Πριν από περίπου έναν χρόνο, η Λέλια και ο Σεμπαστιάο Σαλγάδο κάθισαν αναπαυτικά στο στούντιό τους στο Παρίσι, ανάμεσα σε χιλιάδες φωτογραφίες, βιβλία, εκτυπώσεις, αρχεία. Ένα δημιουργικό χάος. Εργάστηκαν επί ώρες, με ενθουσιασμό ανάμεικτο με νοσταλγία, φυλλομετρώντας ουσιαστικά τη ζωή και την καριέρα ενός από τους πιο διακεκριμένους φωτογράφους του πλανήτη. Διάλεξαν τελικά πενήντα από τις πιο εμβληματικές –και αγαπημένες– φωτογραφίες του Σεμπαστιάο Σαλγάδο, ώστε να εκτεθούν και να δημοπρατηθούν στον οίκο Σόθμπις στη Νέα Υόρκη, με στόχο να χρηματοδοτηθεί το έργο του μη κερδοσκοπικού περιβαλλοντικού οργανισμού Ινστιτούτο Τέρα, που το ζεύγος Σαλγάδο ίδρυσε το 1998. «Ήταν εξαιρετικά δύσκολη η επιλογή», περιγράφει στο «Κ» η Λέλια Δελουίζ Ουόνικ Σαλγάδο. «Εγώ είχα κάποιες φωτογραφίες στο μυαλό μου, είχε και ο Σεμπαστιάο μερικές που προτιμούσε, επειδή όμως ο στόχος μας είναι αυτές οι φωτογραφίες να πουληθούν ώστε να συγκεντρωθούν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα για το Ινστιτούτο Τέρα, διαλέξαμε αυτές που μας άρεσαν περισσότερο και, κυρίως, αυτές που έχουν αποδειχθεί οι πιο δημοφιλείς σε πωλήσεις όλα αυτά τα χρόνια».
Η κ. Σαλγάδο βρίσκεται στο στούντιο στο Παρίσι, εκεί από όπου ξεκίνησαν όλα. «Σκεφτόμασταν για καιρό ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να συγκεντρώσουμε χρήματα για το έργο του ινστιτούτου», θυμάται, «και είχαμε μια σχετική συζήτηση με τον CEO του οίκου Σόθμπις, Τσαρλς Φ. Στιούαρτ, με τον οποίο γνωριζόμαστε. Μαζί καταλήξαμε ότι θα προχωρούσαμε σε μια εκδήλωση με αυτόν τον σκοπό, στο πλαίσιο της οποίας θα γινόταν και η δημοπρασία». Η έκθεση Magnum Opus, σε δική της επιμέλεια, ξεκινά στο Σόθμπις στις 26 Σεπτεμβρίου και περιλαμβάνει πενήντα φωτογραφίες που τραβήχτηκαν μεταξύ 1978 και 2018. «Είμαστε ειλικρινά ευγνώμονες στον οίκο Σόθμπις για το γεγονός ότι μας δίνει την ευκαιρία να απευθυνθούμε σε ένα σημαντικό κοινό, που, συμμετέχοντας σε αυτή την εκδήλωση, θα συμβάλει στην αποκατάσταση μέρους του τροπικού οικοσυστήματος του Ατλαντικού δάσους. Η πρωτοβουλία αυτή θα φτάσει σε ένα κοινό στο οποίο εμείς δεν έχουμε πρόσβαση και θα βοηθήσει στην επιβίωση του ινστιτούτου όταν εμείς δεν θα υπάρχουμε πια», σημειώνει ο Σεμπαστιάο Σαλγάδο σε δήλωση που έδωσε στη δημοσιότητα σχετικά με την έκθεση.
Η ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Εκτός από μερικές λήψεις που αντιπροσωπεύουν την πρώιμη δουλειά του Σεμπαστιάο Σαλγάδο, μεταξύ 1978 και 1986, η έκθεση φιλοξενεί υλικό από τέσσερις από τις πιο θρυλικές δουλειές του φωτογράφου: Ορυχείο (Goldmine), Κουβέιτ (Kuwait), Γένεσις (Genesis), Αμαζονία (Amazonia). «Δεν πρόκειται για ρετροσπεκτίβα», ξεκαθαρίζει η Λέλια Σαλγάδο. «Είναι μια ματιά στον τρόπο δουλειάς του Σεμπαστιάο, που επικεντρώνεται στην ανθρώπινη ύπαρξη, στα ζώα, στα τοπία, στις υπέροχες γωνιές του πλανήτη».
Ο διακεκριμένος φωτογράφος τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες έχει ταξιδέψει σε περισσότερες από εκατόν είκοσι χώρες, αιχμαλωτίζοντας με τον φακό του την ψυχή ανθρώπων και τόπων, τιμώντας τη ζωή και την παράδοση γηγενών πληθυσμών σε απομακρυσμένες γωνιές του κόσμου και διαιωνίζοντας την ομορφιά των θαλερών δασών και των ανέγγιχτων βουνών του πλανήτη – με την ελπίδα ότι οι λήψεις του δεν θα γίνουν αρχεία ενός χαμένου κόσμου. Οι φωτογραφίες του κατορθώνουν με έναν μοναδικό τρόπο, που έγινε το σήμα κατατεθέν του, να δημιουργούν μια αίσθηση οικειότητας που δένει μαγικά το αντικείμενο, τον φωτογράφο και τον θεατή, σχεδόν τους παγιδεύει σε μια αναπόδραστη επαφή, καλλιεργώντας συμπόνια και ευαισθητοποίηση. «Αυτό είναι και το μήνυμα που επιθυμούμε να εκπέμψουμε μέσα από αυτή την έκθεση και τη συγκεκριμένη επιλογή φωτογραφιών», σημειώνει η Λέλια Σαλγάδο, «ότι πρέπει να φροντίσουμε τον πλανήτη μας, ώστε να ζήσουμε όλοι καλά σε αυτόν».
Μπορούν άραγε οι φωτογραφίες να αλλάξουν τον κόσμο; τη ρωτάω. «Δεν πιστεύω ότι μπορεί μια φωτογραφία να αλλάξει τον κόσμο, αλλά μπορεί σίγουρα να βοηθήσει. Επίσης, πρέπει να συνεργαστούμε με άλλους ανθρώπους, συγγραφείς, τον Τύπο, ώστε οι φωτογραφίες αυτές να φτάσουν στο κοινό, στους πολίτες του κόσμου. Πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, γιατί μόνο έτσι μπορούμε να πετύχουμε κάτι σπουδαίο και με μεγάλο αποτύπωμα».
ΤΡΙΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΝΕΑ ΔΕΝΤΡΑ
Σε αυτή τη λογική, της ευρύτερης κινητοποίησης και της συνεργασίας, λειτουργεί εδώ και σχεδόν είκοσι πέντε χρόνια το Ινστιτούτο Τέρα. Η δράση του οργανισμού επικεντρώνεται στην αποκατάσταση του περιβάλλοντος και στη βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη στη λεκάνη του ποταμού Ντότσε της νοτιοανατολικής Βραζιλίας, όπου βρίσκεται και η πόλη Αϊμορές, γενέτειρα του Σαλγάδο. Έχοντας γίνει μάρτυρες της περιβαλλοντικής υποβάθμισης που υπέστη το αγρόκτημα βοοειδών που ανήκε στην οικογένεια Σαλγάδο, η Λέλια και ο Σεμπαστιάο αποφάσισαν να κινητοποιηθούν με στόχο την αναγέννηση της περιοχής μέσα από εκτεταμένες αναδασώσεις. Ήδη έχει ολοκληρωθεί η φύτευση 3.000.000 δέντρων –με επόμενο στόχο τα 5.000.000–, ενώ, εκτός από τις επαναφυτεύσεις, στις δράσεις του ινστιτούτου περιλαμβάνονται και προγράμματα προστασίας των πηγών του νερού, περιβαλλοντική εκπαίδευση του πληθυσμού και διάχυση της επιστημονικής γνώσης που έχει αποκτηθεί.
Στην πράξη, μου εξηγεί η Λέλια Σαλγάδο, αυτό που συμβαίνει είναι ότι με τη φύτευση των δέντρων επανέρχεται μια ισορροπία στον υδροφόρο ορίζοντα, που ενισχύει τις πηγές του νερού, στη συνέχεια τη στάθμη των ποταμών και τελικά επιτυγχάνει την αναγέννηση τόσο της χλωρίδας όσο και της πανίδας στην περιοχή, αναβιώνοντας το οικοσύστημα. Ακούγεται εξαιρετικά υπερήφανη για το έργο του ινστιτούτου και ενθουσιώδης στην προοπτική της συνέχισής του. Είναι ένα προσωπικό στοίχημα για την ίδια και τον σύζυγό της, το οποίο αισθάνεται ότι το κερδίζουν: «Λειτουργούμε ως παράδειγμα και πολλοί είναι οι άνθρωποι που επικοινωνούν μαζί μας προκειμένου να συνεισφέρουν και άλλοι για να ζητήσουν βοήθεια για τις περιοχές τους που υποφέρουν. Θεωρώ ότι έχουμε συμβάλει στην ευαισθητοποίηση του κοινού για την κλιματική κρίση».
→ INFO
Η έκθεση του Σεμπαστιάο Σαλγάδο Magnum Οpus, σε επιμέλεια της Λέλια Σαλγάδο, θα φιλοξενηθεί στον οίκο Σόθμπις στη Νέα Υόρκη από τις 26/9 έως τις 12/10. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.