Aπό την Catherine Pearson ©2022 The New York Times Company / Απόδοση: Βάλια Δημητρακοπούλου
Ένα πρωί πριν από λίγες μέρες, ενώ ετοιμαζόμασταν να φύγουμε από το σπίτι με τα παιδιά, ο σύζυγός μου, ο Μπεν, άρχισε να μου μιλάει για ένα podcast που μόλις είχε ακούσει σχετικά με τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία, αγνοώντας καθώς φαίνεται τις κραυγές του 4χρονου γιου μας, που δεν μπορούσε να βρει τις κάλτσες που ταίριαζαν καλύτερα στη διάθεσή του, ή το γεγονός ότι ο άλλος, ο 7χρονος, γιος μας πέταγε δημητριακά στο στόμα του σκύλου.
Ήθελα να χτυπήσω τον Μπεν. Αντ’ αυτού, βρήκα τη θέληση να κάνω κάτι φαινομενικά αφύσικο: «στράφηκα» προς τον σύζυγό μου. Ήταν μια στρατηγική που είχα μάθει από ένα νέο βιβλίο του Τζον και της Τζούλι Γκότμαν, των διάσημων ερευνητών γάμου, που ισχυρίζονται ότι μπορούν να μαντέψουν με ακρίβεια πάνω από 90% αν η σχέση ενός ζευγαριού θα διαρκέσει και αν θα είναι ευτυχισμένο, αφού το παρατηρήσουν για μόλις 15 λεπτά.
Ο Μπεν συμφώνησε να δοκιμάσει μαζί μου τις ασκήσεις του βιβλίου The love prescription: 7 Days to More Intimacy, Connection and Joy, ώστε να δυναμώσουμε τη σχέση μας και να μπορέσω να γράψω για την εμπειρία μας. Είμαστε μαζί και αρκετά ευτυχισμένοι εδώ και 19 χρόνια, αλλά τον τελευταίο καιρό μάς έχει καταπιεί η γονεϊκότητα.
«ΟΥΑΟΥ, ΚΟΙΤΑ ΑΥΤΟ!»
Το σχεσιακό μοντέλο των Γκότμαν είναι η «στροφή προς τα εμπρός». Όταν ο ένας σύντροφος (σε αυτή την περίπτωση ο Μπεν) κάνει μια ειλικρινή «απόπειρα για σύνδεση», ο άλλος σύντροφος έχει τρεις επιλογές: μπορεί να αγνοήσει την προσέγγιση (να στραφεί μακριά), μπορεί να απαντήσει αρνητικά (να στραφεί εναντίον) ή μπορεί να δει την απόπειρα θετικά (να στραφεί προς τα εκεί). «Ας πούμε ότι λέω στον Τζον: “Ουάου, κοίτα αυτό το όμορφο πουλί έξω από το παράθυρο!”», ανέφερε η Τζούλι Γκότμαν ως παράδειγμα κατά τη διάρκεια ενός πρόσφατου Zoom. «Ο Τζον μπορεί να με αγνοήσει εντελώς. Μπορεί να πει: “Θα σταματήσεις να προσπαθείς να με διακόψεις; Διαβάζω”. Ή μπορεί να πει: “Ουάου, ναι!”». Ένα νεύμα, ένα άγγιγμα, ακόμη και ένα «χμμμ», όλα μετράνε ως «θετική στροφή».
Σύμφωνα με τους Γκότμαν, αυτές οι μικρές στιγμές είναι σαν καταθέσεις στον συναισθηματικό τραπεζικό λογαριασμό ενός ζευγαριού –τον «κουμπαρά της αγάπης»– από τον οποίο μπορούν να αντλήσουν σε στιγμές σύγκρουσης. Ο Μπεν και εγώ δυσανασχετήσαμε με τη γλυκανάλατη αναλογία, αλλά οι Γκότμαν ερευνούν το θέμα εδώ και δεκαετίες κι έχουν αμέτρητα δεδομένα για να υποστηρίξουν την ιδέα ότι οι σύντομες στιγμές καλοσύνης και σύνδεσης μπορούν να εξασφαλίσουν τη συζυγική ευτυχία – πολλά από αυτά τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν στο Gottman Love Lab, το πρωτοποριακό ερευνητικό κέντρο που συνίδρυσε ο Τζον τη δεκαετία του 1980 στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, για να μελετήσει τι κάνει τον έρωτα να διαρκεί.
Σε ένα από τα πιο γνωστά τους πειράματα, οι Γκότμαν προσκάλεσαν 130 νεόνυμφα ζευγάρια να περάσουν μία μέρα παρέα στο εργαστήριο (σχεδιασμένο ώστε να παραπέμπει στη ζεστασιά ενός σπιτιού) και παρακολούθησαν σχολαστικά κάθε αλληλεπίδρασή τους. Οι Γκότμαν τούς έλεγξαν ξανά μετά από έξι χρόνια και διαπίστωσαν έναν εντυπωσιακό διαχωρισμό: Εκείνοι που παρέμειναν μαζί είχαν στραφεί ο ένας προς τον άλλο το 86% του χρόνου στο εργαστήριο. Εκείνοι που κατέληξαν σε διαζύγιο το έκαναν μόνο το 33% του χρόνου.
Αυτή είναι η γοητεία του τελευταίου βιβλίου των Γκότμαν – και του έργου τους γενικότερα. Πιστεύουν όχι μόνο ότι έχουν βρει τα επιστημονικά θεμέλια της αγάπης που διαρκεί, αλλά και ότι ένα μεγάλο μέρος της έχει τελικά να κάνει με το πόσο καλοί είναι οι άνθρωποι με τους συντρόφους τους κατά τη διάρκεια μικρών καθημερινών στιγμών. Εκείνο το φορτισμένο πρωινό, δοκίμασα τη μέθοδό τους. Αντί να αγνοήσω τον Μπεν ή να τον κράξω για το άθλιο τάιμινγκ, κατάφερα να αρθρώσω ένα χλιαρό «χα». «Ναι, σκέφτηκα ότι θα το έβρισκες ενδιαφέρον», είπε ο Μπεν, φανερά ευχαριστημένος, και επιστρέψαμε στις ετοιμασίες των παιδιών για το σχολείο.
ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΕΝ ΛΥΝΟΝΤΑΙ
Ο Τζον, 80 ετών, είναι ο ειδικός στα δεδομένα, γιατί εκπαιδεύτηκε ως μαθηματικός στο MIT, πριν στραφεί στην ψυχολογία. Παντρεύτηκε την 71χρονη Τζούλι το 1987. Είναι κι εκείνη κλινική ψυχολόγος, αν και επικεντρώνεται περισσότερο στη θεραπεία ασθενών. Είναι η τρίτη σύζυγος του Τζον – οι δύο προηγούμενοι γάμοι του έληξαν λόγω σοβαρής ασυμβατότητας χαρακτήρων.
Μαζί είναι η προσωποποίηση της ευτυχίας. Ο Τζον έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 200 ερευνητικές εργασίες, ενώ έχουν γράψει παρέα περισσότερα από 40 βιβλία. Το ζευγάρι επιβλέπει επίσης το Ινστιτούτο Γκότμαν, το οποίο προσφέρει σεμινάρια και εκπαιδευτικό υλικό για ζευγάρια, με εκατοντάδες θεραπευτές να έχουν πάρει πιστοποίηση στις μεθόδους τους.
«Θεωρώ ότι ο Τζον Γκότμαν είναι κάτι σαν “νονός” για μερικά από τα πιο θεμελιώδη κομμάτια της συμβουλευτικής θεραπείας ζευγαριών σήμερα», δήλωσε η Σάρα Γουίτον, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι και διευθύντρια του Κέντρου Συμπεριφορικής Υγείας, η οποία ερευνά τις ρομαντικές σχέσεις και την ψυχική υγεία. «Νομίζω ότι ορισμένοι ειδικοί σε θέματα σχέσεων μπορεί να διαφωνούν λίγο με κάποιες υπεραπλουστευμένες δηλώσεις που κάνουν οι Γκότμαν», πρόσθεσε η δρ Γουίτον.
Οι Γκότμαν συνηθίζουν να κάνουν προκλητικές δηλώσεις: Ισχυρίζονται, για παράδειγμα, ότι το 69% των προβλημάτων των σχέσεων δεν επιλύονται ποτέ. Ή ότι υπάρχουν τέσσερα στιλ επικοινωνίας που μπορούν να προδικάσουν ότι μια σχέση θα τελειώσει (κριτική, περιφρόνηση, αμυντικότητα και κωλυσιεργία). Αυτού του είδους οι ισχυρισμοί θα μπορούσαν να ακούγονται παράταιροι σε ένα ερευνητικό συνέδριο, δήλωσε η δρ Γουίτον, αλλά θαυμάζει την ικανότητα των Γκότμαν να κάνουν τα ευρήματά τους προσιτά σε ανθρώπους που αναζητούν πρακτικές συμβουλές. «Προσωπικά χρησιμοποιώ τις προσεγγίσεις τους συνεχώς, όχι μόνο ως θεραπεύτρια, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο, στις δικές μου σχέσεις», δήλωσε η Ραφαέλα Σμιθ-Φιάλο, κλινική κοινωνική λειτουργός και θεραπεύτρια σεξ και σχέσεων στο Σεντ Λούις του Μισούρι, η οποία έχει εκπαιδευτεί στη μέθοδο Γκότμαν. «Μπορείς να τις κάνεις πράξη πανεύκολα».
DATE NIGHTS
Οι ίδιοι οι Γκότμαν είναι, από πολλές απόψεις, το καλύτερο case study, δίνοντας ένα ρεαλιστικό παράδειγμα για το πώς μοιάζει μια ευτυχισμένη μακροχρόνια σχέση. Κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης περιόδου στις αρχές του γάμου τους, είδαν μια σύμβουλο σχέσης για μερικές συνεδρίες, αλλά η θεραπεύτρια προτιμούσε σαφώς τον Τζον. («Βρήκα ότι ήταν σπουδαία θεραπεύτρια!» θυμήθηκε ο Τζον χαμογελώντας.) Έτσι, σταμάτησαν να τη συμβουλεύονται και αντ’ αυτού στράφηκαν στη δική τους έρευνα για καθοδήγηση.
«Έχουμε συγκρούσεις. Έχουμε καβγάδες. Υπάρχουν στιγμές που δεν συμπαθούμε πολύ ο ένας τον άλλο», δήλωσε ο Τζον. «Χρησιμοποιούμε ωστόσο αυτά τα εργαλεία και με τον καιρό έχουν γίνει πραγματικά δεύτερη φύση». Στρέφονται ο ένας προς τον άλλο «όλη την ώρα», είπε η Τζούλι. Όταν ο Τζον διαβάζει στο Kindle του και μοιράζεται κάτι δυνατά, η Τζούλι θα τον ακούσει. Αν του ζητήσει να καθαρίσει κάτι στο σπίτι, εκείνος λέει «βεβαίως». Και είναι στοργικοί. Κατά τη διάρκεια της βιντεο-συνέντευξής μας από το σπίτι τους στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου περνούν χρόνο για να είναι πιο κοντά στην κόρη τους, στον γαμπρό τους και στον 8 μηνών εγγονό τους, η Τζούλι άγγιξε απαλά τον ώμο του Τζον τουλάχιστον πέντε φορές.
Όπως και πολλοί ειδικοί σε θέματα σχέσεων, οι Γκότμαν συνιστούν στα ζευγάρια να έχουν τακτικά «date nights» – στον δικό τους γάμο είναι αδιαπραγμάτευτο. «Όταν ήμασταν νεότεροι και δεν είχαμε πολλά χρήματα, πηγαίναμε σε ένα υπέροχο ξενοδοχείο στο Σιάτλ, που είχε ένα φανταστικό λόμπι με ένα μεγάλο πέτρινο τζάκι και μαλακούς, όμορφους καναπέδες. Ξαπλώναμε σε έναν και προσποιόμασταν ότι ήμασταν πελάτες του ξενοδοχείου», λέει η Τζούλι. «Παραγγέλναμε ένα ποτήρι κρασί και μιλούσαμε με τις ώρες, κάνοντας ο ένας στον άλλο ανοιχτές ερωτήσεις. Θα ρωτούσαμε: “Υπάρχει κάτι άλλο που μπορώ να κάνω για να σου δείξω πόσο πολύ σε αγαπώ;”».
Η ερώτηση ήταν ρομαντική, οι απαντήσεις όχι. Συχνά, η Τζούλι ήθελε απλώς ο Τζον να μαζέψει τα βιβλία του από το πάτωμα. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το ζευγάρι πέρασε την καραντίνα στην κύρια κατοικία τους, στο νησί Όρκας, στις ακτές της πολιτείας της Ουάσιγκτον. Και οι δύο νόσησαν δύο φορές με κορωνοϊό. Η Τζούλι ήταν τόσο άρρωστη, που χρειάστηκε να πάει στα επείγοντα, ωστόσο εξακολουθούν να θυμούνται τα τελευταία δύο και πλέον χρόνια με αγάπη. Για πρώτη φορά έπειτα από χρόνια δεν ταξίδευαν συνέχεια για εργαστήρια ή συνέδρια. «Είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε όλες τις εποχές στο νησί Όρκας και να κάνουμε περιπάτους μαζί», δήλωσε ο Τζον. Παρακολουθούσαν βρετανικές αστυνομικές σειρές και περνούσαν χρόνο στον αυτοαποκαλούμενο «καναπέ αγκαλιάς» τους. «Ήταν μια υπέροχη περίοδος για μας», πρόσθεσε.
AΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
Πέρα από τη δική τους εμπειρία, οι Γκότμαν γνωρίζουν ότι το τελευταίο διάστημα έχει διαλύσει πολλές σχέσεις και πιστεύουν ότι το τελευταίο τους βιβλίο, το οποίο έγραψαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έρχεται σε μια σημαντική στιγμή για πολλά ζευγάρια. Ελπίζουν ότι, συγκεντρώνοντας δεκαετίες έρευνας σε επτά απλές στρατηγικές, το βιβλίο τους μπορεί να παρέμβει εύκολα και διασκεδαστικά σε μια σχέση. Δεν απαιτούνται δύσκολες συζητήσεις, λένε οι Γκότμαν, κάτι που έπεισε τον σύζυγό μου να συμμετάσχει. Κάθε κεφάλαιο προτείνει μια συγκεκριμένη άσκηση που μπορεί να βοηθήσει σε οποιοδήποτε στάδιο της σχέσης, όπως ένα 10λεπτο check-in κατά το οποίο και οι δύο σύντροφοι ρωτούν: «Υπάρχει κάτι που χρειάζεσαι από μένα σήμερα;» – αυτή ήταν η εργασία για την πρώτη ημέρα. Οι υπόλοιπες: Κάντε στον άλλο κάποιο ανοιχτό ερώτημα· αφιερώστε χρόνο για να παρατηρήσετε τα πράγματα που κάνει ο σύντροφός σας κατά τη διάρκεια της ημέρας και ευχαριστήστε τον· ➔ κάντε ένα ειλικρινές κομπλιμέντο· ζητήστε αυτό που χρειάζεστε χρησιμοποιώντας δηλώσεις που υπογραμμίζουν την προσωπική σας επιθυμία – περάστε μία μέρα προσπαθώντας να αγγίξετε ο ένας τον άλλο όσο περισσότερο μπορείτε· και ορίστε ένα date night.
Ο Μπεν και εγώ βρήκαμε κάποιες εργασίες πιο διασκεδαστικές και χρήσιμες από άλλες. Η άσκηση με τις ερωτήσεις ήταν διαφωτιστική και μου θύμισε τις συζητήσεις που κάναμε όταν αρχίσαμε να βγαίνουμε, πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες. (Μια πρόταση του βιβλίου: «Αν μπορούσατε να μεταμορφωθείτε σε οποιοδήποτε ζώο για 24 ώρες, ποιο θα επιλέγατε;». Ήμασταν και οι δύο δελφίνια.)
ΜΙΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΕΤΑ
Άλλες ασκήσεις ήταν πιο επικίνδυνες. Την τρίτη ημέρα είχαμε οδηγίες να παρακολουθούμε στενά ο ένας τον άλλο και να παρατηρούμε όλα τα θετικά πράγματα που κάνουμε και οι δύο και περνούν απαρατήρητα – και στη συνέχεια έπρεπε να ευχαριστήσει ο ένας τον άλλο γι’ αυτά. Ως ο βασικός γονέας –αυτός που φτιάχνει τα γεύματα και ετοιμάζει τις τσάντες, παρακολουθεί το οικογενειακό πρόγραμμα και τις περισσότερες φορές βάζει τα αγόρια μας για ύπνο το βράδυ– κλότσησα στην ιδέα ότι έπρεπε να ευχαριστήσω περισσότερο τον Μπεν. Ανώριμο εκ μέρους μου; Μνησίκακο; Πιθανώς.
Αλλά αυτός είναι ένας περιορισμός όταν αναζητά κανείς συμβουλές για τη σχέση του μέσα σε ένα βιβλίο – δεν υπήρχε κανείς να μας βοηθήσει να αναλύσουμε αυτά που μαθαίναμε και κάποιες από τις ασκήσεις μάς οδηγούσαν σε θολά νερά από συναισθηματικής άποψης. Μήπως είχα παρεξηγήσει την άσκηση; Μήπως η αντίστασή μου στην αναγνώριση των προσπαθειών του Μπεν ήταν σημάδι πιο θεμελιωδών θεμάτων που θα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε;
«Νομίζω ότι τα οφέλη της ανάγνωσης και της εκτέλεσης ασκήσεων ενός βιβλίου με τον σύντροφό σας είναι το ότι σας κάνει να σκεφτείτε τη σχέση σας και να ιεραρχήσετε τα ζητήματά σας, οπότε και να βοηθηθείτε στο να τα επεξεργαστείτε», δήλωσε η Γκαλένα Ρόουντς, κλινική ψυχολόγος και καθηγήτρια έρευνας στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ. «Αλλά μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε πού ή πότε χρειάζεστε περισσότερη υποστήριξη».
Η δρ Γουίτον συμφώνησε ότι υπάρχουν όρια σε αυτά που κάποια ζευγάρια είναι σε θέση να διορθώσουν μόνα τους και το να δοκιμάζεις νέες δεξιότητες σχέσης και επικοινωνίας μπορεί να ακούγεται πολύ πιο απλό στα χαρτιά από ό,τι είναι στην πραγματική ζωή. «Έχουν γίνει έρευνες που δείχνουν ότι τα ζευγάρια αποκτούν μια δεξιότητα αν την εξασκήσουν, λάβουν κάποια καθοδήγηση και εποικοδομητική κριτική και στη συνέχεια την ξαναεξασκήσουν», είπε. «Νομίζω ότι είναι επικίνδυνο μερικές φορές να προσπαθείς να το κάνεις μόνος σου».
Όταν τελείωσε η εβδομάδα μας, ο Μπεν και εγώ παρατηρήσαμε μερικές αλλαγές. Ήμασταν πιο τρυφεροί ο ένας με τον άλλο, πράγμα που ήταν ωραίο. Και προσπαθούσαμε συνειδητά να στρεφόμαστε ο ένας προς τον άλλο ανά στιγμές μέσα στην ημέρα – κάτι που ερχόταν πιο φυσικά πιο νωρίς στη σχέση μας, όταν δεν αφορούσαν τα πάντα τη δουλειά ή τα παιδιά. Μία εβδομάδα δεν μεταμόρφωσε τη σχέση μας, αλλά την αναζωογόνησε. Μας υπενθύμισε ότι, ανεξάρτητα από το πόσο απασχολημένοι είμαστε, έχουμε σίγουρα αρκετό χρόνο ώστε να είμαστε ευγενικοί μεταξύ μας. Οι Γκότμαν, που ποτέ δεν αποφεύγουν τις αναλογίες, το σκέφτονται ως εξής: Η σχέση είναι ένα φλιτζάνι τσάι που μπορείς να το γευτείς όπως θέλεις. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις αλάτι ή να επιλέξεις τη ζάχαρη. «Αυτό είναι το μόνο που πραγματικά κάνεις όταν προσθέτεις αυτά τα μικρά πράγματα στην ημέρα σου», γράφουν. «Βάζεις λίγη ζάχαρη στη σχέση σου, για να την κάνεις όσο γίνεται πιο γλυκιά».
