Mαρία-Ελουίζα Σταβάρα
Μητέρα, επιστήμονας, 8η στον Μαραθώνιο της Ανταρκτικής
Κείμενο: Αλεξάνδρα Μανδράκου
Άρχισα να τρέχω το 2016, δέκα μήνες μετά τη γέννηση του μικρού μου γιου. Τότε ήθελα απλώς να βελτιώσω τη φυσική μου κατάσταση και ούτε που φανταζόμουν ότι πολύ γρήγορα το τρέξιμο θα γινόταν κάτι τόσο σημαντικό για μένα. Κι αυτό συνέβη γιατί είναι τρομερά ανταποδοτικό. Αφιερώνω στο τρέξιμο μία ώρα την ημέρα και μου την επιστρέφει στο πολλαπλάσιο. Μου φέρνει ισορροπία και εσωτερική γαλήνη, το μυαλό καθαρίζει, χτίζω την υπομονή και τη δύναμή μου, γίνομαι καλύτερος άνθρωπος.
Είμαι η πρώτη που ξυπνάει στο σπίτι και η τελευταία που κοιμάται. Προπονούμαι καθημερινά, είτε όταν τα παιδιά είναι στο σχολείο είτε αργά το βράδυ. Βρίσκω εκείνο το κενό διάστημα της ημέρας, που δεν λείπω από κανέναν, φορώ τα παπούτσια μου και φεύγω. Είναι μια στιγμή πολύ δική μου, που τίποτα δεν μπορεί να με σταματήσει. Τρέχω 60-70 λεπτά επί πέντε φορές την εβδομάδα και τις Κυριακές κάνω τα πιο μεγάλα κομμάτια της προπόνησης. Παράλληλα, τελειώνω το μεταπτυχιακό μου πάνω στην ιατρική των καταστροφών, το οποίο άρχισα μέσα στην πανδημία, οπότε και σταμάτησα να εργάζομαι ως ενδοδοντολόγος. Αποφασίσαμε με τον σύζυγό μου ότι στη δεδομένη συγκυρία θα ήταν καλό για την οικογένεια να βρίσκομαι κοντά στα παιδιά. Αν όλα πάνε καλά, από τον Σεπτέμβριο θα είμαι ξανά εργαζόμενη μαμά.
Οι αγώνες λειτουργούν ως κίνητρο για να είμαι συνεπής στις προπονήσεις μου. Με αυτό το σκεπτικό ολοκλήρωσα το 2019 τη σειρά Abbott World Marathon Majors, δηλαδή τις έξι μεγαλύτερες διοργανώσεις Μαραθωνίων στον κόσμο, ενώ τον Ιανουάριο που μας πέρασε έτρεξα και στον Μαραθώνιο της Ανταρκτικής. Στην εκκίνηση ήμασταν 131 αθλητές, τερματίσαμε 82, εγώ ήμουν η 8η γυναίκα, η 4η στην ηλικιακή κατηγορία μου και η 16η στη γενική κατάταξη. Έκανα τα 42 χιλιόμετρα σε 5 ώρες, οι οποίες αντιστοιχούν σε 3 ώρες και 45 λεπτά, τον προσωπικό μου χρόνο σε μη ακραίες συνθήκες. Πρόκειται για έναν περιζήτητο αγώνα, με λίστα αναμονής περίπου τρία χρόνια. Κι αυτό γιατί δεν μπορούν να αποβιβάζονται στη γη της Ανταρκτικής περισσότερα από 100 άτομα κάθε φορά, όπως ορίζει μεταξύ πολλών άλλων η σχετική συνθήκη που έχει υπογραφεί για την προστασία του εύθραυστου οικοσυστήματός της.
Μέχρι την τελευταία στιγμή, πίστευα ότι δεν θα πάω. Είχα ζητήσει επανειλημμένα από τους διοργανωτές να μεταφέρουν τη συμμετοχή μου για το 2023, καθώς δεν ήθελα να αφήσω την οικογένειά μου για τρεις εβδομάδες σε αυτή την ιδιαίτερη συνθήκη της έξαρσης της πανδημίας. Θυμάμαι τον σύζυγό μου κάποια στιγμή, πέντε μέρες πριν από την αναχώρηση, να μου λέει: «Έχεις συνειδητοποιήσει ότι φεύγεις; Συγκεντρώσου και άσ’ τα όλα πάνω μου». Έβαλα τον εξοπλισμό στη βαλίτσα, χωρίς να δοκιμάσω καν τα παπούτσια μου. Είπα στον εαυτό μου πήγαινε και ό,τι γίνει.
Τα παιδιά μου ξέρουν ότι το τρέξιμο είναι κομμάτι της ζωής μου. Δεν μπορούν πιθανόν να καταλάβουν ακόμη ούτε τη συνέπεια που απαιτεί από τον δρομέα ούτε τις δυσκολίες που χρειάζεται να ξεπεράσει για να τα καταφέρει. Ο μικρός μου γιος θύμωσε πολύ που έφυγα για την Ανταρκτική και, για να είμαι ειλικρινής, δεν το περίμενα. Ήταν μεγάλο το διάστημα της απουσίας μου, ήταν και δύσκολη η επικοινωνία μέσω δορυφορικής σύνδεσης, κάποιες φορές ούτε καν εφικτή. Στον επόμενο Μαραθώνιο θα ήθελα να έχω μαζί μου και τα παιδιά. Βρίσκονται πια σε μια ηλικία, εννέα και δέκα χρονών, που τους επιτρέπει να απορροφήσουν την εμπειρία. Στην Ισλανδία, στην Παταγονία, στην Κένυα, υπάρχουν τόσο πολλοί αγώνες που θα μπορούσαμε να τους ζήσουμε μαζί.
Εμινέ Μπουρουντζή
Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Θράκης
«Ήμουν η πρώτη Πομάκα που χώρισε χωρίς να ακολουθήσει τον νόμο της Σαρίας»
Κείμενο: Ιωάννα Φωτιάδη
Γεννήθηκα στην Ξάνθη, μεγάλωσα στο πομακοχώρι Δημάριο. Ήμουν το τελευταίο από τέσσερα παιδιά. Στα δεκατρία, μου έκαναν προξενιό. Οι γονείς μου ήθελαν να παντρευτώ επειδή η μεγαλύτερή μου αδελφή στα δεκαέξι είχε μείνει στο «ράφι» και εγώ είχα εκ γενετής ένα καρδιολογικό πρόβλημα. Παρακάλεσα τη θεία μου, που ήταν η προξενήτρα, να ακυρώσουμε τον γάμο. Αγαπούσα ένα παιδί από το χωριό. «Ξέχασέ το, θα σου βγει το όνομα». Τον άνδρα μου τον ήξερα μόνο φατσικά. Κανείς μας δεν ήταν ερωτευμένος. Κανείς δεν μας είχε προετοιμάσει για την πρώτη νύχτα του γάμου. Ήξερα μόνο ότι όλοι περίμεναν να δουν το σεντόνι την επόμενη μέρα.
Παρηγοριόμουν ότι ως παντρεμένη θα ζούσα στην πόλη και δεν θα χρειαζόταν να δουλεύω – οι ελπίδες μου εξανεμίστηκαν γρήγορα. «Αν θέλεις να τρως ψητό κοτόπουλο κάθε Σάββατο, θα πρέπει να δουλεύεις σκληρά». Η πεθερά μου δεν μασούσε τα λόγια της. Πήγαινα στα χωράφια, στα καπνά, στα βαμβάκια και στα ρεβίθια, το καλοκαίρι μάζευα ντομάτες και πιπεριές Φλωρίνης. Τα πρώτα τρία χρόνια δεν είχα πιάσει παιδί – τον δεύτερο χρόνο, άλλωστε, είχα κάνει χειρουργείο ανοιχτής καρδιάς. «Μας την πάσαραν επειδή είναι άρρωστη», «θα μαραθεί η ρίζα μας», γκρίνιαζε η πεθερά μου. Στα 16 έμεινα έγκυος. Όσο γεννούσα, ο άνδρας μου ήταν στα μπουζούκια. Είχε εξωσυζυγική σχέση – ήταν χριστιανή και δεν είχε τότε το δικαίωμα να την παντρευτεί. Ακολούθησαν άλλα δύο παιδιά. Κανείς δεν με βοηθούσε στο μεγάλωμά τους. Πήγαινα στα χωράφια από τις 4 έως τις 10.30 π.μ., βελόνιαζα καπνό στο σπίτι. Το μεγαλύτερο κάθε φορά πρόσεχε το μικρότερο. Όσο αυξάνονταν τα έξοδα, προσέθετα δουλειές – καθάριζα σπίτια και μαγαζιά. Στο Δημοτικό ήμουν πολύ καλή μαθήτρια, αλλά είχα τελειώσει μόνο το μειονοτικό. Ελληνικά δεν ήξερα και αυτό στάθηκε το μεγαλύτερο εμπόδιο. Στα 23 αποφάσισα να επικοινωνώ με τους άλλους μόνο στα ελληνικά, με την παράκληση να με διορθώνουν. Έμαθα τη νομοθεσία και τα δικαιώματά μου. Η συμβίωση με τον άνδρα μου είχε φτάσει στο απροχώρητο. Βίαιος μαζί μου, επιρρεπής στο ποτό και στον τζόγο, κατέληγα πάντα να πληρώνω εγώ την τόνγκα (τα χρέη) του. Λυτρώθηκα όταν άρχισε να δουλεύει στη Γερμανία και να επιστρέφει μόνο για λίγο στο σπίτι.
Το 2014 γράφτηκα στο εσπερινό γυμνάσιο και παρακολούθησα σεμινάρια στα ΚΕΚ (Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης) για τη φροντίδα ατόμων με Αλτσχάιμερ. Την ίδια χρονιά γνωρίστηκα με το Σωματείο Διπλωματούχων Ξεναγών στο συνέδριό τους και οργάνωσα εκδρομή 300 ατόμων στα χωριά μας. Άρχισα να συνοδεύω εκδρομές στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη, καθώς μιλούσα τουρκικά και βουλγαρικά. Το 2016 κατάφερα να πάρω διαζύγιο χάρη στη βοήθεια Έλληνα δικηγόρου στη Γερμανία. Ήμουν η πρώτη Πομάκα που χώρισε χωρίς να ακολουθήσει τον νόμο της Σαρίας. Το 2007 ιδρύσαμε τον πολιτιστικό σύλλογο για να διατηρήσουμε τα έθιμά μας. Δεν μας έβλεπε, όμως, με καλό μάτι το τουρκικό προξενείο.
Συνεχώς απαντούσαμε σε συκοφαντικά δημοσιεύματα τουρκικών εφημερίδων που αμφισβητούσαν την ίδια μας την ύπαρξη. Πολλοί θέλησαν να μας προσφέρουν προστασία, αλλά το αρνηθήκαμε. Έως τότε δεν είχα καταλάβει ότι είχα καλή φωνή. Ο Νίκος Κόκκας, που μελετά τον πολιτισμό των Πομάκων, με άκουσε τυχαία να τραγουδώ τα παραδοσιακά που λέμε στο «νυχτέρι» και τον «μεντζέ», ενώ έπλενα ταψιά. Μαζί ηχογραφήσαμε δύο CD και με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ένα ακόμα με παραδοσιακά τραγούδια. Από το 2017 και έως σήμερα είμαι εκλεγμένη πρόεδρος του συλλόγου. Συνάπτουμε πολλές συνεργασίες χάρη στη μουσική. Οργανώνω κοινές εκδηλώσεις με τον Σύλλογο Ποντίων, Εβριτών, Βλάχων, με το Λύκειο των Ελληνίδων κ.ά. Λένε ότι αυτό αποτελεί πολιτιστική διπλωματία, αλλά εγώ το ξεκίνησα χωρίς να το ξέρω.
Είμαι 42 ετών. Η κόρη μου τέλειωσε Ψυχολογία στην Αθήνα, ο ένας μου γιος σπουδάζει νοσηλευτής στην Πάτρα και ο άλλος πέρασε Κτηνιατρική στη Θεσσαλονίκη. Εγώ φροντίζω πέντε ηλικιωμένους και φοιτώ στη Β΄ Λυκείου στο εσπερινό. Θέλω του χρόνου να δώσω Πανελλήνιες. Τώρα πια συνειδητοποίησα ότι ως παιδί μού είχε λείψει η επιβράβευση, ήθελα να κάνω κάτι και να ακούσω «μπράβο».
Μαίριλυ Μητροπούλου
Senior App Growth Manager Google
«Στην Google έμαθα να υποστηρίζω τον εαυτό μου»
Κείμενο: Μαρία Αθανασίου
Λίγο πριν ολοκληρώσω τις μεταπτυχιακές μου σπουδές, εμφανίστηκε η ευκαιρία να εργαστώ στην Google. Ήταν κάτι που είχα τολμήσει να ονειρευτώ και είχα κάνει αίτηση, χωρίς όμως να λάβω απάντηση. Λίγους μήνες αργότερα επικοινώνησαν μαζί μου και με ρώτησαν αν θα με ενδιέφερε να προχωρήσω σε συνεντεύξεις. Θυμάμαι ότι στην αρχή είχα αναρωτηθεί αν κάποιος μου κάνει πλάκα. Ήταν μια συνειδητή απόφαση τη στιγμή που ξεκίνησα τη διαδικασία των συνεντεύξεων και ακόμα πιο συνειδητή όταν αποδέχτηκα τη θέση. Θυμάμαι πόσο ενθουσιασμένη ήμουν πριν ξεκινήσω να δουλεύω σε μία από τις καλύτερες εταιρείες στον κόσμο. Γρήγορα όμως προσγειώθηκα στην πραγματικότητα.
Ο ενθουσιασμός μου αντικαταστάθηκε με φόβο και άγχος. Με συντρόφευε ένα αίσθημα ότι δεν είμαι αρκετά καλή σε σχέση με τους συναδέλφους μου και υπέφερα από το «σύνδρομο του απατεώνα». Χρειάστηκε να δουλέψω με τον εαυτό μου και να ανακαλύψω τις πεποιθήσεις που κουβαλούσα και να αναρωτηθώ αν αυτές με εξυπηρετούσαν ακόμα, να αναγνωρίσω και να αντιμετωπίσω τους φόβους μου. Έπρεπε να αφήσω πίσω ό,τι είχα μάθει έως τότε, για να προχωρήσω και να πετύχω. Άφησα πίσω νοοτροπίες όπως «να δουλεύεις σκληρά, να κρατάς το κεφάλι χαμηλά και η δουλειά σου θα αναγνωριστεί», «να μην καυχιέσαι». Υιοθέτησα καινούργιες νοοτροπίες: «να μιλάς ανοιχτά για τα επιτεύγματα/κατορθώματά σου», «να παρουσιάζεις τη δουλειά σου». Ήταν πρωτόγνωρο για μένα το ότι η γνώμη μου δεν είναι απλώς σημαντική, αλλά πως πρέπει οπωσδήποτε να ακουστεί.
Το μεγαλύτερο δίδαγμα ήταν πως έπρεπε να πιστέψω στον εαυτό μου και να γίνω η μεγαλύτερη υποστηρίκτριά μου. Γιατί, αν δεν πίστευα εγώ σ’ εμένα, γιατί να πίστευαν οι άλλοι; Εγώ είμαι υπεύθυνη για τη ζωή μου. Εγώ είμαι υπεύθυνη για την καριέρα μου. Κάθε μέρα σκέφτομαι ποιο είναι το παράδειγμα που θέλω να δίνω στους συναδέλφους μου, στους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζομαι και στις επόμενες γενιές. Θέλω η ομάδα μου να ξέρει πως σημασία έχει να είμαστε αληθινοί. Θέλω όλοι να γνωρίζουν πως είναι εντάξει να λέμε «δεν γνωρίζω», να κάνουμε ερωτήσεις, να εκφράζουμε τη γνώμη μας, να ζητάμε βοήθεια, να κάνουμε λάθη, να υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας, να κλαίμε, να γελάμε, να ξεχνάμε πράγματα, να έχουμε καλές και κακές μέρες, να πηγαίνουμε διακοπές, να ζητάμε άδεια όταν δεν αισθανόμαστε καλά. Θέλω οι αποφάσεις μου και ο τρόπος με τον οποίο δουλεύω και συνεργάζομαι να χαρακτηρίζονται από ενσυναίσθηση και συμπόνια.
Στην Google ξεκίνησα γιατί ήθελα μια αξιοθαύμαστη καριέρα. Τελικά κάτι που στο μυαλό μου είχα ως μια δουλειά 9 το πρωί με 6 το απόγευμα, κατά την οποία απλώς θα διεκπεραίωνα όσα έπρεπε να κάνω, μετατράπηκε σε ένα μοναδικό ταξίδι οκτώ χρόνων που μου έδειξε πως πρέπει να αγαπάω πραγματικά αυτό που κάνω, να σέβομαι όλους γύρω μου και το περιβάλλον που με φιλοξενεί και να εμπνέομαι συνέχεια από διαφορετικά ερεθίσματα, ώστε να εξελίσσομαι ως άνθρωπος.
Είμαι περήφανη για την καριέρα μου, όχι απαραίτητα για όσα έχω πετύχει, τις προαγωγές, τα πρότζεκτ (γιατί όλα αυτά μου έδωσαν δεξιότητες που και άλλοι άνθρωποι κατέχουν), αλλά κυρίως για τους ανθρώπους που έχω υποστηρίξει, βοηθήσει, αγκαλιάσει. Για τα χαμόγελα που είδα και τα ευχαριστώ που άκουσα, επειδή ήμουν δίπλα τους όταν με είχαν ανάγκη, και για το παράδειγμα που δίνω καθημερινά με τη στάση ζωής που ακολουθώ. Είμαι ακόμα πιο περήφανη, γιατί καθημερινά παρατηρώ ενεργά αν κάποιος περνάει ό,τι πέρασα εγώ κάποτε και προσπαθώ να υποστηρίξω το ταξίδι τους και να τους θυμίσω πως θα πρέπει και αυτοί/ές να είναι εκεί όταν κάποιοι άλλοι/ες ίσως τους/τις χρειαστούν. Είμαι περήφανη, γιατί η εργασία μου με ωθεί να δημιουργώ ένα καλύτερο αύριο για τον κόσμο.
Ειρήνη Αλεξίου
Χορογράφος, μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας «Όχι παίζουμε/Urban Dig Project»
«Η Ειρήνη μαμά βρήκε ισορροπία με την Ειρήνη καλλιτέχνιδα»
Κείμενο: Αλεξάνδρα Μανδράκου
Χρειάστηκαν σχεδόν 11 χρόνια, όσα δηλαδή μεσολάβησαν από τη γέννηση του πρώτου μου παιδιού μέχρι σήμερα, για να μπορέσω να βρω ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και την οικογενειακή μου ζωή, ανάμεσα στην Ειρήνη μαμά και την Ειρήνη χορογράφο, δημιουργό και καλλιτέχνιδα. Η μητρότητα με βοήθησε να αντιλαμβάνομαι περισσότερο τα πράγματα ως μέρος μιας σύνθεσης, ως κομμάτι μιας πιο συμπεριληπτικής διαδικασίας. Να τα βλέπω να συμβαίνουν είτε σε άλλες ταχύτητες και ρυθμούς είτε να μην ολοκληρώνονται προσωρινά, κι αυτό να το αποδέχομαι. Όμως αυτή η συνθήκη για καιρό με έκανε να νιώθω μειονεκτικά.
Όταν γεννήθηκε η κόρη μου η Έλλη, το μόνο που ήθελα να κάνω ήταν να τη φροντίζω. Μετά τους πρώτους έξι μήνες, ένιωσα την ανάγκη να διοχετεύσω τη δημιουργικότητά μου και στη δουλειά. Τότε έπαιρνα το παιδί σχεδόν παντού. Στις πρόβες, στα μαθήματα, όπου μπορούσα, προκειμένου να είμαστε μαζί. Στην πραγματικότητα ένιωθα μισή. Μισή στη δημιουργία, μισή στη μητρότητα, χωρίς να μπορώ να συγκεντρωθώ πουθενά και χωρίς να είμαι οικονομικά ανεξάρτητη, γιατί δεν μπορούσα να εργάζομαι full time. Συγχρόνως πιεζόμουν προσπαθώντας να κρατώ ισορροπίες επαγγελματικές, καθώς οι συνεργάτες έπρεπε να νιώθουν πως είμαι εκεί 100%. Ήξερα πως ο χρόνος τους ήταν πολύτιμος. Παράλληλα, βίωνα με τέτοιο συναισθηματισμό τις καταστάσεις, που δεν ήμουν σε θέση να εκτιμήσω τη δημιουργική μου πλευρά, η οποία δεδομένων των συνθηκών ήταν υψηλή. Αντιμετώπιζα την τοποχρονικότητα σαν αιωνιότητα, πίστευα πως αυτό που μου συνέβαινε θα κρατούσε για πάντα. Άρχισα να μαλακώνω με τον ερχομό του γιου μου Κωνσταντίνου, πέντε χρόνια αργότερα. Ακόμα θυμάμαι να είμαι σε πρόβες για το Dourgouti Island Hotel, να έχω καθυστέρηση και να θεωρώ πως είναι από το στρες. Δεν μπορούσα σε εκείνη τη φάση να αποδεχθώ πως είμαι έγκυος, με τρόμαζε. Τα πρώτα του γενέθλια τα γιορτάσαμε με ένα κεράκι πάνω σε μια φέτα ψωμί. Ήμασταν σε περίοδο προβών για μια παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών και έβλεπα τον χρόνο να γλιστράει μέσα από τα χέρια μου.
Όσο μεγάλωναν τα παιδιά, αντίστοιχα μεγάλωνε και ωρίμαζε η ομάδα. Και ήθελα πια να βρεθώ πιο κοντά της. Αποφάσισα να κάνω μια σειρά από επιλογές που θα διευκόλυναν την καθημερινότητά μου, όπως να μάθω να οδηγώ, τα παιδιά να παρακολουθούν το ολοήμερο πρόγραμμα του σχολείου ή ο μικρός να γυρίζει από τον παιδικό σταθμό με σχολικό. Λίγο πριν από το πρώτο lockdown, είχα πια συνειδητοποιήσει ότι το πιο σημαντικό είναι να είμαι εγώ χαρούμενη και δημιουργική, ακόμα κι αν ο χρόνος με τα παιδιά είναι λιγότερος. Γιατί έτσι γίνεται πιο ποιοτικός. Αλλά και τα παιδιά, επειδή με βλέπουν πιο δημιουργική, μου δίνουν και τον χώρο για να δημιουργήσω. Νιώθουν ότι αυτό με ομορφαίνει.
Χριστίνα βούλγαρη
Stand up comedian
«Το ότι αυτοπροσδιορίζομαι ως λεσβία είναι σχεδόν πολιτικό και απαραίτητο»
Κείμενο: Φωτεινή Σίμου
Είμαι λεσβία γυναίκα και stand up comedian. Έχω μεγαλώσει στον Ωρωπό. Όσον αφορά τον προσανατολισμό της ταυτότητάς μου, ενηλικιώθηκα στην Αγγλία –έζησα εκεί αρκετά χρόνια– όπου ήταν και είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα σε σχέση με την Ελλάδα. Ξεκίνησα να κάνω stand up στο Λονδίνο με την πολυταυτότητα της γυναίκας, της λεσβίας, της χοντρής και της μετανάστριας. Πριν από ενάμιση χρόνο επέστρεψα στην Ελλάδα και συνεχίζω να ανεβαίνω στη σκηνή χωρίς το «μετανάστρια».
Το ότι αυτοπροσδιορίζομαι ως λεσβία αυτή τη στιγμή, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η επικαιρότητα, είναι σχεδόν πολιτικό και για μένα απαραίτητο. Θα μπορούσα και να μην είμαι out (δηλαδή να είμαι ορατή με την ταυτότητά μου), μια και δεν είμαι αυτό που στην Ελλάδα ως μέσος όρος περνιέται ως λεσβία άμα τη εμφανίσει. Νομίζω θα ήταν άβολο να το αγνοήσω, υποκριτικό και ψεύτικο όσον αφορά τη δουλειά μου. Φυσικά, υπάρχουν ένα σωρό δυσκολίες και στερεότυπα που πρέπει να υπερκεράσει μια γυναίκα σαν εμένα εκτός και εντός σκηνής, αλλά πρέπει να νικηθεί το πρόβλημα της μη ορατότητας στην Ελλάδα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και δη των λεσβιών, που στερούνται ακόμη περισσότερης. Όλο αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τις γυναίκες, έχει να κάνει και με τις θηλυκότητες. Μας νικά το πατριαρχικό πρότυπο του γκέι άνδρα, ο οποίος είναι αυτός που είναι, αρκεί να μην προκαλεί. Αυτό είναι το ελάχιστα αποδεκτό στην ελληνική κοινωνία ακόμη και σήμερα. Όλα τα υπόλοιπα στη σκιά.
Τη λεσβιακή μου ταυτότητα τη φέρνω εύκολα στη σκηνή. Για το κοινό, από την άλλη, δεν είναι πάντα εύκολο. Για κάποιους είμαι κάτι για το οποίο δεν έχουν καμιά αναφορά, και αυτό τους γίνεται άβολο. Το καταλαβαίνω. Δημιουργούνται συννεφάκια πάνω από το κεφάλι τους που γράφουν: «Τι μας λες και εσύ τώρα. Τι μας αφορά;». Μετά έρχεται και η ομοφοβία. Μπορούν να αποδεχτούν τις queer αναφορές μου μέχρις ενός σημείου. Νιώθω ότι υπάρχει ένα όριο μέχρι το πού μπορώ να φτάσω. Φροντίζω να το ξεπερνάω, αλλιώς δεν νομίζω πως έχει νόημα. Οι στρέιτ άνδρες κωμικοί δεν αντιμετωπίζουν τέτοια όρια στο σόου τους. Ωστόσο, για να είμαι ειλικρινής, δεν έχει σηκωθεί να φύγει κανείς. Ο χώρος του stand up είναι ανδροκρατούμενος, όπως όλοι οι χώροι –αν εξαιρέσω πολύ λίγους–, οπότε είναι το ίδιο πατριαρχικός και σεξιστικός. Έπρεπε να δουλέψω περισσότερο και φυσικά είχαν χαμηλότερες απαιτήσεις από μένα, ακριβώς επειδή είμαι γυναίκα, πόσω μάλλον που είμαι και λεσβία, μια και όσον αφορά την απήχηση έτσι κι αλλιώς το κοινό δεν μπορεί να με ακολουθήσει. Το ίδιο ισχύει και για τις στρέιτ γυναίκες που δεν ακολουθούν εμφανισιακά τους κανόνες ενός κανονικοποιημένου θηλυκού προτύπου.
Για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα κάνω ό,τι μπορώ. Προσπαθώ να υπάρχω όπου χρειαστεί. Αρθρογραφώ γι’ αυτά τα ζητήματα. Συμμετέχω στο pride και σκέφτομαι διαρκώς γκέι παιδιά, κορίτσια και αγόρια, που μεγαλώνουν για παράδειγμα σε μια ελληνική επαρχία καταπιεσμένα από την ομοιομορφία και την κανονικότητα. Γιατί προϋπόθεση δεν είναι να είσαι out, αλλά να είσαι ασφαλής. Αν δεν νιώθεις ασφαλής, δεν χρειάζεται να είσαι out. Δεν υπάρχει λόγος να μεταφέρουμε την ομοφοβία της κοινωνίας σε εμάς τους ίδιους.
Ειρήνη Κουρούβανη
Δημόσιος υπάλληλος, αθλήτρια, επαγγελματίας χορεύτρια σε αναπηρικό αμαξίδιο
«Δεν αντιλήφθηκα ποτέ την αναπηρία μου σαν περιορισμό στα όνειρά μου»
Κείμενο: Μανώλης Ανδριωτάκης
Γεννήθηκα με μια σπάνια πάθηση που ονομάζεται αρθρογρύπωση, σ’ ένα όμορφο ορεινό χωριό της Ηλείας, τα Πετράλωνα. Δεν αντιλήφθηκα ποτέ την αναπηρία μου σαν περιορισμό στα όνειρά μου. Ήρθα μ’ αυτήν, τη συνειδητοποίησα και μ’ αυτήν ζω. Δεν μου στάθηκε ποτέ εμπόδιο. Πηγαίνω παντού, χρησιμοποιώντας ό,τι μέσο χρειάζεται για να φτάσω στον προορισμό μου. Η αναπηρία είναι μια απίστευτα προκλητική κατάσταση. Για ένα σώμα με αναπηρία, η κίνηση στον χώρο δεν είναι καθόλου δεδομένη – εξαρτάται από τόσο πολλά. Πρέπει το μυαλό σου να είναι διαρκώς σε εγρήγορση. Η αναπηρία σού προσφέρει μια μοναδική σωματική συνειδητότητα. Σε συμφιλιώνει με το σώμα και την ύπαρξή σου.
Η Ελλάδα απέχει αρκετά από το να είναι ένας παράδεισος προσβασιμότητας. Σίγουρα, το αναπηρικό κίνημα έχει καταφέρει πολλά, αλλά δυστυχώς σε αυτά, όπως και σε πολλά άλλα κοινωνικά θέματα, είναι σαν να κάνουμε ένα βήμα μπροστά και μισό πίσω. Είναι αποθαρρυντικό να βλέπεις ακόμα και σήμερα ανθρώπους να παρκάρουν μπροστά σε ράμπες αναπήρων. Με συγκινεί η συμπάθεια των ανθρώπων όταν πηγάζει από ενσυναίσθηση. Το μεγαλύτερο δώρο που μου έχει δώσει η ζωή είναι η γνωριμία μου με ωραίους ανθρώπους αλλά και με υπέροχα μέρη. Είναι άλλο το σούρουπο στην Ελλάδα κι άλλο στη Σουηδία.
Η καθημερινότητά μου είναι γεμάτη, όμορφη κι έχει μεγάλη ποικιλία. Ως το μεσημέρι το πρόγραμμά μου είναι σταθερό. Από τις 5 και μετά, κάνω τις πρόβες και τις προπονήσεις μου, βλέπω φίλους και ανίψια και πηγαίνω σε παραστάσεις. Έχω συμμετάσχει σε επτά παγκόσμια πρωταθλήματα τεσσάρων διαφορετικών αθλημάτων (στίβος, άρση βαρών, ιστιοπλοΐα, αθλητικός χορός) και χορεύω εδώ και πολλά χρόνια επαγγελματικά. Η γέφυρά μου απ’ τη σταθερότητα της πρωινής δουλειάς στις πολυποίκιλες απογευματινές μου δραστηριότητες είναι η εκπομπή του Γιάννη Πετρίδη, από τις 4 στις 5, την οποία ακούω συνολικά τρεις δεκαετίες.
Εδώ και 22 χρόνια δουλεύω στην εφορία. Είμαι διαχειρίστρια. Ειλικρινά την αγαπώ τη δουλειά μου. Φροντίζω τον χώρο γύρω μου, γιατί σέβομαι τους πολίτες. Θέλω να βλέπουν μια επιμέλεια, κάτι που να τους χαλαρώνει. Θυμάμαι ένα περιστατικό, πολύ πριν από την πανδημία, όταν υπήρχαν ακόμα μεγάλες ουρές. Γενικά, είμαι πολύ σβέλτη στη δουλειά, μπορώ να εξυπηρετώ τρεις φορολογουμένους ταυτόχρονα. Εκείνη τη μέρα όμως, είχα μπροστά μου μια ουρά που ξεπερνούσε τα 20 άτομα, κι όλοι βιάζονταν. Όπως είμαι καθισμένη πίσω απ’ το γκισέ, η αναπηρία μου είναι κρυμμένη. Νιώθω λοιπόν να υπάρχει μεγάλη ένταση απ’ τους ανθρώπους, να διαμαρτύρονται, να κάνουν σχόλια, να αγανακτούν. Κάποια στιγμή πρέπει να πάω στην τουαλέτα κι έτσι παίρνω τις πατερίτσες μου, περνάω μπροστά απ’ την ουρά κι όταν επιστρέφω, τι να δω; Μια ιερή σιωπή. Λες και ήταν Μεγάλη Παρασκευή. Δεν μιλάει κανείς. Ξαφνικά, έχουν συνειδητοποιήσει όλοι ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος να περιμένουν στην ουρά.
Σε λίγες μέρες χορεύω στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, στο έργο Έχουν τα ρομπότ συναισθήματα; που έχει χορογραφήσει ένας καλλιτέχνης με νοητική υστέρηση, ο Μανώλης Σαριδάκης. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο στην Ελλάδα, κι αυτό με συγκινεί πολύ. Κάτι αλλάζει. Η τέχνη είναι ένα πανίσχυρο και μαγικό όχημα που μπορεί να σαρώσει τα πάντα και να ξυπνήσει δυνατότητες που έχει μέσα του ο κάθε άνθρωπος, είτε έχει αυτισμό είτε είναι σε αναπηρικό αμαξίδιο. Η τέχνη αγγίζει τους πάντες και δίνει σε όλους τη δυνατότητα να «ανθίσουν». Είναι το απόσταγμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Αν μπορούσες να στύψεις τον κάθε άνθρωπο, όλοι θα έβγαζαν κάποιο έργο. Πόσο καλύτερος θα ήταν ο κόσμος αν ασχολούμασταν όλοι με τις τέχνες; Η τέχνη είναι λύτρωση, σε καθαρίζει και σε επαναπροσδιορίζει. Πρόσφατα συνειδητοποίησα ότι τα τρία πρώτα γράμματα της πάθησής μου (arthrogryposis) είναι το «art», η τέχνη, και σκέφτηκα ότι είναι σαν να με καθοδήγησε η ίδια η αναπηρία μου στην τέχνη, και η σκέψη αυτή με ενθουσίασε.
Ευγενία Δημητροπούλου
Ηθοποιός
«Η στιγμή του τοκετού για μένα ήταν όταν ο δικηγόρος μού ανακοίνωσε ότι βρέθηκε η Εύα»
Κείμενο: Φωτεινή Σίμου
Εικονογράφηση: Πελούσα Τσίρου
Η κόρη μου η Εύα με έκανε μαμά. Γεννήθηκε στη Σιέρα Λεόνε. Το όνομά της βγαίνει από το «Ευαγγελία», είναι το όνομα της μητέρας μου, της Παναγιάς και επίσης είναι γεννημένη στις 15 Αυγούστου. Ήθελα να υιοθετήσω ένα παιδί. Ήταν κάτι που ήθελα πριν συναντήσω τον Στέλιο, τον σύντροφό μου. Ήταν ένα όνειρο που είχαμε και οι δύο πριν συναντηθούμε. Υπήρξαμε πολύ καλή ομάδα. Η υιοθεσία είναι ένα δύσκολο ταξίδι, με πολλά και διαφορετικά στάδια, και χρειάζεται υπομονή, ψυχικά αποθέματα, στήριξη στις δύσκολες στιγμές και πολύ προσωπική προσπάθεια για να περάσεις τα εμπόδια. Συνεχώς υπήρχε μια αβεβαιότητα. Η όλη διαδικασία έχει πολλά απαιτητικά σημεία, αλλά, όπως και στον τοκετό, στο τέλος τις ωδίνες τις ξεχνάς.
Πολλές μαμάδες που έχουμε υιοθετήσει λέμε ότι η υιοθεσία προσεγγίζει τη διαδικασία της εγκυμοσύνης. Η στιγμή που παίρνεις, για παράδειγμα, την απόφαση να μπεις σε αυτή τη διαδικασία είναι μια «άλλη» γονιμοποίηση. Η διαδικασία της αξιολόγησης μπορεί να κρατήσει πάνω από επτά μήνες. Πολλές υποψήφιες μαμάδες νιώθουμε ακόμα και τις ορμόνες μας. Εγώ έγινα σίγουρα πιο ευσυγκίνητη. Έκλαιγα με το παραμικρό. Η στιγμή του «τοκετού» για μένα ήταν όταν ο δικηγόρος που είχε αναλάβει την υπόθεση μου ανακοίνωσε ότι βρέθηκε η Εύα. Εκείνη τη στιγμή η μισή μου καρδιά κόπηκε στα δύο, την ένιωσα να φεύγει και να πηγαίνει εκεί κοντά της. Να χτυπά δίπλα της. Και παράλληλα, με αυτή τη διχοτόμηση γεννήθηκε και μια τρομερή ευθύνη, αλλά και μια δύναμη. Ακόμη και μετά από αυτό, οι δυσκολίες συνεχίστηκαν. Η Εύα, για παράδειγμα, κάποια στιγμή χρειάστηκε να νοσηλευτεί πριν έρθει στα χέρια μας. Έλεγα όμως μέσα μου ότι, ο κόσμος να γυρίσει ανάποδα, εγώ την Εύα θα τη φέρω σπίτι και θα κάνω ό,τι μπορώ για να είναι ευτυχισμένη, γιατί ήταν ήδη η κόρη μου. Το ταξίδι στη Σιέρα Λεόνε για να τη φέρουμε στην Ελλάδα με άλλαξε και με έναν άλλο τρόπο: μου επαναπροσδιόρισε καλύτερα μέσα μου το τι πραγματικά έχουμε ανάγκη.
Σήμερα, λίγους μήνες αφότου την έχουμε μαζί μας, γίνομαι ξανά μαμά της Εύας κάθε φορά που με φωνάζει. Φυσικά και υπάρχουν σκοτεινές ημέρες. Πολλές φορές νιώθω ολόκληρη μια ενοχή, αλλά υπάρχουν και πολλές υπέροχες ημέρες. Ξέρω επίσης ότι υιοθέτησα ένα κορίτσι που θα μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όντας διαφορετική. Θα φροντίσουμε να φτιάξουμε γύρω της μια ασπίδα, αλλά εύχομαι μεγαλώνοντας ο κόσμος να είναι μια συμπεριληπτική αγκαλιά για ένα μαύρο κορίτσι από τη Σιέρα Λεόνε που υιοθετήθηκε από λευκούς, Έλληνες γονείς και να μη χρειαστεί καμιά από τις ασπίδες που θα φτιάξουμε εμείς. Και επειδή προέρχομαι από την επαρχία, ξέρω τα ταμπού γύρω από την υιοθεσία, πόσω μάλλον όταν μιλάμε για ένα παιδί από διαφορετική χώρα. Η υιοθεσία μπορεί να είναι και η πρώτη επιλογή μητρότητας και δεν χρειάζεται καμιά γυναίκα να δώσει εξηγήσεις γι’ αυτό. Όπως και για τίποτα γύρω από το αν θέλει ή όχι να γίνει μαμά.
Παρβάνα Αμίρι
Ποιήτρια, πρόσφυγας από το Αφγανιστάν
«Τα βράδια στη Μόρια, μέχρι να νιώσω ήρεμη για να κοιμηθώ, άναβα έναν φακό και έγραφα»
Κείμενο: Φωτεινή Σίμου
Από στιγμή σε στιγμή αφήνω το camp στη Ριτσώνα, στο οποίο έμεινα σχεδόν τρία χρόνια. Η οικογένειά μου και εγώ καταφέραμε να μαζέψουμε όλα τα χαρτιά που χρειάζονται και πετάμε για το Αμβούργο. Σήμερα είμαι 17 χρονών. Κοιτάω πίσω και μας βλέπω να αφήνουμε πίσω τη ζωή μας στην επαρχία Χεράτ του Αφγανιστάν, πριν από τριάμισι χρόνια. Φύγαμε επειδή ο πατέρας μου λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων κινδύνευε. Το Αφγανιστάν δεν ήταν στην πραγματικότητα ποτέ μια ασφαλής χώρα, ιδιαίτερα για μας τα κορίτσια και τις γυναίκες. Η απαγωγή μας ήταν ένα μέσο για να στιγματιστούν οικογένειες, και το στίγμα ήταν πολλές φορές πιο σημαντικό από την ίδια την εξαφάνισή μας. Όποιες ελευθερίες μάς είχαν δοθεί τα τελευταία χρόνια, όπως να μπορούμε να μορφωθούμε ή να δουλέψουμε, ίσχυαν κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Στην επαρχία, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Έτσι κι αλλιώς, μετά την κυριαρχία των Ταλιμπάν κανένα από τα αυτά τα δικαιώματα δεν ισχύει για τις Αφγανές.
Τον Σεπτέμβρη του 2019 φτάσαμε στο προσφυγικό στρατόπεδο της Μόριας. Θυμάμαι να μένω κλεισμένη σε μια σκηνή ώρες, γιατί δεν ήταν εύκολο για ένα έφηβο κορίτσι να κυκλοφορεί εκεί. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα μόνη μου, έπρεπε σχεδόν πάντα να συνοδεύομαι. Ακόμα και στις σκηνές αν ήμασταν μόνες μας, δεν αισθανόμασταν ασφάλεια. Τα βράδια, μέχρι να νιώσω ήρεμη για να κοιμηθώ, άναβα έναν φακό και έγραφα. Για να μην ξεχάσω ή για να πιστέψω όλα όσα έβλεπα ή μου αφηγούνταν. Είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι μπορούν άνθρωποι να ζήσουν με αυτόν τον τρόπο. Μετά από κάποιους μήνες μάς μετέφεραν στη Ριτσώνα. Θυμάμαι με συγκίνηση όταν στα μέσα του περασμένου Απριλίου πήγα ξανά σχολείο. Φεύγοντας από το Αφγανιστάν, δεν είχα την ευκαιρία να αποχαιρετήσω τους συμμαθητές μου, έπρεπε ξαφνικά να διασχίσω μια έρημο και ένα πέλαγος.
Θέλω να μορφωθώ και να βοηθήσω κι άλλα κορίτσια σαν εμένα. Γιατί είναι πιο δύσκολο για μια πρόσφυγα να τα καταφέρει σε έναν σκληρά πατριαρχικό κόσμο. Είναι μία επιπλέον μάχη που πρέπει να δώσουμε. Μια μάχη παράλληλη με όλες τις υπόλοιπες. Έχω γεννηθεί σε μια πατριαρχική οικογένεια. Έχω δει τις αδερφές μου να παντρεύονται σε μικρή ηλικία προσπαθώντας να συνεχίσουν τη μόρφωσή τους, χωρίς να τα καταφέρνουν. Η οικογένειά μου ξέρει ότι δεν συμφωνώ με όλα αυτά. Όλο αυτόν τον καιρό στη Ριτσώνα, μαζί με πολλές νέες πρόσφυγες με τα ίδια βιώματα, προσπαθήσαμε να αλλάξουμε τα πράγματα, να μιλήσουμε, να ακουστούμε. Γι’ αυτό φτιάξαμε μια ακτιβιστική ομάδα που αποτελείται κυρίως από κορίτσια, προσπαθώντας να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για μας.
Θα συνεχίσω τον ακτιβισμό στη Γερμανία, θα αγωνιστώ με περισσότερο θάρρος για να μπορέσω να κάνω τα πράγματα καλύτερα για τις γυναίκες πρόσφυγες και τις μειονότητες μέσα στις δομές, αλλά και έξω από αυτές. Στο μυαλό μου είναι πάντα και οι γυναίκες που έχουν μείνει πίσω στη χώρα μου. Με το παρόν καθεστώς είναι δύσκολο ακόμα και να πάνε σχολείο. Δεν έχουν καμία ανεξαρτησία. Καμία ελευθερία. Ξέρω ότι υπάρχουν πολλές που αυτή τη στιγμή αντιστέκονται για την ανεξαρτησία τους, για τα δικαιώματά τους και την ελευθερία τους και κινδυνεύουν.
Φεύγω από την Ελλάδα με πολλές αναμνήσεις αλληλεγγύης από γενναιόδωρους ανθρώπους. Ανθρώπους που μοιράστηκαν πράγματα και συναισθήματα με εμάς, μέσα από τα κάγκελα και τα ψηλά τσιμεντένια τείχη του camp. Δεν θα ξεχάσω τις δύσκολες στιγμές, αυτές που μου κόστισαν την εφηβεία μου. Θα συνεχίσω να γράφω, γιατί οι λέξεις μου έχουν μνήμες και οι μνήμες ανήκουν σε όλους εμάς, άνδρες και γυναίκες πρόσφυγες.
Ιnfo: Οι δύο ποιητικές συλλογές της Παρβάνα Αμίρι κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες.
Αλλέγρα Μιζάν
«Ανάθρεψα τα παιδιά μου ως σύζυγος ραββίνου»
Κείμενο: Μυρτώ Κατσίγερα
Μια γυναίκα καλείται να υπηρετήσει πολλούς ρόλους: μητέρα, σύζυγος, γιαγιά, νοικοκυρά και πολλές φορές εργαζόμενη. Όλοι αυτοί οι ρόλοι είναι σημαντικοί για την ισορροπία της οικογένειας. Εγώ, όπως και κάθε γυναίκα, προσπαθούσα και προσπαθώ να ορίσω τον εαυτό μου μέσω της δοτικότητάς μου και παράλληλα με τη φροντίδα του εαυτού μου. Διότι, φροντίζοντας τους δύο αυτούς τομείς, θα μπορέσει μια γυναίκα να φροντίσει υγιώς και τους ανθρώπους γύρω της· όσο πιο πλήρης και ισορροπημένη αισθάνεται μέσα της, τόσο πιο πολλά αποθέματα προσφοράς έχει για τους οικείους της και έτσι αποκτούν ισορροπία οι ρόλοι.
Η θέση του συζύγου μου, Ισαάκ Μιζάν, ως ραββίνου των Αθηνών, ήταν λειτούργημα και εργασία συνάμα και είχε φυσικά κάποια δημοσιότητα. Εγώ ήμουν δίπλα του και έπρεπε να είμαι αρκετά προσεκτική με τις υποχρεώσεις μου και την επικοινωνία με ομοθρήσκους, χωρίς να νιώθω όμως ιδιαίτερη πίεση. Επίσης, υπήρχε το ζήτημα της διατήρησης της προσωπικής μου ταυτότητας δίπλα στον ραββίνο· διατηρούνταν γιατί υπήρχε ως διάκριση στο μυαλό μου, που γινόταν αποδεκτή και από τους «απέναντι». Το έβλεπα εγώ ότι είχα την προσωπική μου ταυτότητα και ο κύριος Μιζάν είχε τη δουλειά του. Αυτό που ένιωσα όμως σίγουρα ήταν ότι, εξαιτίας της θέσης της οικογένειάς μας στην κοινότητα, η ανατροφή των παιδιών μου έπρεπε να είναι «υποδειγματική».
Τα παιδιά μου τα προετοίμαζα και τα ανέτρεφα πάντα και σύμφωνα με την πορεία της εργασίας του συζύγου μου. Ασχέτως που μετά έφυγαν από το σπίτι και έκαναν τις δικές τους οικογένειες και ακολούθησαν αυτά που οι ίδιοι πίστευαν· αλλά μέσα στο σπίτι ακολουθούσαμε όλοι αυτή την πορεία. Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου, συνεχίζω να μαθαίνω κι εγώ από αυτά. Σίγουρα, έχουν αλλάξει πολλά τα τελευταία 40 χρόνια για τη γυναίκα: οι περισσότεροι πιστεύουν ότι μια σύγχρονη νέα γυναίκα θεωρείται επιτυχημένη όταν έχει αποκτήσει υψηλού επιπέδου μόρφωση. Εγώ θεωρώ ότι δεν αρκεί η μόρφωση που σχετίζεται με το επάγγελμα, αλλά είναι απαραίτητη και η ουσιαστική παιδεία. Για μένα πλέον, ο επιθυμητός μου στόχος είναι η υγεία και η αγάπη μεταξύ των μελών της οικογένειάς μου.
Ηλιάνα Μαλίχιν
Οινοποιός
«Για τους ντόπιους ήμουν ξένη, μικρή, κορίτσι»
Κείμενο: Νένα Δημητρίου
Μεγάλωσα στην Αθήνα, αλλά πάντα αγαπούσα την Κρήτη, τον τόπο καταγωγής του παππού μου. Επέστρεφα στο νησί τα καλοκαίρια, μέχρι που ήρθα και για σπουδές, στη Γεωπονική. Γύρισα στην Αθήνα μόνο για το μεταπτυχιακό στην Οινολογία και πλέον ζω μόνιμα σε ένα ορεινό χωριό του Ρεθύμνου. Στη διπλωματική μου εργασία έκανα μια έρευνα σχετικά με τις γηγενείς ζύμες της δυναμικής τοπικής ποικιλίας Βιδιανό. Έκανα την πρακτική μου στην Κρήτη και στη Σαντορίνη, όπου και έβγαλα το πρώτο μου κρασί, 25 χρονών τότε, χαρμάνι από Ασύρτικο Σαντορίνης και Βιδιανό από το Ρέθυμνο. Ήμουν ένα κορίτσι χωρίς κεφάλαιο, χωρίς κληρονομιά και «πλάτες». Όταν θέλησα να αυξήσω την παραγωγή του Βιδιανού γι’ αυτή την ετικέτα, μια υπάλληλος της Διεύθυνσης Γεωργίας με έστειλε στο χωριό Μέλαμπες στο Ρέθυμνο. Μέχρι πριν από 25 χρόνια βρίσκονταν εκεί 700 στρέμματα με αυτόρριζους αμπελώνες με Βιδιανό, στα 800 μ. υψόμετρο. Τρεις μεγάλες πυρκαγιές έκαψαν τα αμπέλια και πολλοί τα παράτησαν.
Θυμάμαι να φτάνω σε ένα άδειο χωριό και να ρωτάω αν γνωρίζει κανείς για τα αμπέλια. Μια κυρία σε ένα μίνι μάρκετ τηλεφώνησε σε έναν ντόπιο κι εκείνος ενημέρωσε μερικούς ακόμα. Εκείνη τη μέρα γνώρισα 13 παραγωγούς, οι οποίοι από τότε μου δίνουν τα σταφύλια τους. Σήμερα συνεργάζομαι με 35 αγρότες με το μοντέλο της συμβολαιακής γεωργίας. Έχω δύο ομάδες παραγωγών, μία στο χωριό Φουρφουράς και μία στις Μέλαμπες, από 23 μέχρι 80 ετών, κυρίως άνδρες. Το πιο δύσκολο που είχα να αντιμετωπίσω ήταν να πείσω τους ντόπιους να συνεργαστούν μαζί μου· για εκείνους ήμουν ξένη, μικρή και κορίτσι.
Έβαλα τους όρους μου, να ξεχάσουν ό,τι γνώριζαν για την αμπελουργία. Ήθελα να καλλιεργούν βιολογικά και κάθε χειρισμός στο αμπέλι να είναι στοχευμένος, σύμφωνα με τις ανάγκες του φυτού. Τους ζητούσα να μην ψεκάζουν τίποτα, αλλά ήθελαν εχέγγυα για να εξασφαλίσουν την παραγωγή τους. Με αμφισβητούσαν και παραπονιούνταν, δεν ήθελαν να κάνουν αυτό που ζητούσα, δεν υπήρχε εμπιστοσύνη.
Θεωρώ πως τελικά τους έπεισα με την αλήθεια και το πάθος μου. Χτίσαμε μια πιο ανθρώπινη σχέση. Πήρα δάνειο για να επενδύσω. Εδώ και τρία χρόνια νοικιάζω μια παλιά αποθήκη, κτίριο του συνεταιρισμού το οποίο είχε να χρησιμοποιηθεί 20 χρόνια, είναι το οινοποιείο μας. Το χωριό έχει συνολικά 100 στρέμματα αμπέλια και μέσα σε έναν χρόνο τούς έπεισα να φυτέψουν άλλα 50. Δουλεύουμε όλοι μαζί, για να δώσουμε μεγαλύτερη αξία. Θέλω να αναβιώσει ο αμπελώνας του Ρεθύμνου, πιστεύω πολύ στον τόπο και στις δυνατότητές του. Είναι και θέμα διαίσθησης, που τη θεωρώ γυναικείο χαρακτηριστικό.
Βαγγελιώ Σουμέλη
Σκηνοθέτις
«Ξέρεις πόσες γυναίκες έχουμε βρει στα σκουπίδια;»
Κείμενο: Κέλλυ Σταυροπούλου
Το σχολείο μου ήταν πάρα πολύ συντηρητικό και θρησκόληπτο, σε αντίθεση με την οικογένειά μου, που μου έδινε ασυνήθιστα πολλές ελευθερίες για την εποχή. Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη αντίθεση που βίωσα. Σε μια μικρή επαρχιακή κοινωνία της δεκαετίας του ’80, στο Αγρίνιο, όπου το να φοράς σορτσάκι τιμωρούνταν, εγώ μεγάλωνα σ’ ένα σπίτι που η μητέρα μου ήταν μέλος του γυναικείου κινήματος και ο μπαμπάς μου ήταν εκείνος που μαγείρευε. Θυμάμαι όταν μου ήρθε περίοδος, η μητέρα μου έλειπε σε ταξίδι και ο μπαμπάς μου μας έβγαλε έξω μαζί με τους δύο αδερφούς μου για να το γιορτάσουμε. Μου είχε πει ότι το γεγονός ότι έγινα γυναίκα δεν πρέπει να μου προκαλεί αμηχανία ή ντροπή, είναι λόγος εορτασμού. Έτσι «αλλιώτικα» συνεχίσαμε και όταν μεγαλώσαμε. Μοιράσαμε τα σπίτια της οικογένειας βάσει του ποιος ήθελε να κάνει οικογένεια και ποιος όχι. Οπότε εγώ, αν και η μοναχοκόρη, πήρα το μικρότερο!
Στην πορεία βέβαια παντρεύτηκα. Παιδί δεν θέλησα να κάνω, για ιδεολογικούς λόγους. Υπάρχουν εκατομμύρια παιδιά που χρειάζονται οικογένεια και σπίτι, οπότε δεν καταλαβαίνω γιατί η γονεϊκότητα πρέπει να είναι βιολογική. Είχα προσπαθήσει παλαιότερα να υιοθετήσω, αλλά δεν εγκριθήκαμε από τους θεσμούς, γιατί τότε η έδρα της εργασίας μου ήταν στο εξωτερικό και αυτό θεωρήθηκε απαγορευτικό για να μεγαλώσω παιδί στην Αθήνα. Νομίζω ότι τώρα έχουν γίνει πιο ουσιαστικοί οι όροι υιοθεσίας, αλλά έχουμε δρόμο ακόμη.
Ήρθα στην Αθήνα για να σπουδάσω διοίκηση επιχειρήσεων, μετά πήγα στο Λονδίνο για να μεταπτυχιακό στις εργασιακές σχέσεις. Παράλληλα δούλεψα εθελοντικά σ’ ένα κέντρο για κακοποιημένες γυναίκες. Αυτή η εμπειρία με καθόρισε. Η κακοποίηση έγινε βίωμα στο πετσί μου, την είδα με τα μάτια μου. Κατάλαβα ότι δεν έχει σημασία αν ο άλλος είναι μορφωμένος ή πλούσιος ή νέος ή κοινωνικά αποδεκτός. Ο άνθρωπος που ασκεί βία και μπαίνει σε παιχνίδι εξουσίας θα το κάνει ξανά και ξανά. Η κακοποίηση είναι μια μορφή εθισμού και το εύρος της είναι τεράστιο.
Επέστρεψα στην Αθήνα και έπιασα δουλειά στο τμήμα μελετών του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας). Ήμουν τυχερή γιατί βρέθηκα σ’ ένα εξειδικευμένο περιβάλλον που μου προσέφερε πολλές γνώσεις και κατάρτιση πάνω σ’ ένα θέμα που με αφορούσε ιδιαίτερα, την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην εργασία. Παράλληλα συνέχισα να ασχολούμαι με τον εθελοντισμό.
Συνειδητοποιούσα όλο και περισσότερο πόσο εκτεθειμένη είναι η γυναίκα εν γένει. Ξέρεις πόσες γυναίκες έχουμε βρει στα σκουπίδια; Κυρίως θύματα trafficking που δεν είναι πια «αξιοποιήσιμα» από το κύκλωμα. Στην Ελλάδα δεν μιλάει κανείς για το trafficking, ενώ είμαστε transit χώρα. Όσοι είχαμε ασχοληθεί με το θέμα, ξέραμε ότι έπρεπε να σταματήσουμε, για να μη βρεθούμε σε χαντάκι.
Άφησα την καριέρα μου γιατί συνειδητοποίησα πως όποια έρευνα και να κάνω, δεν αλλάζει τίποτα. Παίρναμε τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για να χαιρόμαστε ότι ασχολούμαστε με έρευνες στη θεωρία και από αποτέλεσμα στην πράξη μηδέν. Πνίγηκα. Στα 47 μου λοιπόν αποχαιρέτησα τον παχυλό μισθό μου και αποφάσισα να ασχοληθώ με τη σκηνοθεσία. Ήμουν αυτοδίδακτη και χωρίς πόρους. Δεν πήγα διακοπές, για να μαζέψω λεφτά για την πρώτη μου μικρού μήκους ταινία, την Τομή, με θέμα την κλειτοριδεκτομή. Ακολούθησαν άλλες δύο που βραβεύτηκαν: το Tropical Dreams, με ηρωίδα μια μετανάστρια από την Αλβανία, και το Δεν θέλω να ξεχάσω τίποτα, στην οποία δύο αδελφές έρχονται αντιμέτωπες με την απώλεια της μητέρας τους. Τώρα είμαι σε γυρίσματα για την τέταρτη μικρού μήκους και παράλληλα έχω εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την πρώτη μεγάλου μήκους, αυτή τη φορά με πρωταγωνίστρια μια γυναίκα μεγαλύτερης ηλικίας. Όλες μου οι ταινίες έχουν θέμα τη γυναίκα. Ξέρεις, αγαπώ πολύ τις γυναίκες. Δεν θέλω να πέσω κι εγώ στην παγίδα του διαχωρισμού, γιατί στ’ αλήθεια όλα είναι θέμα ανθρώπου και όχι φύλου. Όμως είμαι πια πεπεισμένη για ένα στοιχείο που ορίζει τη γυναικεία φύση. Οι γυναίκες αγαπάνε πολύ. Αυτό από μόνο του είναι πολύτιμο και άξιο θαυμασμού.
Μανταλένα Κρικελλή
Hair colorist, ντράμερ
«Σε κάποιους φαινόταν παράξενο ένα κορίτσι να παίζει ντραμς»
Κείμενο: Φωτεινή Σίμου
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Αγρίνιο, μια πόλη χωρίς χρώμα – ίσως γι’ αυτό είχα πάντα χρωματιστά μαλλιά. Τα τελευταία χρόνια είμαι στο μοβ. Μου αρέσει το μοβ, γιατί δεν είναι ούτε ψυχρό ούτε θερμό. Έτσι είναι και η διάθεσή μου. Ως έφηβη μαζί με τις φίλες μου ένα απόγευμα αποφασίσαμε να φτιάξουμε μια μπάντα, έτσι από το πουθενά, χωρίς να ξέρουμε καν τις νότες. Ο πατέρας μου αντάλλαξε για χάρη μου ένα ακριβό ηχοσύστημα με ένα σετ ντραμς, τα οποία κοπανούσα μετά όλη μέρα. Έπαιζα χάλια, αλλά κάποια στιγμή βρέθηκα να κάνω σαπόρτ στα Μωρά Στη Φωτιά.
Είμαι αυτοδίδακτη στη μουσική, αλλά για τις βαφές μαλλιών έπρεπε κάποιος να μου δείξει. Για να γίνω καλύτερη και στα δύο, ήρθα στην Αθήνα γύρω στα είκοσι. Τέσσερα χρόνια μετά, ζω μόνη μου σε ένα σπίτι και αναγκαστικά με βοηθάει με το ενοίκιο η μαμά μου, παρά το γεγονός ότι δουλεύω full time σε κομμωτήριο. Είπα «μόνη μου»; Λάθος. Ζω με τον γάτο μου. Παίζω ντραμς σε δύο μπάντες, στις Vegan Mosquitoes και Lost Arcadia. Παλιότερα υπήρχαν κάποιοι που τους φαινόταν κουλ ή παράξενο ένα κορίτσι να παίζει ντραμς και ιδιαίτερα σε ροκ και μέταλ μπάντες. Με κοίταζαν και μου έλεγαν: «Πού πάει, μωρέ, το κοριτσάκι». Τώρα μάλλον έχουμε φτάσει στη μαγική στιγμή, τουλάχιστον η γενιά μου, που κανείς δεν εκπλήσσεται ιδιαίτερα που τα κορίτσια τα καταφέρνουμε και σ’ αυτόν τον χώρο. Φυσικά, ακόμα σοκάρονται μερικοί που δεν χρειάζονται ανδρικά μπράτσα για να παίξει κανείς ντραμς.
Η μουσική πάντως παραμένει το χόμπι μου, η δουλειά μου είναι τα χρώματα στα μαλλιά των κοριτσιών. Έρχονται γυναίκες και μου ζητάνε πολύ παράξενα χρώματα, το κόκκινο της επιτυχίας ή το ξανθό της καριέρας, και εγώ θέλω να τα πετυχαίνω. Θέλω επίσης να μπορώ να ζω σε αυτή την πόλη άνετα. Να μπορώ να πληρώνω μόνη μου το ενοίκιο. Θέλω να μπορώ να είμαι ολόκληρη, ορατή, θέλω να νιώθω ελεύθερη, όπως όταν παίζω ντραμς στο σαλόνι με τον γάτο μου. Θέλω για τον εαυτό μου αυτό που θέλω για όλα τα κορίτσια, να μπορούμε να είμαστε ό,τι θελήσουμε, να ακουγόμαστε, και θέλω να σταματήσω να ρωτάω τις φίλες μου τα βράδια, όταν φτάνω σπίτι, αν έφτασαν κι εκείνες χωρίς απρόοπτα. Δεν ζητάω πολλά.
