Μια μικρή φωτογραφια –χωρούσε στην παλάμη μου– έφερνε όλη εκείνη την ατμόσφαιρα μιας καλοκαιρινής κόγχης του παλιού καιρού. Η βαριά σκιά του πεύκου γινόταν διάφανη από τις ριπές του ευκαλύπτου. Στο τραπεζάκι, που «έπαιζε» πάνω στο χώμα με τα πετραδάκια και τα καπάκια από γκαζόζες και μπίρες, υπήρχαν δύο ποτήρια νερό, ένα αναψυκτικό, ένας καφές τούρκικος σε χοντρό φλιτζάνι και ένα τσίγκινο σταχτοδοχείο. Σήμερα, θα ήταν κάπως αλλιώς. Θα υπήρχε και ένα κινητό, και γυαλιά ηλίου, και χωρίς αμφιβολία δεν θα ήταν μόνο το τοπίο και οι συμπεριφορές διαφορετικά, αλλά φορτωμένο με άλλο τρόπο θα ήταν και το τοπίο του ήχου. Το κινητό θα χτυπούσε, μια μηχανή θα μάρσαρε πιο δίπλα…
Μπορεί το τοπίο της αστικής δροσιάς να έχει ήχους και χρώματα; Οι κοντινές αποδράσεις για τους Αθηναίους παλαιότερα ήταν στα προάστια και στις εξοχές της Αττικής, όσο ακόμη ήταν σε απόσταση από την πόλη, αλλά πάντα με συγκινούσαν περισσότερο τα αστικά ξέφωτα μέσα στην Αθήνα. Σε αλάνες και πλατείες, με τα κρεμαστά λαμπιόνια και τους σερβιτόρους στα αναψυκτήρια, όταν τη νύχτα η θερμοκρασία έπεφτε και συχνά οι γυναίκες σκέπαζαν τους ώμους με ένα καλοκαιρινό σάλι.
Πόσο έχει αλλάξει το κλίμα; Η αναζήτηση δροσιάς στην Αθήνα τους καλοκαιρινούς μήνες είναι ένα παιχνίδι της φαντασίας. Περισσότερο από κάθε τι, έχω στη μνήμη την επιτομή της αστικής δροσιάς, που δεν ήταν σε πάρκο ή πλατεία κάτω από δέντρα, αλλά στην είσοδο της πολυκατοικίας, την εποχή που δεν είχαμε κλιματισμό στα σπίτια. Έμπαινες από την κάψα του δρόμου και με το που άνοιγες την εξώπορτα της πολυκατοικίας, σε τύλιγε εκείνη η δροσιά του κλειστού χώρου, με όλη εκείνη τη μυρωδιά της λαδομπογιάς, των φαγητών, της αστικής ζωής. Ήταν, ωστόσο, μια αίσθηση αθηναϊκή.
Στις στοές των Αθηνών υπάρχει μια παρόμοια εμπειρία θερμοκρασίας, αλλά τίποτε δεν αλλάζει την ευεργεσία μιας πράσινης σκιάς στη Δεξαμενή ή στη Φωκίωνος Νέγρη. Όταν φυσάει βοριάς και είσαι σε ένα σκιερό τραπεζάκι κάτω από τις ψευδοακακίες ή τα πλατάνια, έρχεται η γεύση εκείνου του αέναου αρχετυπικού καλοκαιριού στην Αθήνα, με τα γκαρσόνια να αδειάζουν τα ποτήρια νερό στο χώμα ή στο τσιμέντο.
Πάντως, η Αθήνα θα μπορούσε να είναι μια πόλη που να δοξάζει τη σκιά. Η σκιά είναι μια έννοια που είναι μεγαλύτερη από την προστασία και την ανακούφιση που προσφέρει. Είναι μια έννοια που αγκαλιάζει τον φιλοσοφικό στοχασμό της αυτοπροστασίας και της φροντίδας σώματος και πνεύματος. Όταν βρίσκομαι σε εκείνους τους ευλογημένους δρόμους της Αθήνας με τις πυκνές δενδροστοιχίες από ψευδοακακίες (Robinia pseudoacacia), αισθάνομαι ότι πατάω σε γη αθηναϊκή. Φυτεύτηκαν κατά κόρον, ως είδος ανθεκτικό στην ξηρασία και στην κακουχία των ρύπων και των θορύβων της πόλης, και βρίσκονται από τον Μεσοπόλεμο σε πολλούς δρόμους. Στη Διδότου είναι σωστός θόλος, όπως και στη Μιχαήλ Βόδα, στη Σπετσών και στην Κερκύρας και, φυσικά, στην Ακαδημίας, εκεί όπου η αστική ζωή είναι ριζωμένη γερά.
Η δροσιά είναι και ήχος. Και ο ήχος του νερού είναι ευεργεσία για τον αστό. Ο διαβάτης ακούει το νερό να αναβλύζει, να κελαρύζει, να εκτινάσσεται, σε σιντριβάνια, σε δεξαμενές και σε κρήνες, και συνειρμικά ενεργοποιεί όλο εκείνο το θυμικό μιας παράλληλης ζωής και μιας επιθυμίας για διαστολή του εαυτού. Όταν περνάω από σημεία της Αθήνας που υπάρχει ήχος νερού, καλωσορίζω αυτή την αίσθηση της ευεξίας όχι μόνο της αισθητηριακής, αλλά και της νοητικής και της αισθητικής. Στην πλατεία Συντάγματος, αλλά και στη Φωκίωνος Νέγρη, όπου οι δεξαμενές και οι κρήνες παραπέμπουν στο ρέμα Λεβίδη που τρέχει υπογείως.
Πρόσφατα, όταν περπατούσα κατά μήκος της Δημοτικής Αγοράς της Κυψέλης, μέσα σε αυτόν τον στεγασμένο αλλά διαμπερή κοινόχρηστο χώρο, ένιωσα τη σημασία της ελεύθερης διέλευσης του αέρα. Το ίδιο και σε κάθε σημείο που ρυθμίζει την ένταση της θερμοκρασίας μέσα από φυσικούς διαδρόμους, σαν ένα αιρκοντίσιον της φύσης. Αν φέρουμε στον νου τα παλιά σπίτια της Αθήνας, ήταν τα περισσότερα διαμπερή. Σε ένα μονώροφο σπιτάκι, π.χ., η ίδια η εξώθυρα με τον φεγγίτη της και τα τζαμωτά που άνοιγαν προσκαλούσαν τον αέρα εγκαρσίως από την πίσω αυλή προς τον δρόμο. Αλλά έχουμε χάσει τα ψηλοτάβανα δωμάτια μιας άλλης εποχής. Δεν ξέρω πώς είναι δυνατόν πλέον να μην μπορούμε να βιώσουμε την αστική ζωή από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο χωρίς κλιματισμό. Είναι μια αναγκαία εξάρτηση, αλλά πόσα λέει για το πώς φτιάξαμε τις πόλεις μας…
Στην Αθήνα υπάρχει πάντα περιθώριο για περισσότερη δροσιά. Στα θερινά σινεμά, στις ανηφόρες του Λυκαβηττού, της Δεξαμενής, του λόφου του Στρέφη, τις νύχτες σε ταράτσες και πλατείες. Αλλά, πιο πολύ από όλα, η δροσιά στην πόλη είναι μια διάσταση ψυχικής ευεξίας. Ή Αθήνα χρειάζεται περισσότερη σκέψη για να γίνει πιο δροσερή! Και αυτό είναι κάτι απολύτως εφικτό.
Πηγή: gastronomos.gr
