«Είμαι όσο καλά μπορώ να είμαι. Νιώθω σοκαρισμένη, ελπίζοντας όλη αυτή η κόλαση που ζουν στην Ουκρανία να τελειώσει σύντομα», μου λέει η Έλλη Παπακωνσταντίνου από την άλλη άκρη του τηλεφώνου. Αν ο πόλεμος δεν είχε ανατρέψει κάθε βεβαιότητα, σήμερα θα βρισκόταν στο Κίεβο για τις προγραμματισμένες πρόβες του νέου της έργου Eros, για το οποίο συνεργάζεται –μεταξύ άλλων– με τους Nοva Opera. Η πολυβραβευμένη ομάδα νέων Ουκρανών καλλιτεχνών ηλεκτροακουστικής μουσικής (Serhii Vilka, Anna Kirsh, Andrey Koshman, Ruslan Kirsh, Zhanna Marchinska, Andrey Nadolskyi, Serhii Vilka, Elias Spricht) γνωρίστηκε με τη διεθνή Ελληνίδα σκηνοθέτιδα το 2018 στο πλαίσιο του διεθνούς διαγωνισμού Music Theatre Νow και από τον περασμένο Δεκέμβριο συνεργάζονται στενά πάνω σε αυτό το νέο πρότζεκτ, βασισμένο στο Πλατωνικό Συμπόσιο.
«Δέκα μέρες πριν από την εισβολή, είχαν μια έντονη ανησυχία», λέει η Έλλη. «Τους πρότεινα να μεταφέρουμε τις πρόβες στην Ελλάδα, αλλά αρνήθηκαν. Πίστευαν ότι θα γινόταν μια επίδειξη δύναμης από τη Ρωσία, η οποία δεν θα έπαιρνε μεγάλες διαστάσεις. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν αυτό που θα επακολουθούσε. Την πρώτη μέρα της εισβολής πάγωσα. Τους αναζητούσα δύο μέρες, χωρίς να μπορώ να τους βρω. Την τρίτη μέρα κατάφερα να τους μιλήσω. Είχαν διασκορπιστεί. Κάποιοι είχαν δραπετεύσει από το Κίεβο με ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο με προορισμό ένα ουκρανικό χωριό κοντά στα πολωνικά σύνορα. Η Zhanna, δυστυχώς, δεν έχει δώσει ακόμη σημεία ζωής. Εικάζουμε ότι βρίσκεται σε μια πόλη που βομβαρδίζεται, στην οποία οι κάτοικοι είναι κλεισμένοι στα υπόγεια των σπιτιών τους, χωρίς ρεύμα, χωρίς τηλέφωνο, μέσα στο κρύο. Φοβούνται πολύ να φύγουν. Υπάρχουν μαρτυρίες πως όσους προσπαθούν να διαφύγουν με αυτοκίνητο τους σκοτώνουν Ρώσοι στρατιώτες. Κάποιοι άλλοι μού στέλνουν συγκινητικά βίντεο μέσα από τα καταφύγια, όπως αυτό με τον πιανίστα της παράστασης να παίζει με ένα μικρό πιανάκι για παιδιά την 9η του Μπετόβεν. Περισσότερη επαφή έχω με τους καλλιτέχνες που βρίσκονται στα πολωνικά σύνορα. Αλλάζουν σπίτι κάθε δύο μέρες, προκειμένου να αποφύγουν τη στράτευση. Ελπίζουν να καταφέρουν να πάρουν νόμιμη άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού, ώστε να περάσουν τα σύνορα και να έρθουν σε κάποιο ασφαλές μέρος της Ευρώπης. Στα Zoom που κάνουμε, κλαίμε και ελπίζουμε μαζί. Μου λένε ότι έχει σταματήσει να λειτουργεί το μυαλό τους. Μου περιγράφουν μια κόλαση. Προσπαθούν ταυτόχρονα να ενημερωθούν για το τι συμβαίνει, να βρουν ανθρώπους τους που αγνοούνται, να διασώσουν συγγενείς τους. Ένας φίλος τους κατάφερε να επιζήσει από ρουκέτα που έπεσε και κατέστρεψε το διαμέρισμά του ενώ ο ίδιος βρισκόταν μέσα. Ακούν ότι απώτερος στόχος είναι οι οριζόντιες εκκαθαρίσεις του πληθυσμού, καθώς δεν διασφαλίζονται πράσινες ζώνες για τη μετακίνηση του άμαχου πληθυσμού. Ζουν σε μια χώρα-φυλακή. Και όμως. Μέσα σε αυτή την κατάσταση ελπίζουν. Προχτές έγινε μια πολύ συγκινητική πρόβα. Μέσα σε αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα, έγραψαν σκέψεις, στίχους, μελωδίες με ένα πιάνο που βρήκαν στο σπίτι όπου βρίσκονται τώρα».
Οι συνθήκες την οδήγησαν σε μια ριζική αναθεώρηση του έργου, το οποίο καλώς εχόντων θα κάνει πρεμιέρα στο O. Festival του Ρότερνταμ τον ερχόμενο Μάιο. «Θα δομήσουμε έτσι την παράσταση ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν με ή χωρίς τη φυσική τους παρουσία και οι Ουκρανοί καλλιτέχνες», λέει. Στον αρχικό προγραμματισμό της διεθνούς τουρνέ που θα ακολουθήσει, περιλαμβάνονταν διάφορα πολιτιστικά στολίδια της Ουκρανίας, όπως η Εθνική Όπερα του Κιέβου, η Odessa Opera House και η Εθνική Φιλαρμονική του Kharkiv. «Παραμένει η αρχική ιδέα να φτιάξουμε ένα ορατόριο σύγχρονης ηλεκτροακουστικής μουσικής με θέμα το Συμπόσιο του Πλάτωνα, αλλά πλέον στον νέο σχεδιασμό μιλάμε από μια θέση απώλειας, πόνου, θανάτου, με κύριο ερώτημα αν η ποίηση και η φιλοσοφία μπορούν πραγματικά να κρατήσουν τον άνθρωπο ζωντανό μέσα σε μια τόσο σκοτεινή περίοδο». Μπορούν άραγε; «Εγώ πιστεύω ναι», μου ξεκαθαρίζει η Έλλη κλείνοντας την κουβέντα μας. «Κάθε μέρα βλέπω στα μάτια τους την ανάγκη να μεταπλάσουν την τραγωδία που ζουν. Να εκφραστούν και να ζήσουν».
INFO
Το Eros της Έλλης Παπακωνσταντίνου, μια διεθνής συμπαραγωγή που υποστηρίζεται από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, το The House of Europe και τον Ολλανδικό Οργανισμό The Performing Arts Fund NL, θα κάνει πρεμιέρα στο O. Festival του Ρότερνταμ στις 21 και 22 Μαΐου (www.elli.site).
