Γεννήθηκα στην Αθήνα από γονείς Αναφιώτες και παππούδες αγρότες, που είχαν σιτηρά, κηπευτικά και κοπάδια με κατσικοπρόβατα, και χτίστες, που πηγαίνανε τα καλοκαίρια στην Αθήνα για την οικοδομή. Εμείς ερχόμασταν εδώ όλα τα καλοκαίρια μου ως παιδί, με τη λαχτάρα της θάλασσας, της ελευθερίας, τα παιχνίδια στην άμμο, τα φαγητά στα ξύλα στη μικρή εστία που είχε στο σπίτι της η γιαγιά μου. Εγώ πρέπει να πρόλαβα γύρω στους 300-400 μόνιμους κατοίκους και τώρα θα είμαστε 150… Στην απογραφή βέβαια λέει 400. Το DNA μας είναι κρητικό. Το νησί κάποια στιγμή εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους. Κάτι οι πειρατές, κάτι οι πέρδικες – είχε πάρα πολλές πέρδικες και καταστρέφανε τα σιτηρά κι αναγκαστήκανε οι κάτοικοι να φύγουνε. Και μετά αυτοί που ήρθαν ήταν Κρητικοί, όπως και σε όλες τις μικρές Κυκλάδες. Και γι’ αυτό έχουμε πολλά κοινά με τους Κρητικούς.
 |
 |
Ένας ξερόβραχος καρπερός
Όλα τα σπίτια τότε στο νησί είχαν το γουρούνι τους και έκαναν λουκάνικα με θρύμπα και ξίδι, λούζες, που στην Ανάφη τις λένε πέρδικες, σύγλινα, ζωνάρια, τσιγαρίδες. Τα λουκάνικα τα στεγνώναμε στον αέρα. Κι ύστερα τα πιρουνιάζαμε και τα ψήναμε στη φωτιά που ανάβαμε σε ένα βαμβάκι με οινόπνευμα μέσα σε ένα μπρικάκι. Τον καβουρμά εμείς δεν τον τρώγαμε σπίτι μας, ήταν προγενέστερο φαγητό. Όμως μου τον έχουν περιγράψει γιαγιάδες εδώ στο νησί. Τα μπαλότια (ζυμαρικά) κι αυτά δεν τα πολυφτιάχνουν πια. Είχαμε και ωραία τυριά, όπως το ξιαλίσιο, το τυρί που φτιάχναμε από το ξιάλι, δηλαδή το νωπό τυρί σαν την ξινομυζήθρα, που το φτιάχνουν όταν τελειώνει και ξινίζει το γάλα. Αυτό βγαίνει τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά λίγοι το παράγουν πλέον. Το κανονικό αναφιώτικο τυρί είναι ένα είδος κεφαλοτυριού απαστερίωτου. Εδώ έχουμε πια μόνο κατσίκια. Παλιά είχαμε και πρόβατα και ελάχιστες αγελάδες, είχαμε και άγρια κουνέλια, αλλά τα τελευταία πέντε-έξι χρόνια έχουν εξαφανιστεί αυτά. Κυνηγούσαν κιόλας θυμάμαι όταν ήμουν μικρή εγώ. Πέρδικες πολλές, ορτύκια, μπεκάτσες. Τώρα έχουν λιγοστέψει πολύ, και το κυνήγι και οι κυνηγοί βέβαια. Έχει όμως πολλούς μελισσοκόμους το νησί και είναι γεμάτο θυμάρια, γι’ αυτό έχει πιο πολλά θυμαρόμελα. Στο παρελθόν εδώ είχε πολλές αμυγδαλιές, από τις οποίες έχουν μείνει ελάχιστες, είχαμε και σησάμι ντόπιο άφθονο, που πλέον δεν υπάρχει καθόλου, γι’ αυτό και τα γεμιστά, τα δικά μας γλυκά σκαλτσούνια δηλαδή, δεν έχουν ίδια γεύση πια. Εμείς στην Ανάφη είχαμε πάντα λάδι κι έχει ακόμα ελιές το νησί. Μικρός τόπος, αλλά είχε πράγματα.
 |
 |
 |
 |
Όταν άρχισαν όλα
Με τον άντρα μου τον Δημήτρη Καλογερόπουλο, που είναι Τριπολιτσιώτης, γνωρίστηκα σε ένα πάρτι. Δουλεύαμε στην Αθήνα και οι δύο και τα καλοκαίρια που ερχόμασταν στην Ανάφη, μέναμε στο σπίτι μας στο Κλεισίδι. Και η Ανάφη σιγά σιγά, μετά το ’80, άρχισε να έχει τουρίστες, οι οποίοι μένανε στην παραλία κάτω από τις αλμύρες, χύμα. Μία φορά τη βδομάδα ερχόντανε το πλοίο από τον Πειραιά, αλλά δεν είχε λιμάνι τότε και κατεβαίναμε με τις λάντζες. Καφενείο ήταν τότε το μαγαζί μας. Τηγανητό αυγό, ομελέτα, τοστ, ελληνικός καφές και φραπέ, αυτά. Δεν υπήρχε και δρόμος, είχαμε ένα γαϊδούρι για να κουβαλάμε τα πράγματα από τη Χώρα.
Εγώ υπάλληλος ήμουν σε φαρμακοβιομηχανία και δεν είχα σχέση με το επάγγελμα. Με βόλευε λοιπόν να δουλεύουμε τρεις μήνες στην Ανάφη και να συνεισφέρω κι εγώ οικονομικά, ώστε τον χειμώνα να μένω σπίτι και να κρατάω τα παιδιά. Δεν λέω βέβαια, είχα ενδιαφέρον, μου άρεσε και η κουζίνα. Έτσι, κάναμε και παρέες, ερχόντουσαν οι ίδιοι κάθε φορά και μένανε πολύ καιρό και γινόντουσαν φίλοι μας. Σταδιακά ο άντρας μου άρχισε να μένει πιο πολύ καιρό εδώ, γιατί είχαμε περισσότερη δουλειά και άνοιξε και η σεζόν, κι επειδή έπιαναν τα χέρια του έκανε μερεμέτια. Φτιάξαμε σιγά σιγά και τα δωμάτια [σ.σ.: ενοικιαζόμενα]. Το φαγητό προέκυψε από πείσμα. Είχε πολύ κόσμο και τα εστιατόρια δεν έφταναν να καλύψουν τις ανάγκες των τουριστών. Υπήρχαν μέρες που από το πρωί μέχρι το βράδυ έφτιαχνα ομελέτες. Δεν πετούσα δυο αυγά έτσι, αλλά έκοβα και την ντοματούλα, ζύμωνα και το ψωμάκι. Έβαλα ύστερα και μια μακαρονάδα στο μικροκύμα, με σάλτσα, τυριά, ντομάτα και πιπεριά και γινόντανε σαν πίτσα.
 |
 |
«Στο παρελθόν εδώ είχε πολλές αμυγδαλιές, από τις οποίες έχουν μείνει ελάχιστες, είχαμε και σησάμι ντόπιο άφθονο, που πλέον δεν υπάρχει καθόλου, γι’ αυτό και τα γεμιστά δεν έχουν ίδια γεύση πια».
Οι άλλοι μαγαζάτορες παρεξηγήθηκαν που έβγαζα φαγητό κι έτσι πήγα κι εγώ κι έβγαλα άδεια εστιατορίου και ξεκινήσαμε κανονικά. Επειδή στο μεταξύ είχαν μεγαλώσει και τα κορίτσια μου, πήγαινα και τον χειμώνα και δούλευα σε εστιατόρια στην Αθήνα και έπαιρνα ιδέες. Κι έφερα ξαφνικά ρεβυθοκεφτέδες στην Ανάφη, πίτες και ό,τι άλλο το έφτιαχνα εγώ, δεν είχα τίποτα κατεψυγμένο. Κατσικάκι είχα πάντα, δεν είχα όμως μόνο τα παραδοσιακά, εκείνο που μας ενδιέφερε ήταν να χορτάσουμε τον κόσμο. Τότε δεν υπήρχε το ενδιαφέρον για το παραδοσιακό. Δεν είχα δηλαδή παραδοσιακές συνταγές, παρά μόνο χρησιμοποιούσα τοπικά υλικά. Ήταν οι παραλίες γεμάτες με κατασκηνωτές κι έπρεπε να κάνουμε ποσότητες και φαγητό που να είναι φθηνό. Ύστερα αποκτήσαμε φήμη για τα κεφτεδάκια και τους ρεβυθοκεφτέδες μας, που φεύγανε σωρηδόν. Περιμέναμε φρέσκο τον κιμά από τη Σαντορίνη κάθε βδομάδα. Και με ρωτούσαν ποια είναι η συνταγή, αλλά δεν είχα, γιατί άμα μου τύχαινε να βγάλει περισσότερο δυόσμο η γλάστρα, έβαζα δυόσμο, έβρισκα λίγο βασιλικό, έβαζα βασιλικό, ή είχα παραπάνω σκόρδο και το έβαζα. Έχω ένα πρόβλημα με τις συνταγές. Και τώρα να μου ζητήσεις, δεν ξέρω να σ’ τα πω, γιατί τα κάνω όλα με το μάτι και μου έρχεται η έμπνευση μαγειρεύοντας.
 |
 |
Ανάφη-Αθήνα 1-0
Όταν ξεκίνησε να μένει ο Δημήτρης περισσότερο καιρό εδώ, αλλά εγώ πήγαινα με τα παιδιά για το σχολείο στην Αθήνα, τις άφηνα καμιά φορά και μόνες τους και ερχόμουνα πάλι μερικές μέρες και τον χειμώνα. Ε, κι από τον καιρό που πέρασε κι η μικρή μου κόρη στο πανεπιστήμιο, άρχισα να περνάω πιο πολύ χρόνο στην Ανάφη και σιγά σιγά μένουμε μόνιμα πια, χειμώνα καλοκαίρι. Με τίποτα δεν θα γυρνούσα στην Αθήνα. Με αγχώνει η Αθήνα. Εδώ έχω την ελευθερία μου, είμαι όλη μέρα έξω, πάω όπου θέλω, όποτε θέλω, δεν έχω ανασφάλεια, κοιμόμαστε με ξεκλείδωτες πόρτες, φεύγουμε κι αφήνουμε ανοιχτά τα πάντα.
Το κακό είναι ότι έχουμε μόνο έναν αγροτικό γιατρό κι άμα χρειαστεί κάτι, φεύγεις, πας ή Σαντορίνη ή Κρήτη ή Αθήνα. Μόνο αυτό ίσως να μας λείπει, ένας πιο εξειδικευμένος γιατρός. Τον χειμώνα έχει δύο φορές πλοίο από Πειραιά, κι από Σαντορίνη έχει μια λάντζα, αλλά στα πέντε-έξι μποφόρ σταματάει, κι είναι και το τοπικό που μας ενώνει δύο φορές τη βδομάδα με τη Σύρο και τα άλλα νησιά, αλλά κι αυτό κάποιες φορές δεν έρχεται. Κρεοπωλείο δεν έχουμε, αλλά παραγγέλνουμε από Σαντορίνη. Δεν μας νοιάζει όμως, γιατί εμείς δεν καταναλώνουμε και πολύ κρέας. Θα σφάξουμε δηλαδή ένα κατσίκι από τον βοσκό και θα περάσουμε με αυτό τρεις μήνες, έχουμε τα κοτόπουλα τα δικά μας, δεν θέλουμε κάτι άλλο.
Η ζωή στο νησί
Ξυπνάμε το πρωί, πίνουμε τον καφέ μας, ακούμε τις ειδήσεις στην τηλεόραση, μπαίνουμε στο Facebook και στο Instagram για μια ματιά να χαζέψουμε κι ύστερα βγαίνουμε έξω στο περιβόλι, να ταΐσουμε τις κότες και τα σκυλιά, να φτιάξουμε τον κήπο. Κι άμα είναι Νοέμβρης κι έχει ζαφορά μετά τη βροχή, θα πάμε στα βουνά, στη Χορεύτρα, στον Σταυρό, στον Άγιο Μάμα, να μαζέψουμε ζαφορά. Θα γυρίσουμε, θα καθαρίσουμε τη ζαφορά ή θα μπούμε μέσα να τσιμπήσουμε κάτι λίγο, μπορεί να πάμε και για χόρτα, κι άμα είναι καλός ο καιρός, θα πάμε για μπάνιο. Ε, και το βράδυ πάλι μπορεί να πάμε μια βόλτα στο χωριό κι ύστερα εδώ, τηλεόραση, λίγο ίντερνετ…
Κάθε Κυριακή ανάβουμε το φουρνί και βάζουμε μέσα ολόκληρο το μενού της εβδομάδας: ψωμιά, πίτες, όσπρια, φασολάδες, ρεβυθάδες, μια γάστρα με κατσίκι, κι έτσι έχουμε έτοιμο το φαγητό όλης της εβδομάδας. Την Κυριακή θα φάμε πρώτα λίγη πίτα κι αργότερα το κατσίκι, που θέλει πιο πολλή ώρα μαγείρεμα. Φουρνί έχει σχεδόν κάθε σπίτι στην Ανάφη, εμείς όμως στο πατρικό δεν είχαμε, γιατί ήταν μικρό το σπίτι μας. Τα μεγάλα φουρνιά τα είχανε έξω, για τα παξιμάδια κυρίως, αλλά και για τις μαγειρικές τους, όπως έχουμε κι εμείς τώρα εδώ που μένουμε στο Μόδι.
Τουρισμός και ανομβρία
Τα σκουπίδια είναι το αποτύπωμα του τουρισμού εδώ. Οι επισκέπτες φέρνουν μαζί τους τις συνήθειες της μεγάλης πόλης, δεν μπαίνουν στη διαδικασία να σκεφτούν ότι πρέπει να προσέχουν τα σκουπίδια τους, να καταναλώνουν λιγότερο νερό γιατί εδώ δεν βρέχει πολύ συχνά, αφού οι άνθρωποι έρχονται να ξεκουραστούν και δεν κάθονται να προβληματιστούν. Το νησί μέχρι στιγμής, ωστόσο, έχει καλό τουρισμό.
Ακόμα δεν έχουμε συνειδητοποιήσει τις επιπτώσεις της ανομβρίας. Δεν ξέρω όμως αν βρεθούμε προ τετελεσμένου, ότι δηλαδή δεν υπάρχει νερό, τι θα κάνουμε. Το ξέρουμε βέβαια όλοι ότι έχουν λιγοστέψει οι πηγές, οι στέρνες κοντεύουν να στεγνώσουν, ότι οι γεωτρήσεις, που είναι ο βασικός τροφοδότης νερού, έχουν χαμηλώσει πολύ, αλλά προς το παρόν όλοι αδιαφορούν και κάνουν ότι δεν τρέχει τίποτα.
Δείτε εδώ τις συνταγές της Μαργαρίτας Καλογεροπούλου.
