Πώς το τυπικά αγγλικό ρητό «Keep calm and carry on» παίρνει νέες διαστάσεις στην εποχή της νέας πανδημίας και των παρακινδυνευμένων χειρισμών του Βρετανού πρωθυπουργού.
Παρακολούθησα την ομιλία του πρωθυπουργού της χώρας στην οποία ζω. Ο Μπόρις, εμφανώς σοβαρότερος του συνηθισμένου, μας καθησυχάζει. Στην ουσία, μας κάνει υποδείξεις: να πλένουμε τακτικά τα χέρια με σαπούνι, να τηρούμε τις αποστάσεις, εάν δεν αισθανόμαστε καλά να μένουμε στο σπίτι, να αποφεύγουμε όσους δεν μοιάζουν υγιείς(σχεδόν φιλοσοφικός γρίφος, ικανός να εμπνεύσει δοκίμια)· εν τάχει, προτείνει να συνεχίσουμε τη ζωή μας με ορισμένες προφυλάξεις.
Τα λόγια του είναι συντονισμένα με την αγγλικότερη των εκφράσεων «Keep calm and carry on», ενός πόστερ που δημιουργήθηκε το 1939 από την αγγλική κυβέρνηση ενόψει του πολέμου και κοσμεί έκτοτε τσάντες, φλιτζάνια, μπλουζάκια και μαξιλάρια, οικεία και περιττά αντικείμενα, τα οποία διατυμπανίζουν την ανθεκτικότητα και τη βρετανική ψυχραιμία.
© Chris J Ratcliffe /Getty Images / Ideal Image
Άρχισα να αμφισβητώ την πολυδιαφημισμένη νηφαλιότητα όταν είδα το μανιακό άδειασμα των ραφιών στα σούπερ μάρκετ και σκέφτηκα μήπως ο Μπόρις δεν έπιασε το υπονοούμενο, το σημείο των καιρών, ότι η νοοτροπία αλλάζει, ή απλώς πιστεύει ότι είναι συμπτωματική αυτή η ανθρώπινη συμπεριφορά, απλώς το μόνο κοινό με την υπόλοιπη ερμητικά κλεισμένη ηπειρωτική Ευρώπη. Εδώ, όλα παραμένουν ανοιχτά: καταστήματα, θέατρα, σινεμά, μουσεία και σχολεία. Στο νησί το οποίο ζω, για το μόνο που έχω να ανησυχώ είναι εάν τα χέρια μου θα αντέξουν την ξηρότητα και το κοκκίνισμα της νευρωτικής καθαριότητας.
Περί ανοσίας της αγέλης
Ο Μπόρις όμως δεν υιοθέτησε απλώς ένα σλόγκαν, αλλά μια σαφή αγγλική στάση που λέγεται «άρνηση». Δεν απέφυγε τη σύγκρουση με τον ιό, αρνήθηκε την ύπαρξη του εχθρού, δίνοντας απλώς εντολές συμπεριφοράς. Ο σύμβουλός του ανέλυσε «επιστημονικά» την απλή σκέψη του πρωθυπουργού, η οποία συνοψίζεται σε τέσσερις λέξεις που σοκάρουν με την ωμότητά τους ακόμα και τους πιο σκληραγωγημένους: «η ανοσία της αγέλης». Εν ολίγοις δεν τεστάρουμε, δεν μετράμε, αφήνουμε τα πάντα ανεξέλεγκτα, γιατί θέλουμε να κολλήσει το 60% του πληθυσμού και μετά ο ιός δεν θα έχει ποιον να κολλήσει και, ακριβώς όπως τα χέρια μου, θα ξηρανθεί τόσο που θα εξουδετερωθεί. Προς τι ο πανικός; Την κυνικότητα τη μασκάρεψε βάζοντας μπροστά έναν άλλο σύμβουλο να μιλήσει για τις ψυχολογικές συνέπειες της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Εάν επιβληθούν μέτρα καραντίνας, η «κούραση», είπε βαρύγδουπα, θα ευδοκιμήσει και οποιαδήποτε απαγόρευση θα ευτελιστεί και θα είναι ανίσχυρη μετά από λίγο καιρό. Να θυμίσω κάτι ενδιαφέρον στους συμβούλους, για να δουν με άλλο μάτι τη λέξη «κούραση» (βλ. ανία). Το 1665, η πανούκλα ανάγκασε το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ να κλείσει και τον Ισαάκ Νεύτωνα να εργάζεται από το σπίτι, και εκείνος αξιοποίησε τον χρόνο του κάνοντας τους υπολογισμούς που οδήγησαν στη θεωρία της βαρύτητας. Αλλά όχι, φαντάζομαι ότι ο Μπόρις δεν θέλει να γυρίσει τη χώρα στον 17ο αιώνα.
Τουρισμός εν μέσω κορονοϊού στην πλατεία Τραφάλγκαρ.
Ο Μπόρις δεν υιοθέτησε απλώς ένα σλόγκαν και μια τυπικά αγγλική στάση, αλλά πήρε και μια σαφή πολιτική απόφαση: προτεραιότητα στην οικονομία. Με γονατισμένα νοσοκομεία, επιβαρυμένο σύστημα υγείας και ασφάλειας, ζύγισε και έκανε γρήγορα τον υπολογισμό… Αφήστε κάποιους να πεθάνουν. Μερικές εβδομάδες με κλειστά σχολεία θα κοστίσει 3% του ΑΕΠ, οι ηλικιακά παραγωγικοί πολίτες έχουν παιδιά σχολικής ηλικίας, το ίδιο και το 47% των γιατρών, που σημαίνει: τα παιδιά στα θρανία και οι γονείς στη δουλειά. Τι περίεργο όμως, αυτή είναι μια πανδημία υγείας με οικονομικές προεκτάσεις και όχι μια οικονομική κρίση. Η κινητικότητα της αγοράς δεν δείχνει να μπορεί να αναχαιτίσει την εξάπλωση του ιού. Τι περίεργο να αναφέρομαι σε ΑΕΠ και δείκτες, όταν ο Μπόρις μόλις πριν από λίγους μήνες έπεισε τους πολίτες να ψηφίσουν Brexit, προτρέποντάς τους να αγνοήσουν τις οικονομικές προεκτάσεις της ψήφου.
Ο Ντόμινικ Κάμινιγκς, ειδικός σύμβουλος του Μπόρις Τζόνσον, εισέρχεται στην πρωθυπουργική κατοικία. © Alberto Pezzali, Peter Summers/Getty Images / Ideal Image
Σύμφωνα με τον ιστορικό Mark Honigsbaum, το σλόγκαν «carry on» προέρχεται από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και όχι από τον Δεύτερο και ευθύνεται για τον θάνατο 250.000 Βρετανών από την ισπανική γρίπη. Το 1918 μας βρίσκει στο τέλος του πολέμου και η κυβέρνηση σκέφτηκε ότι μερικοί θάνατοι ακόμα δεν θα κάνουν διαφορά, προτάσσοντας το πατριωτικό καθήκον για να κάνει τα γρανάζια της οικονομίας να γυρίζουν. Δημιούργησαν το τέλειο περιβάλλον για τη μαζική διάδοση του ιού. Οι υπουργοί γνώριζαν καλά ότι η γρίπη έκανε τα σώματα των θυμάτων μαύρα ή μπλε πριν από τον θάνατο και ετοίμασαν ένα διάγγελμα για να συμβουλέψουν τον κόσμο να κλειστεί στο σπίτι του. Το διάγγελμα θάφτηκε, η ανάγκη της χώρας να ορθοποδήσει οικονομικά μετά τον Μεγάλο Πόλεμο υπερτέρησε. Βγήκαν και είπαν το γνωστό, ολέθρια μακάβριο «carry on».
Ανταγωνισμός, πλάκα ή παιχνίδι
Ο Μπόρις έχει μπερδέψει τη δημαγωγία με την ηγεσία. Το αρχικό πλάνο «μακαρόνια, χαρτιά υγείας και θέαμα» δεν του βγήκε, τα προϊόντα έγιναν ανάρπαστα και η ποδοσφαιρική ηγεσία αποφάσισε διακοπή των παιχνιδιών. Για τον Μπόρις, όπως είπε η αδελφή του σε συνέντευξή της στους Times, όλα ήταν ανταγωνισμός, πλάκα ή παιχνίδι. Ο πρωθυπουργός ασχολείται αποκλειστικά με τις δικές του φιλοδοξίες, αγνοώντας ακόμα και το πελατολόγιό του, αρνείται να γίνει σαφής ως προς το τι διακυβεύεται. Όλοι γνωρίζουν προς τα πού κλίνει η ζυγαριά, αρκεί να ξέρουν τι πρέπει να βάλουν πάνω. Αυτή η στρατηγική υψηλού ρίσκου θα μείνει στην ιστορία και θα κρίνει σύντομα την ηγεσία του. Καθώς αυτές οι εβδομάδες συμπυκνώνουν δεκαετίες και φέρνουν ραγδαίες εξελίξεις, θέλω να πιστεύω ότι την ώρα που εσείς διαβάζετε αυτό το κείμενο εκείνος θα γίνει καλά και θα αποφασίσει υπεύθυνα να ασχοληθεί με την υγεία των υπολοίπων, παίζοντας όπως ξέρουν οι Άγγλοι να κάνουν καλά, δίκαια και ομαδικά. ■
* Στο κείμενο σχολιάζονται τα γεγονότα όπως αυτά ίσχυαν μέχρι τις 18/3.
