Την πρώτη φορά που είχα διαβάσει κριτικές για τη δουλειά της Ελληνοκύπριας Μαρίας Χασάπη, ήταν το 2016. Έγραφαν για εκείνη όλοι οι μεγάλοι τίτλοι σε Αμερική και Ευρώπη. Επισκέπτες στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης την προσπερνούσαν καθώς εκείνη και οι χορευτές της κατρακυλούσαν αργά στις σκάλες. Έδιναν την αίσθηση ανήμπορων ανθρώπων που είχαν σωριαστεί και είχαν μείνει σε αυτή τη θέση για ώρες, χωρίς να τους βοηθά κανείς. Παρακώλυαν την κυκλοφορία, την απρόσκοπτη μετάβαση προς το σημαντικό, το επείγον. Πόσο πιο εύστοχα να περιγράψει κανείς τον κόσμο μας; «Με ενδιέφερε να δείξω πώς ένας μεταβατικός χώρος μεταμορφώνεται σε χώρο παύσης και περισυλλογής», δήλωνε η Μαρία Χασάπη στα βίντεο που είχε ετοιμάσει το ΜοΜΑ για την προώθηση του live installation PLASTIC. «Το σώμα, η ακινησία, ο χρόνος-χώρος, η εικόνα είναι θέματα με τα οποία συνεχίζω να δουλεύω σε κάθε μου έργο», μου λέει όταν τη συναντώ με αφορμή την έκθεση Golden, την οποία παρουσιάζει στην αθηναϊκή Breeder. Το Golden αποτελεί συνέχεια του HERE, του live installation που παρουσίασε την προηγούμενη άνοιξη στον εκθεσιακό χώρο Secession της Βιέννης, σε συνεργασία με το φεστιβάλ Wiener Festwochen. «Ο χρυσός που υπήρχε στον διάκοσμο του μουσείου σίγουρα με επηρέασε. Η αλήθεια είναι, όμως, πως είχε ήδη αρχίσει να με απασχολεί ο χρυσός ως υλικό και μαζί όλοι οι συνειρμοί που γεννά, θετικοί και αρνητικοί», σημειώνει. «Από παλιά μού έκανε εντύπωση πως από τα λίγα που διασώθηκαν, όταν έπεσαν οι Δίδυμοι Πύργοι, ήταν οι ράβδοι χρυσού που βρέθηκαν στο ισόγειο όπου στεγάζονταν τραπεζικά ιδρύματα. Ο χρυσός αντιστέκεται στη φθορά, όπως και στον χρόνο. Και μία επίσκεψη σε αρχαιολογικά μουσεία είναι αρκετή για να σε πείσει και για τα δύο». Με το Golden η Μαρία Χασάπη εξερευνά το παράδοξο που δημιουργεί η αντίθεση μεταξύ του χρυσού –ενός υλικού που αψηφά τον χρόνο– και του χορευτή, του οποίου η πράξη εξαϋλώνεται την ίδια στιγμή που πραγματοποιείται.
Από εκείνο το σώμα δουλειάς –που θα ξαναδείξει στον χώρο OGR στο Τορίνο ( 24/02-27/03)– δημιούργησε γλυπτά και πίνακες όπου το ανθρώπινο σώμα παρουσιάζεται κατακερματισμένο (εμφανίζονται αποσπασματικά ανθρώπινα μέλη) και φωτογραφίες με τους χορευτές της να καταβυθίζονται μέσα στον χρυσό. Το παιχνίδι ανάμεσα στο εφήμερο και το μόνιμο είναι εδώ απόλυτα εμφανές. Επισημαίνω πως το να χορεύει σε εκθεσιακούς χώρους μειώνει κι αυτό ως επιλογή την απόσταση ανάμεσα στις παραστατικές και τις εικαστικές τέχνες. «Αυτό που ήθελα να μεταφέρω στις παραστάσεις μου είναι η αίσθηση της δημοκρατίας που αντιλαμβάνομαι ότι έχει ο θεατής, μπροστά από μια φωτογραφία για παράδειγμα, από την άποψη του χρόνου που μπορεί να περάσει κοιτάζοντάς την, και την ίδια στιγμή να παρακάμψω τον επιδεικτικό χαρακτήρα, που είναι πολύ συχνός στον χώρο της περφόρμανς. Όταν τα έργα μου παρουσιάζονται σε εκθεσιακούς χώρους, ο θεατής μπορεί να μην ασχοληθεί μαζί μας καθόλου, να μιλάει στο τηλέφωνο ή με τους φίλους του, να παίρνει φωτογραφίες με το κινητό του ή και να περάσει ώρες με το έργο. Δεκτή κάθε αντίδραση. Υπάρχει μια δημοκρατία σε αυτή τη σχέση που με ελκύει, όμως εξίσου ελκύομαι και από το θέατρο και το περιοριστικό του πλαίσιο. Είναι ένας διάλογος όπου η κάθε πλευρά με τροφοδοτεί με ιδέες».
Αναρωτιέμαι πόσο απαιτητική και επίπονη είναι η ακινησία για έναν χορευτή. «Εξαιρετικά», μου απαντά. «Μετά από λίγη ώρα το σώμα αντιδρά, στάζει ο ιδρώτας, αρχίζει το τρέμουλο και γενικώς διάφορες σωματικές αντιδράσεις που είναι απρόβλεπτες και απροβάριστες. Όταν το βλέπεις αυτό, με μια πρώτη ματιά θα το θεωρούσες λάθος. Όμως αυτή η “ατέλεια” με ενδιαφέρει, γιατί μπορεί να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για τον χορευτή και τον θεατή και να οξύνει την αίσθηση του παρόντος». Υποστηρίζει πως δεν υπάρχει πραγματική ακινησία, ακόμα και η ανάσα είναι κίνηση, η απόλυτη κίνηση για την ακρίβεια. «Όταν παύεις να αναπνέεις, μόνο τότε ίσως να μιλάμε για πραγματική ακινησία, και πάλι το σώμα, άψυχο, ακολουθεί τις δικές του διεργασίες». Τη ρωτώ ποια είναι η σχέση της με τον χρόνο. «Πάντα αισθάνομαι ότι μένω πίσω στον χρόνο, τρέχω να προλάβω, γι’ αυτό ίσως και στη δουλειά μου “κατεβάζω ταχύτητες” για να δώσω σημασία στη λεπτομέρεια, σε αυτό που μας διαφεύγει, για να μπορέσουμε να δούμε περισσότερα». Οι συνεργάτες της είναι εξοικειωμένοι με αυτούς τους ρυθμούς δουλειάς ή με τους χώρους που επιλέγει; «Δεν ταιριάζει σε όλους αυτό το είδος ερμηνείας. Πριν από χρόνια, είχα προσλάβει μια χορεύτρια για ένα έργο στο Hammer Museum στο Λος Άντζελες. Το Λος Άντζελες δεν είναι Νέα Υόρκη ή Λονδίνο, δεν μπαίνουν επισκέπτες στον χώρο κάθε δύο λεπτά. Κάθε πρωί όταν φτάναμε στο μουσείο, εξαφανιζόταν. Μετά από κάποιες ημέρες μάς εκμυστηρεύτηκε ότι κρυβόταν στις τουαλέτες και έκλαιγε, γιατί δεν μπορούσε να διανοηθεί πως θα περνούσε μία ακόμη μέρα που θα χόρευε χωρίς να τη βλέπουν και να τη θαυμάζουν θεατές. Οι συνεργάτες μου είναι σημαντικό να λειτουργούν πάνω από την ανάγκη του κοινού, τουλάχιστον με τον γνωστό τρόπο αποδοχής, και να είναι ανοιχτοί σε διαφορετικές εμπειρίες υποδοχής». Δεν ξέρω πόσο εύκολα δέχεται ένας δημιουργός τόσο ακραίες αντιδράσεις. Κλείνοντας, σκέφτομαι δυνατά ποια είναι η σχέση της με το χιούμορ. «Δεν μου βγαίνει στη δουλειά, αλλά με αφορά στην καθημερινότητά μου. Όταν ρωτούν την κόρη μου –είναι δυόμισι χρόνων– τι δουλειά κάνει η μαμά, εκείνη πέφτει κάτω και ξαπλώνει. Χορεύει», απαντά.
ΙΝFO → Τα έργα της Μαρίας Χασάπη φιλοξενούνται στην γκαλερί The Breeder έως 26/02, Ιάσονος 45, thebreedersystem.com
