Στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε πολλούς χορογράφους με το ονοματεπώνυμό τους. Ένας από τους λίγους είναι ο Χρήστος Παπαδόπουλος. Έχει υπάρξει χορευτής του Δημήτρη Παπαϊωάννου, και όχι μόνο, έχει χορογραφήσει θεατρικές παραστάσεις από την Επίδαυρο μέχρι το θέατρο Πόρτα και τα τελευταία χρόνια υπογράφει τις δικές του χορευτικές παραστάσεις, στις οποίες παρουσιάζει την ιδιαίτερη ματιά του στον σύγχρονο χορό. Στο Larsen C, που μετά από περιοδεία στην Ευρώπη ανεβαίνει σε λίγες ημέρες στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, είναι πιο ώριμος και καλλιτεχνικά κατασταλαγμένος από ποτέ. Μου μίλησε γι’ αυτή τη δουλειά, για την εξέλιξή του από το ΙΟΝ (2018) –την παράσταση μέσα από την οποία τον ξεχωρίσαμε– και για τα μελλοντικά του σχέδια. Δεν ξέρω αν πρέπει να τα αποκαλύψω, αλλά θα το κάνω γιατί ο ίδιος είναι πολύ ταπεινός και θα αργήσει να μας πει ότι του χρόνου θα χορογραφήσει το μπαλέτο της Όπερας της Λυών και τη χορευτική ομάδα Dance Οn του Βερολίνου. Μέχρι τότε, ας τον ακολουθήσουμε για λίγο στα πάτρια εδάφη και σε αυτή τη συζήτηση που κάναμε πριν από λίγες ημέρες.
Τι σχέση είχες με τον χορό όταν ήσουν μικρός;
Καμία. Γεννήθηκα στη Νεμέα και δεν είχα κανένα ερέθισμα. Το μόνο που μπορώ να πω ότι υπήρχε ήταν η μαμά μου. Μια ζωντανή εξαίρεση της νοοτροπίας του χωριού. Θυμάμαι να βλέπω στην κρατική τηλεόραση τα κλασικά μπαλέτα τύπου Καρυοθραύστης και να μου δίνει σε καίριες στιγμές φράσεις-κλειδιά ώστε να βρίσκω ενδιαφέρον αυτό που παρακολουθώ.
Σήμερα θεωρείσαι ο δεύτερος καλύτερος χορογράφος στην Ελλάδα. Αρχικά αποδέχεσαι αυτή την άτυπη κατάταξη;
Όχι, μωρέ. Με ποια κριτήρια έχει γίνει αυτή η αξιολόγηση;
Σε κολακεύει πάντως;
Ε, βέβαια! Κυρίως όμως με κολακεύει ότι μέσα σε αυτή την πορεία έχω συναντήσει κόσμο που κατανοεί τα έργα μου και επιστρέφει να ξαναδεί τι έφτιαξα.
Μέχρι να φτάσεις εδώ, πέρασες από την Πάντειο, τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στο τέλος ήρθαν οι σπουδές χορού στο Άμστερνταμ. Αυτή η πορεία ήταν στο πλαίσιο αναζήτησης του τελικού στόχου;
Μπορεί να μοιάζει ό,τι να ’ναι αυτή η περιπλάνηση, αλλά για μένα ήταν μια σταδιακή εξέλιξη. Επειδή ακριβώς δεν είχα κανένα όνειρο να γίνω καλλιτέχνης ή χορογράφος. Ήμουν σε μια νεανική άγνοια κινδύνου και ακολουθούσα όποια παρόρμηση είχα.
Πώς μπήκε το μικρόβιο του χορού;
Στο Εθνικό. Όταν άρχισα να κάνω τα αναγκαστικά μαθήματα χορού της σχολής, είδα ότι ο δρόμος της σωματικότητας είναι πιο κοντά μου απ’ ό,τι ο λόγος. Έτσι, βρήκα αυτή τη σχολή στο Άμστερνταμ, το School for New Dance Developmenct, και πήγα. Τελείωσα το 2004 και μετά δούλεψα ως χορευτής και ως χορογράφος θεατρικών παραστάσεων. Έκανα πάρα πολύ θέατρο, πάρα πολλή Επίδαυρο…
Εκείνο το διάστημα, σε έτρωγε η σκέψη πότε θα κάνεις τη δική σου παράσταση;
Συνέχεια. Και συνέχεια υπήρχε ο εσωτερικός αντίλογος: Ποιος είσαι εσύ; Τι έχεις να πεις; Μέχρι τη στιγμή που ήρθε ο «άγιος» Θωμάς Μοσχόπουλος με τον οποίο συνεργαζόμασταν χρόνια στο θέατρο Πόρτα και μου είπε ότι θέλει να βάλει παραστάσεις χορού στο πρόγραμμα και να ετοιμάσω κάτι δικό μου. Ζήτησα από χορευτές που ήταν φίλοι μου να συμμετάσχουν χωρίς αμοιβή, γιατί δεν είχα budget, και μου είπαν ένα γενναιόδωρο και απλόχερο «ναι». Κάναμε πρόβες μετά τα μεσάνυχτα, γιατί παράλληλα όλοι μας έπρεπε να δουλεύουμε για τα προς το ζην. Έτσι έγινε το Elvedon, το 2015, και την επόμενη χρονιά το Opus. Το μαγικό που συνέβη ήταν ότι το Elvedon κέρδισε την πρώτη θέση στον διαγωνισμό χορού Airwaves και από το θέατρο Πόρτα βρεθήκαμε σε περιοδείες με αρχή το Theatre de la Ville στο Παρίσι. Κάτι που θα μου έπαιρνε χρόνια για να το χτίσω, έγινε αμέσως.
Στην Ελλάδα, πάντως, έγινες γνωστός με την παράσταση ΙΟΝ.
Ναι, ήταν η πρώτη παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Έπαιξε πολύ ρόλο η συνεργασία με τον Νικ Νάιτ. Ο εξαιρετικός αυτός Βρετανός φωτογράφος έκανε το trailer της παράστασης. Ήταν καταπληκτική εμπειρία και είχε βέβαια και μεγάλη επικοινωνιακή απήχηση.
Τι το ιδιαίτερο είχε το ΙΟΝ; Πέρα από την επικοινωνιακή στρατηγική.
Εμπνεόταν από την κίνηση των σμηνών. Κάθε μέλος ενός σμήνους είναι ελεύθερο στη δική του κίνηση, αλλά ταυτόχρονα ακολουθεί μια πολύ αυστηρή δομή. Ακούγεται λίγο τολμηρό αυτό που θα πω, αλλά το ΙΟΝ ενέπνεε την ίδια συγκίνηση που μας δημιουργεί η κίνηση των πουλιών στον ουρανό ή των ψαριών στη θάλασσα. Η συγκίνηση δεν έχει να κάνει τόσο με την ομορφιά, αλλά με τον θαυμασμό τού πόσο άρτια λειτουργεί αυτό το σύστημα που τα μέλη του είναι απόλυτα ελεύθερα. Αν το σκεφτείς, και ο στρατός είναι ένα «σμήνος» που δρα με συγχρονισμό και ομοιομορφία, αλλά δεν είναι καθόλου όμορφο το αποτέλεσμα που δίνει, γιατί δεν υπάρχει αυτοβουλία και προσωπική επιλογή.
Η λέξη «στρατός» είναι λίγο ευαίσθητη αυτές τις μέρες. Τι σκέφτεσαι όταν βλέπεις αυτή τη «συντονισμένη» εισβολή και άμυνα αντίστοιχα που συμβαίνει;
Μιλάω για τη Ρωσία και την Ουκρανία.
Αυτό που σκέφτεται ο καθένας μας. Πόσο ανόητο είναι αυτό το πράγμα. Και μια και μιλάμε από αυτή τη σκοπιά, σκέφτομαι πόσο τα μέλη αυτών των «σμηνών» είναι ανήμπορα να αντιδράσουν και να πουν «όχι» σε αυτό που τους επιβάλλεται. Υπηρετούμε ένα τρομακτικό σύστημα που δεν δίνει καμία αξία στην ανθρώπινη ζωή και ύπαρξη. Τι φταίνε οι λαοί που υφίστανται αυτή την τρομακτική συνέπεια; Και ποιον να κατηγορήσεις; Πώς να σταθείς σε αυτό το αδυσώπητο σύστημα και να επιρρίψεις ευθύνες; Δεν φταίνε όλοι;
Πες μου δυο λόγια για το Larsen C.
Το Larsen C είναι ένα παγόβουνο. Ποιο είναι το δεδομένο που έχουμε για ένα παγόβουνο; Ότι είναι συμπαγές, αμετακίνητο. Αν βάλεις όμως την παράμετρο του χρόνου; Το παγόβουνο λιώνει και άρα αποκτά κίνηση. Η πρώτη σκέψη ήρθε όταν οδηγούσα το αυτοκίνητό μου σε ένα δάσος πλησίον της Αθήνας και άκουγα κλασική μουσική. Ένιωθα ότι ήμουν στην Ελβετία, στην Αυστρία. Τότε έβαλα ένα παραδοσιακό ελληνικό κομμάτι και η Ελβετία εξαφανίστηκε. Ξαφνικά βρέθηκα στο Μέτσοβο, πήγαινα στον παππού μου για Πάσχα. Και λέω κοίτα πώς, κάμπτοντας μια παράμετρο, αλλάζει όλη σου η πραγματικότητα. Πώς αυτό μπορεί να κάνει αναφορά στο σώμα; Τι σημαίνει να μη σε υπακούει το σώμα σου; Άρχισα να φέρνω στις πρώτες πρόβες τέτοια ζητούμενα. Πώς θα γίνει να μη σε υπακούει το χέρι σου; Να είναι ανεξάρτητο, να μπορεί αυτό να σε καθοδηγήσει. Και αυτοσχεδιάζαμε σαν το κάθε μέλος του σώματος να έχει τον δικό του μικροεγκέφαλο.
Μου αρέσει που χρησιμοποιείς πρώτο πληθυντικό, ενώ εσύ δεν χορεύεις στην παράσταση. Είναι απαραίτητο ένας χορογράφος να είναι ή να έχει υπάρξει
και χορευτής;
Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Δηλαδή υπάρχουν χορογράφοι που κάθονται σε μια καρέκλα και χορογραφούν. Προσωπικά τρέμω τη στιγμή που δεν θα ακολουθεί το σώμα μου και θα πρέπει να κάνω κάτι τέτοιο. Μου είναι πολύ σημαντικό να είμαι μέσα στην πρόβα και να χορεύω με τους χορευτές.
Κάνε μου ένα σχόλιο και για τη μουσική της παράστασης. Εγώ ένιωσα για λίγο ότι είμαι σε κλαμπ.
Αν με ρωτήσεις τι είναι αυτή η παράσταση, θα πω βέβαια όλα αυτά που ήδη σου είπα, αλλά εν τέλει θα καταλήξω στο ότι είναι ένα περίεργο techno party στο οποίο συμμετέχουν κάποια ιδιαίτερα νυχτερινά πλάσματα που μαζεύτηκαν γύρω από ένα φως για να χορέψουν.
Ποια είναι η σχέση σου με την techno μουσική;
Έχω υπάρξει μεγάλος κλάμπερ! Η ηλεκτρονική μουσική και η μινιμαλιστική του Φίλιπ Γκλας ή του Στιβ Ράιχ έχουν μια λειτουργία κατά την οποία καβαλάς πάνω σε έναν ήχο που δεν σου υπόσχεται πολλά, σε συντονίζει στο τώρα. Κουνιέσαι χωρίς συναίσθημα, χωρίς να περιμένεις μια κλιμάκωση. Συνδέεσαι μόνο σωματικά. Γκρουβάρεις, κι αυτό σου αρκεί. Κι εκείνη τη στιγμή έρχεται μια αλλαγή στον ρυθμό και μοιάζει τεράστια, μοιάζει με ανάταση.
Γοητεύομαι πολύ από το πώς περιγράφεις με λέξεις κάτι τόσο σωματικό και ταυτόχρονα αναρωτιέμαι ποιον αφορά κάτι τόσο εξειδικευμένο. Ασχολείται το ελληνικό κοινό αρκετά με την τέχνη του χορού;
Ο χορός είναι μια παραμελημένη τέχνη και ο βασικός λόγος είναι ότι δεν υπάρχει star system να την υποστηρίζει, όπως υπάρχει στην υποκριτική ή στη μουσική. Αυτοί που θα δουν χορό είναι αυτοί που έχουν σχέση με χορευτές και χορογράφους και μια πολύ μικρή μερίδα ανθρώπων που απλώς τους αρέσει.
Σε στενοχωρεί αυτό ή νιώθεις ότι ανήκεις σε μια καλλιτεχνική «ελίτ»;
Με στενοχωρεί αυτό ακριβώς, το να νιώθω ότι ανήκω σε μια «ελίτ» που δεν αφορά τον κόσμο. Θα ήθελα αυτό που κάνουμε να ενδιαφέρει περισσότερο. Γιατί δεν κάνουμε τέχνη για περιορισμένο κοινό, ούτε θεωρώ ότι, για να δεις χορό, πρέπει να έχεις καλλιτεχνικά εφόδια ή γνώσεις.
Μήπως ο χορός στερείται εκ προοιμίου συμπερίληψης; Με την έννοια ότι δεν βλέπουμε ποτέ έναν plus size άνθρωπο να συμμετέχει σε μια χορευτική παράσταση. Κάτι που δεν ισχύει σε άλλες τέχνες.
Είναι μια σειρά παρερμηνειών. Το ικανό σώμα χορεύει, όχι το όμορφο. Απλώς το ικανό σώμα είναι συνήθως ασκημένο και άρα γραμμωμένο. Μπορεί και ένα σώμα με παραπάνω κιλά να είναι ικανό, το συναντάμε πλέον σε πολλές παραστάσεις. Κι εδώ έρχεται πάλι το θέμα του diversity, που πια έχει γίνει trend. Χρησιμοποιούμε παντού ανθρώπους έξω από τα στερεότυπα για να αποδείξουμε ότι είμαστε diverse. Είμαστε όμως;
Έχεις μέντορα;
Όχι με την έννοια του μέντορα. Υπάρχουν άνθρωποι με τους οποίους έχω συνεργαστεί και είναι πολύ σημαντικοί για μένα. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου σε κάθε μου έργο, στη μεγάλη μου δυσκολία και ανασφάλεια, ήταν πάντα εκεί για να με βοηθήσει, να μου δώσει οπτικές, να μου φωτίσει κομμάτια προβληματικά, να μου δώσει λύσεις. Ο Δημήτρης, κάθε φορά που καλλιτεχνικά έχεις ένα πρόβλημα, είναι ο πιο τρυφερός μπαμπάς που μπορεί να υπάρξει.
Έχεις αγωνία για την πρεμιέρα;
Πάρα πολλή. Είναι η πρώτη φορά που ξεκίνησαν οι πρεμιέρες από το εξωτερικό και έμεινε στο τέλος η χώρα μας, οι δικοί μας άνθρωποι. Με πολλή χαρά και αγωνία το περιμένω.
ΙΝFO → Η παράσταση Larsen C ανεβαίνει 30/03-03/04 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
