους. Στις πρωινές μας βόλτες συναντήσαμε μαχαιράδικα που μετρούν κοντά εκατό χρόνια ζωής, ένα-δυο παλιά τυροπωλεία και μπακάλικα με βίντατζ ψυγεία και στην πλατεία Λιονταριών, μπροστά στην Κρήνη Μοροζίνι, καθίσαμε για υπέροχες μπουγάτσες, αλμυρές και γλυκές, από το αιωνόβιο κατάστημα του Κιρκόρ.

Ο καφενές του Καγιαμπή δεν ανήκει ηλικιακά στην παραπάνω κατηγορία των ιστορικών μαγαζιών, όμως γράφει τη δική του ιστορία, καθώς αποπνέει αυτή την παλαιάς κοπής ντομπροσύνη, την ευγενική μαγκιά, τη χαριτωμένη αυθάδεια και την αυθεντικότητα που σε καλωσορίζει στους κόλπους της δίχως να νιώθεις ξένος εισβολέας ή παράταιρος. Αυτός ο ιδιόρρυθμος καφενές στα όρια της παλιάς πόλης, κοντά στη γειτονιά του Λάκκου, την πάλαι ποτέ κακόφημη συνοικία, που μια αλλοτινή εποχή παλλόταν ξέφρενα, βρίσκεται τρία λεπτά με τα πόδια από την Κρήνη Μπέμπο κι η πελατεία του είναι ανάμεικτη. Εδώ θα συναντήσεις και νέους και γέρους, και άνδρες και γυναίκες, και πρωτευουσιάνους και χωριανούς. Θα πετύχεις όλους εκείνους που θέλουν να πίνουν τον καφέ τους πλάι σε τοίχους που από το ταβάνι μέχρι το πάτωμα είναι καλυμμένοι με φωτογραφίες αγωνιστών, καλλιτεχνών και επιλεγμένων πολιτικών προσώπων της Αριστεράς. Ο Μήτσος Καγιαμπάκης, που όλοι τον ξέρουν ως σκέτο Καγιαμπή, άνοιξε το καπηλειό το 2001.

Μας έβαλε να καθίσουμε στο τραπέζι μέσα μέσα, κοντά στο τεζιάκι του, άφησε να του ξεφύγει ένα «δύσκολη η δουλειά του ταμπή (καφετζή), ρε παιδιά» κι ύστερα, με μια βαθιά ανάσα σαν καύσιμο, έφυγε και επέστρεψε με μία γύρα ρακές, ελιές, ωμό λάχανο ραντισμένο με ξίδι και ντάκο με λαδορίγανη κι αλάτι, για να μας διηγηθεί πως από τη ζωή του έχει να θυμάται αμυδρά τα 18 χρόνια που εργαζόταν σε ξενοδοχεία και ταβέρνες του Ηρακλείου και πολύ πιο ζωηρά την περίοδο μεταξύ 1982 και 1990, όταν εργαζόταν στο Καφεθέατρο Ηρακλείου (ένα πολιτιστικό στέκι για τη νεολαία της πόλης). «Αυτός ήταν ένας χώρος πολιτισμού, προβληματισμού και αντίστασης» – και σάμπως το ίδιο δεν είναι κι ο δικός του καφενές τώρα πια; Πριν κλείσει το Καφεθέατρο, είχε ήδη διαμορφώσει πολιτική συνείδηση, χάρη στις συναναστροφές του εκεί. Ο Καγιαμπής ύστερα δούλεψε στο μπαρ Φλου, το πρώτο κλασικό μπαρ της πόλης, που έπαιζε από ροκ και τζαζ μέχρι μπλουζ και προπολεμικά κρητικά. «Με τις εμπειρίες που είχα συλλέξει και τις επιρροές που είχα δεχτεί, αποφάσισα να ανοίξω ετούτον εδώ τον καφενέ. Γέμισα τους τοίχους με φωτογραφίες συλλογικής μνήμης και άνοιξα τις πόρτες για όσους ήθελαν να τραγουδήσουν, να συζητήσουν, να απαγγείλουν, να φάνε και να πιούνε. Έτσι εδώ άρχισαν να αναπτύσσονται αξίες, οράματα, ιδανικά και η επαναστατική ιδέα της συλλογικότητας». Σταδιακά ο καφενές μετατράπηκε σε ένα ανεπίσημο ούτως ειπείν ιστορικό αρχείο, με μια σπουδαία βιβλιοθήκη και μια συλλογή με πάνω από 2.020 φωτογραφίες, εκ των οποίων οι 1.800 κρέμονται στους τοίχους. Τα τελευταία χρόνια ο Καγιαμπής πήρε και το διπλανό, γωνιακό μαγαζί και το διαμόρφωσε αναλόγως.

Ο ίδιος δεν πίνει, γιατί λέει «έχεις μεγάλη ευθύνη όταν σερβίρεις τον κόσμο και πρέπει να είσαι νηφάλιος», όμως μας κερνάει μια δεύτερη γύρα ρακές και η Χαρά από την κουζίνα μας στέλνει πατάτες οφτές και ανθότυρο στη σχάρα. Όλοι οι καλλιτέχνες της πόλης αλλά και όσοι είναι επισκέπτες στο Ηράκλειο θα περάσουν από εδώ. Ο Καγιαμπής θυμάται από Καζάκο μέχρι Παπακωνσταντίνου και Τσακνή, κι από τον μουσικό Λάκη Χαλκιά μέχρι την Παπαρήγα και τον Αλαβάνο. «Όσοι έρχονται εδώ τραγουδάνε. Έχουν γίνει μνημειώδεις παρέες στον καφενέ». Χαζεύουμε απέναντί μας τη φωτογραφία του δεκαοκτάχρονου Τσε μέσα από το σπίτι του, παραδίπλα ανάμεσα σε άλλες και μια αφίσα από παράσταση του Ριγκολέττο του Βέρντι και μία ακόμη από τους Αθλίους στο μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ, και στο μεταξύ επανέρχεται και αφοσιωνόμαστε ξανά στις κουβέντες μας, στις επόμενες ρακές, στο ξιδάτο λουκάνικο και στο παχύ ανθόγαλο. «Στην υγειά μας, να συνεργαζόμαστε, να στοχαζόμαστε, να αγωνιζόμαστε και να αγαπιόμαστε», είπε και ξεχείλισε τα ποτήρια μας με ρακές ξανά.

Ο καφενές του Καγιαμπή