Στη Δάφνη Πατακιά δεν αρέσει καθόλου να μιλάει για τη Δάφνη Πατακιά. Ιδιαίτερα τώρα που ο πρωταγωνιστικός της ρόλος στην πολυσυζητημένη Μπενεντέτα του Πολ Βερχόφεν έχει εκτοξεύσει τη δημοτικότητά της στα ύψη, χαρίζοντάς της τίτλους όπως «η νέα μούσα του προβοκάτορα σκηνοθέτη», εκείνη νιώθει ακόμα περισσότερο συγκρατημένη και αμήχανη. «Αν δεν μαγνητοφωνούσες τώρα την κουβέντα μας και συναντιόμασταν κάπου έξω για καφέ, ξέροντας ότι όσα θα πούμε θα μείνουν μεταξύ μας, θα έβλεπες έναν εντελώς διαφορετικό άνθρωπο», μου ξεκαθαρίζει από το διπλανό παραθυράκι του Zoom. «Μου είναι δύσκολο να μιλάω ως Δάφνη δημόσια. Μου φαίνεται ότι δεν έχω να μοιραστώ κάτι ενδιαφέρον».
Όταν επέλεξες να γίνεις ηθοποιός, δεν γνώριζες εξαρχής ότι πρόκειται για μια δουλειά που συνεπάγεται ανελέητη έκθεση;
Φυσικά και το γνώριζα. Παρά ταύτα, η γνώση αυτή δεν μειώνει απαραίτητα το άγχος που νιώθεις όταν καλείσαι να ξεγυμνώσεις τον εαυτό σου μιλώντας γι’ αυτόν δημόσια. Έχω ένα κράτημα, ίσως γιατί δεν μπορώ να αποφασίσω ακόμα ποια πραγματικά είμαι. Αναγνωρίζω, βέβαια, ότι είναι κάτι που οφείλω να δουλέψω με τον εαυτό μου, καθώς η έκθεση είναι κομμάτι της δουλειάς μου. Κι εγώ σαν θεατής θέλω να ξέρω τα πάντα για τους ηθοποιούς που θαυμάζω. Τι σκέφτονται, πώς ζουν, τι έχουν περάσει. Το τελευταίο διάστημα περνάω ώρες στο YouTube χαζεύοντας συνεντεύξεις της Vicky Krieps. Πράγματι, νιώθω ότι θέλω να μάθω τα πάντα για τη ζωή της. Αν μου πεις όμως ότι κάποιος θέλει να μάθει τα πάντα για τη δική μου ζωή, εκεί μπλοκάρω. Για να καταλάβεις, αποφεύγω να βλέπω και τις ταινίες όπου παίζω. Την Μπενεντέτα, ας πούμε, την είδα μία φορά αναγκαστικά στις Κάννες.
Οι ηθοποιοί γίνονται ηθοποιοί για να μπορούν να κρύβονται μέσα σε ρόλους και να αποφεύγουν τον εαυτό τους;
Ίσως να είναι κι έτσι. Προσωπικά, απολαμβάνω αυτή τη φυγή από την πραγματικότητα που σου προσφέρει το επάγγελμά μας. Είναι μια δουλειά που σου επιτρέπει να αφεθείς και να αισθανθείς απόλυτα ελεύθερος. Ως ηθοποιός μπορείς να κάνεις το οτιδήποτε. Με έναν τρόπο σού είναι όλα επιτρεπτά. Μπορείς να είσαι και καλός, και κακός, και άσχημος, και όμορφος, και φτωχός, και πλούσιος. Μπορείς να είσαι τα πάντα, μπορείς να ζήσεις τα πάντα.
Κάπως έτσι ξορκίζεις και τους φόβους σου;
Ακριβώς. Είναι μια τρομερά λυτρωτική διαδικασία. Θα έλεγα ότι είναι μια αληθινή κάθαρση. Λες και ξορκίζεις τους πιο τρελούς εφιάλτες σου. Στην Μπενεντέτα, ας πούμε, η σκηνή των βασανιστηρίων ήταν η πιο δύσκολη, αλλά συνάμα η πιο ευχάριστη για μένα. Κανείς δεν θα ’θελε στη ζωή του να υποστεί έναν βασανισμό. Είναι μια ακραία συνθήκη που εμπεριέχει μέσα της τον απόλυτο τρόμο. Όταν λοιπόν ζεις κάτι τέτοιο, έστω στο πλαίσιο ενός ρόλου, είναι λες και έρχεσαι αντιμέτωπος με τον ίδιο σου τον φόβο, καταφέρνοντας τελικά να τον αφήσεις πίσω.
Να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή;
Ας τα πάρουμε.
Πώς θυμάσαι τα παιδικά σου χρόνια;
Μεγάλωσα στις Βρυξέλλες. Οι γονείς μου δούλευαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά είχαν μεγάλη αγάπη για το θέατρο. Ήταν μέλη μιας ερασιτεχνικής θεατρικής ομάδας, της πιο δραστήριας στην περιοχή, η οποία είχε και παιδικό τμήμα, κι έτσι μπορούσα να συμμετέχω κι εγώ. Με θυμάμαι να περιμένω πώς και πώς να έρθει η Κυριακή για να πάμε οικογενειακώς να κάνουμε πρόβα. Κάπως έτσι κόλλησα και το μικρόβιο της υποκριτικής.
Οι γονείς σου ήταν καλοί ηθοποιοί;
Ο μπαμπάς μου είχε πολύ ταλέντο, ιδιαίτερα στην κωμωδία. Το μόνο του πρόβλημα ήταν ότι δυσκολευόταν να μαθαίνει τα λόγια του απέξω.
Η μητέρα μου είχε περισσότερο ταλέντο στο θεωρητικό κομμάτι.
Πλέον ασχολείται με την ποίηση;
Ναι! Είναι μια πολύ ταλαντούχα ποιήτρια. Για χρόνια ντρεπόταν να το παραδεχτεί, αλλά μετά τη συνταξιοδότησή της ξεπέρασε τις αναστολές της και ασχολείται αποκλειστικά με αυτό.
Υπάρχει κάποιος στίχος της που να σε αγγίζει βαθύτερα;
Αποφεύγω να «σκαλίζω» τα ποιήματά της, με τον φόβο ότι θα ανακαλύψω κάτι για την προσωπικότητά της που δεν χρειάζεται απαραίτητα να γνωρίζω. Νιώθω λες και την παραβιάζω. Είναι κάποια πράγματα που δεν θες να ξέρεις για τους γονείς σου.
Οι γονείς μας είναι τελικά οι άνθρωποι που γνωρίζουμε λιγότερο στη ζωή μας;
Νομίζουμε ότι τους ξέρουμε, αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα που επιλέγουμε να μη μάθουμε ποτέ για εκείνους. Προσωπικά έχω άριστη σχέση μαζί τους και είμαι πολύ χαρούμενη γι’ αυτό. Θα έλεγα ότι έχουμε αναπτύξει μια φιλική σχέση πια.
Στην εφηβεία τούς αμφισβήτησες;
Εννοείται. Ήμουν σκληροπυρηνική στην εφηβεία μου. Με θυμάμαι να ουρλιάζω και να κοπανάω πόρτες χωρίς προφανή λόγο.
Τους αρέσει που έγινες ηθοποιός;
Στην αρχή τούς άγχωνε. Πλέον το έχουν αποδεχτεί. Με πίεζαν να γραφτώ στο πανεπιστήμιο. Γράφτηκα στη Φιλοσοφική, πήγα μία φορά και δεν ξαναπάτησα. Όταν με πήραν στη Δραματική του Εθνικού Θεάτρου, ένιωσα ότι εκεί ανήκω πραγματικά. Εκ των υστέρων, βέβαια, μετάνιωσα που δεν σπούδασα κάτι πέραν της υποκριτικής. Λίγο πριν από την καραντίνα, ένιωθα ότι μου έλειπαν θεωρητικές γνώσεις και άρχισα να παρακολουθώ ένα πρόγραμμα που ασχολείται με τη διερεύνηση του φύλου στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.
Βγαίνοντας από τη Δραματική του Εθνικού, είχες κάποιο συγκεκριμένο πλάνο καριέρας;
Όχι, κανένα απολύτως. Στην αρχή ήθελα να κάνω θέατρο, στην πορεία όμως ήρθε στη ζωή μου το σινεμά, το οποίο με γοήτευσε περισσότερο.
Στο Shooting Stars 2016 του Φεστιβάλ του Βερολίνου επιλέχτηκες ως ένα από τα πιο χαρισματικά ταλέντα υποκριτικής στην Ευρώπη και σήμερα πρωταγωνιστείς στη νέα ταινία του Βερχόφεν. Τι κρύβει πίσω της αυτή η διαδρομή, που στα μάτια κάποιου μπορεί να φαντάζει ως η απόλυτη επιτυχία;
Τύχη και σκληρή δουλειά. Τα τελευταία χρόνια έχω επιλέξει να ζω στο Παρίσι, επειδή θέλω να δουλέψω στη δεύτερη μητρική μου γλώσσα, τα γαλλικά. Έχω περάσει από πολλά αποτυχημένα κάστινγκ, έχω δεχτεί πολλές απορρίψεις, έχω στείλει πεντακόσια μέιλ σε ατζέντηδες παρακαλώντας να συνεργαστούν μαζί μου, έχω προσπαθήσει πολύ να βελτιώσω τον χειρισμό των γαλλικών μου για να μπορώ να παίρνω κι άλλους ρόλους, έχω πέσει κι έχω σηκωθεί, τα έχω περάσει όλα. Κι ακόμα έχω δρόμο μπροστά μου να διανύσω, με πολλές δυσκολίες.
Θα περίμενε κανείς ότι μετά τον Βερχόφεν όλες οι πόρτες θα ήταν ορθάνοιχτες.
Σε καμία περίπτωση δεν είναι ορθάνοιχτες. Το άγχος μου είναι ακόμα εδώ.
Ο Βερχόφεν μοιάζει με τις ταινίες του; Είναι είρων και προβοκάτορας;
Είναι ένας πολύ γλυκός και ευγενικός άνθρωπος, με απόλυτη επίγνωση του τι θέλει να κάνει.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σας;
Με πήραν τηλέφωνο και μου είπαν ότι ήθελε να με συναντήσει την επόμενη μέρα στο Παρίσι. Εγώ τότε βρισκόμουν στο Βερολίνο και σκόπευα να καθίσω αρκετές μέρες ακόμα. Τους είπα: «Ναι, φυσικά και μπορώ!». Έκλεισα αμέσως εισιτήρια και ξενύχτησα όλο το βράδυ να διαβάζω το σενάριο. Πήγα στη συνάντηση άυπνη και ταλαιπωρημένη. Μου είπε: «Υπάρχουν πολλές γυμνές ερωτικές σκηνές. Πάρε τον χρόνο σου και σκέψου αν θες να το κάνεις». Φυσικά δεν πήρα καθόλου χρόνο. Είπα αμέσως ναι.
Δεν σε προβλημάτισε η διαχείριση των έντονων ερωτικών σκηνών και του τολμηρού σεναρίου; Υποδύεσαι μια κακοποιημένη γυναίκα, η οποία μπλέκεται σε μια απαγορευμένη ομοφυλοφιλική σχέση με μια καλόγρια.
Όχι, γιατί εξαρχής μου έδειξε σε εικόνες πώς θα γυρίζονταν οι συγκεκριμένες σκηνές με απόλυτη ακρίβεια. Ήξερα εκ των προτέρων δηλαδή πού θα είναι η κάμερα και τι είχα να κάνω. Του είχα τυφλή εμπιστοσύνη, γνωρίζοντας από τις προηγούμενες ταινίες του ότι δεν αντιμετωπίζει τις ερωτικές σκηνές με ηδονοβλεπτική διάθεση. Το σεξ στις ταινίες του εξυπηρετεί πάντα έναν άλλο σκοπό. Σε καμία περίπτωση δεν γίνεται για να προκαλέσει. Νομίζω ότι στόχος του ήταν οι ερωτικές σκηνές να έχουν μια δόση χιούμορ και να μην είναι βαρύγδουπες, γι’ αυτό και αποτυπώνονται με μια δόση υπερβολής.
Βλέποντας την ταινία, μου έκανε εντύπωση πόσες νεαρές γυναίκες στην αίθουσα έσπευσαν να απαξιώσουν το λεσβιακό σεξ με αμήχανα γελάκια. Γιατί μια πιστή απεικόνιση του σεξ μεταξύ γυναικών εξακολουθεί να σοκάρει ορισμένους το 2021;
Νιώθω ότι η γυναικεία σεξουαλική ικανοποίηση δεν έχει αποτυπωθεί ποτέ με ρεαλιστικό τρόπο στο σινεμά ή τουλάχιστον σε όλη της την πολυπλοκότητα. Τις περισσότερες φορές τη βλέπουμε μέσα από την ανδρική σκοπιά. Υπάρχει δηλαδή μια σεξουαλική αντικειμενοποίηση της γυναίκας, μια τάση να παρουσιάζεται το γυναικείο σώμα μονάχα σαν όργανο σεξουαλικής ικανοποίησης του άνδρα, χωρίς να γίνεται λόγος για το σύνολο της ύπαρξής της, που περιλαμβάνει τα δικά της συναισθήματα. Καμιά φορά σοκάρομαι από τον τρόπο που παρουσιάζονται οι γυναικείοι χαρακτήρες σε μια ταινία. Πριν από χρόνια ήμουν κριτής σε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου και, όταν έφτασε η στιγμή να αποφασίσουμε για το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου, συνειδητοποιήσαμε με λύπη ότι καμία από τις ταινίες που είχαμε δει δεν είχε έναν πρώτο γυναικείο χαρακτήρα. Η ύπαρξη των γυναικείων ρόλων εξυπηρετούσε μόνο την ύπαρξη των ανδρικών.
Αυτή η σεξουαλική αντικειμενοποίηση της γυναίκας που ανέφερες, έτσι όπως αποτυπώνεται στο σινεμά αλλά και στις εικόνες που καταναλώνουμε καθημερινά, έχει δυσκολέψει τις γυναίκες της γενιάς σου στο να εκφράσουν αυτό που θέλουν ή αυτό που δεν θέλουν στο πλαίσιο της σεξουαλικής πράξης;
Φυσικά. Ο τρόπος που έμαθα να αντιλαμβάνομαι το σεξ, και εγώ και τα υπόλοιπα κορίτσια της γενιάς μου, είναι άμεσα συνδεδεμένος με το πώς αποτυπωνόταν στις ταινίες ή στις σειρές που βλέπαμε μεγαλώνοντας. Όλα αυτά μας έχουν δομήσει ως γυναίκες. Γι’ αυτό χαίρομαι που πήρα μέρος στην Μπενεντέτα. Ο Βερχόφεν είναι λες και προσπαθεί να βγάλει από τη νοοτροπία πολλών γυναικών τη ρετσινιά του θύματος που συχνά φέρουν για πολλούς διαφορετικούς λόγους. Ο χαρακτήρας μου είναι ένα κορίτσι που βιαζόταν από τον πατέρα και τα αδέρφια της, αλλά καταφέρνει να μη μείνει σε αυτό. Μπαίνει στο μοναστήρι και βρίσκει έναν χώρο απελευθέρωσης. Μαθαίνει να γράφει και να διαβάζει, γίνεται κυρίαρχη του σώματός της και ορίζει πλέον η ίδια τη ζωή και τις επιλογές της. Αυτό το μήνυμα της ταινίας είναι βαθιά αισιόδοξο. Είναι σαν να σου λέει ότι ποτέ δεν είναι αργά να πάρεις ξανά τη ζωή στα χέρια σου και να ελευθερωθείς από κάτι που σε έχει καθορίσει ή σου έχει επιβληθεί στο παρελθόν.
Εσύ από τι παλεύεις να απελευθερωθείς σήμερα;
Από μια δειλία που φέρω ως άνθρωπος. Θα ήθελα να μοιάσω λίγο περισσότερο στους ρόλους που παίζω στο σινεμά. Θα ήθελα να τολμώ περισσότερο, όπως οι ηρωίδες μου.
Γύρισες και μια ταινία με την Αντέλ Εξαρχόπουλος;
Ναι, είναι στο μοντάζ τώρα. Λέγεται Les cinq diables και τη σκηνοθεσία υπογράφει η Léa Mysius. Η Αντέλ έχει φοβερό χιούμορ, τρομερό επαγγελματισμό και απίστευτη ενέργεια.
Οι φιλοδοξίες σου μέχρι πού φτάνουν;
Μέχρι τις κρίσεις πανικού. Είμαι τρομερά αγχώδης άνθρωπος, γι’ αυτό αποφεύγω να σκέφτομαι πολύ το μετά. Θέλω να ξεφύγω κάποια στιγμή από αυτό και να μη φοβάμαι τόσο πολύ για το πώς θα με κρίνουν οι άλλοι.
Ποιος σκηνοθέτης θα ήθελες να σε πάρει τηλέφωνο και να σου πει να παίξεις στην επόμενη ταινία του;
Ουφ! Έχω τόσους στο μυαλό μου. Νομίζω ο Πολ Τόμας Άντερσον.
Σου εύχομαι να τολμάς περισσότερο.
Κι εγώ μου το εύχομαι!
ΙΝFO → Μπενεντέτα του Πολ Βερχόφεν.
Πρωταγωνιστούν: Βιρζινί Εφιρά, Δάφνη Πατακιά, Σαρλότ Ράμπλινγκ κ.ά.
Στις ελληνικές αίθουσες από το Cinobo.
