ΑΥΤΕΣ ΠΟΥ ΜΙΛΗΣΑΝ
«Κάποια μίλησε» και το κουτί της Πανδώρας με τις καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση από ισχυρούς άνδρες της βιομηχανίας του θεάματος άνοιξε, παρασύροντας τον πλανήτη στον ορμητικό ρυθμό του κινήματος MeToo. Οι δημοσιογράφοι των New York Times, Τζόντι Κάντορ και Μέγκαν Τούι, που υπέγραψαν το αποκαλυπτικό άρθρο για την παρασκηνιακή κακοποιητική δράση του μεγιστάνα του κινηματογράφου Χάρβι Γουαϊνστάιν, συνοψίζουν στις 366 σελίδες του She Said – Κάποια μίλησε (εκδ. ΑΘΕΝΣ Bookstore) την πολύμηνη δημοσιογραφική έρευνά τους.
Μαρτυρίες, αλλά και φωτογραφίες, σκίτσα, ημερολόγια και αποκόμματα από εφημερίδες περιλαμβάνει το βιβλίο Κορίτσια στο περιθώριο της Μαρίας Φαφαλιού (εκδ. Αλεξάνδρεια), που αφηγείται ιστορίες γυναικών που βρέθηκαν στο κοινωνικό περιθώριο, ως ψυχοκόρες, τρόφιμοι αναμορφωτηρίου ή φυλακισμένες. Σε γυναίκες παραγνωρισμένες, συχνά χωρίς φωνή, είναι αφιερωμένο και το βιβλίο των Ρεμπέκα Μπάξτον και Λίσα Γουάιτινγκ, Οι βασίλισσες της φιλοσοφίας (εκδ. Ψυχογιός). Είκοσι σπουδαίες γυναίκες, οι ιδέες των οποίων είχαν αντίκτυπο στην ανθρωπότητα, αλλά έμειναν στην αφάνεια. – Μαρία Αθανασίου
ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Ένας σπουδαίος στοχαστής και ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους μελετητές της λογοτεχνίας, ο Τζορτζ Στάινερ, έφυγε από τη ζωή πριν από δύο χρόνια. Λίγο νωρίτερα είχε παραχωρήσει στη Γαλλίδα δημοσιογράφο Λορ Αντλέρ μια σειρά συνεντεύξεων, τις οποίες διαβάζουμε στο Ένα μακρύ Σάββατο (εκδ. Δώμα). Φιλοσοφικοί προβληματισμοί, απόψεις για τον καιρό μας και την πολιτική, κουβέντα για τη λογοτεχνία και την ψυχανάλυση, τη γλώσσα και τον έρωτα. Αντιγράφω λίγες γραμμές: «Κάθε γλώσσα έχει τον ερωτισμό της, την ερωτική αργκό της, κάθε γλώσσα έχει τους ερωτικούς αστεϊσμούς της. Μερικοί λένε ότι στον πραγματικό έρωτα πρέπει να επικρατεί σιωπή. Υπάρχουν κουλτούρες που ευνοούν τη γλωσσική ερωτική έκφραση και άλλες όπου αυτή είναι εντελώς ταμπού. Εξακολουθώ να παθιάζομαι με αυτή την ισορροπία ανάμεσα στις δυνατότητες του λέγειν και στις δυνατότητες του έρωτα, της ηδονής». Η πιο χορταστική συνέντευξη που μπορείτε να διαβάσετε οπουδήποτε, συγχρόνως και μια άτυπη βιογραφία.
Σε ακριβώς ίδιο φορμά μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά και το βιβλίο Πίστη, ελπίδα και πόνος (εκδ. Κλειδάριθμος), στο οποίο διαβάζουμε το αποτέλεσμα σαράντα ωρών συζητήσεων ανάμεσα στον δημοσιογράφο Σον Ο’ Χέιγκαν και τον Νικ Κέιβ. Η ανάγνωση αποτελεί μια αποκαλυπτική εμπειρία για τον ψυχισμό του Αυστραλού μουσικού, αλλά και τη στροφή που έχει κάνει στη ζωή του προς μια δική του θρησκευτικότητα. Ο Κέιβ μιλάει λίγο πολύ για τα πάντα. Μιλάει και για την εποχή μας: «Είναι λες και αυτή η εποχή όπου ζούμε είναι μια κατάσταση μετέωρη –σαν κολύμπι ανάμεσα σε δύο βάρκες– κι η μόνη στιγμή που απελευθερωνόμαστε είναι στα όνειρά μας, στη φαντασία μας, στις αναμνήσεις μας». – Άθως Δημουλάς
ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ
Στο σύντομο δοκίμιο Παρατηρήσεις για τον αποπροσανατολισμό του κόσμου (εκδ. Άγρα) ο διάσημος Γάλλος στοχαστής Αλέν Μπαντιού, στα 85 του πλέον, εξετάζει την αταξία του σύγχρονου κόσμου και εξετάζει τις αιτίες αυτής της σύγχυσης, που γιγαντώθηκε λόγω της πανδημίας. Την ίδια στιγμή, o Πασκάλ Μπρικνέρ γράφει το Ένας σχεδόν τέλειος ένοχος (εκδ. Πατάκη), εννοώντας τον λευκό ετεροφυλόφιλο άνδρα – είναι υπεύθυνος για όλα όσα του καταλογίζουν; Είναι ένας αποδιοπομπαίος τράγος; Καλλιεργείται ένας νέος ρατσισμός; Όντας ο ίδιος ένας λευκός ετεροφυλόφιλος άνδρας, όπως σημειώνει στο βιβλίο, γνωρίζει ότι καταθέτοντας τις απόψεις αυτές «παίζω το κεφάλι μου κορώνα γράμματα». Διαφορετικούς προβληματισμούς είχε πριν από περίπου 120 χρόνια ένας άλλος Γάλλος, ο Χαν Ράινερ, μιλώντας για αναρχικό ατομικισμό στο γνωστό του Μανιφέστο του ατομικισμού (εκδ. Ροές): «Τον ατομικιστή, αρχικά, τον κρατάνε δέσμιο τα ψευδο-αγαθά κι οι κακές συνήθειες. Δεν ελευθερώνεται δίχως αυτοσπαραγμό. Μα η ανακολουθία πράξης και ιδέας τον βαραίνει περισσότερο απ’ όλες τις απαρνήσεις – απ’ αυτήν υποφέρει, σαν μουσικός που δεν ανέχεται το φάλτσο. Μουσικός σε καμιά περίπτωση δεν θα ’θελε να ζήσει μες σε ήχους παράφωνους – έτσι κι εγώ: η δυσαρμονία μου είναι ο μεγαλύτερος πόνος μου». –α.δ.
ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΕΣΟΑ
«Έχω κατακτήσει, πιστεύω, τη χρήση της λογικής στην πληρότητά της. Και για τον λόγο αυτόν θα σκοτωθώ» – αυτή είναι μία από τις τελευταίες σημειώσεις του Αλβάρο Κοέλιο ντε Ατάιντε, 14ου βαρώνου ντε Τέιβε, λίγο πριν δώσει τέλος στη ζωή του καίγοντας όλα του τα χειρόγραφα πλην ενός. Ασφαλώς πρόκειται για έναν από τους ετερώνυμους του Πεσόα, ο οποίος πιστώνεται επί της ουσίας την Παιδεία του στωικού (εκδ. Gutenberg), δηλαδή του υποτιθέμενα σωζόμενου χειρογράφου. Σκέψεις και στάσεις ζωής, θλίψη για τη συγγραφική ματαίωση. Σύντομο, φιλοσοφικό, με μια διάθεση σαρκασμού σε κάποια σημεία, υπέροχο. – α. δ.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΟΠΕΝΑΟΥΕΡ
Ο Φρεντερίκ Μορέν επισκέφτηκε κάποτε τον Άρθουρ Σοπενάουερ στη Φρανκφούρτη και αργότερα κατέγραψε την κουβέντα που είχαν μεταξύ τους. Κάποια στιγμή ο Μορέν σχολίασε ότι στη θεωρία του υπάρχει «περισσότερος Χέγκελ απ’ όσο πιστεύετε. Έξαλλος ο Σοπενάουερ, απάντησε: «Έλεος, αγαπητέ κύριε, μη με συγκρίνετε με τον Χέγκελ με τη γελοία πρόφαση ότι τάχα μου είμαστε και οι δύο πανθεϊστές! Στο βάθος δεν είμαι πανθεϊστής, είμαι βουδιστής. Όπως και να ’χει, εκείνος είναι πανθεϊστής της διάνοιας, δηλαδή του κενού· εγώ είμαι ο πανθεϊστής της καρδιάς – ο φιλόσοφος του αληθούς, του πλήρους κι ακέραιου όντος». Είναι ένα από τα πολλά περιστατικά και γράμματα και μαρτυρίες ανθρώπων της εποχής του Γερμανού φιλοσόφου που «όλα μαζί συνθέτουν όψεις από τη ζωή και το έργο του», όπως αναγράφεται στον υπότιτλο της όμορφης έκδοσης Συνομιλίες (εκδ. Ροές). Στο παραπάνω μπορείτε να προσθέσετε και το Σοπενάουερ παρόντος (εκδ. Εστία), ένα σύντομο δοκιμιακό κείμενο του Μισέλ Ουελμπέκ. –α.δ.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ
Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση του Ζοζέ Σαραμάγκου, οι εκδόσεις Καστανιώτη (που εκδίδουν το έργο του εδώ και 25 χρόνια) προχώρησαν, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ζοζέ Σαραμάγκου, στην έκδοση του συγκλονιστικού λευκώματος Σαραμάγκου. Τα ονόματά του. Ο τίτλος παραπέμπει στο γνωστό μυθιστόρημα του Πορτογάλου νομπελίστα (Όλα τα ονόματα), αλλά και στα περισσότερα από 200 ονόματα-κλειδιά (ονόματα τόπων, ανθρώπων κ.ά.) που με κάποιον τρόπο συνδέονται μαζί του. Κείμενα του ιδίου από πολλές πηγές συνοδεύουν ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό και, όλα μαζί, υφαίνουν το «βιογραφικό άλμπουμ» του συγγραφέα. Άψογη δουλειά, υποδειγματική. –α.δ.
Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ
Oι προβλέψεις για την υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπερνούν τη φαντασία μας: απέραντες εκτάσεις του πλανήτη θα μείνουν ακατοίκητες, καθώς θα μαστίζονται από ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασίες, άνοδο της στάθμης της θάλασσας και σιτοδεία. Στο βιβλίο Κλιματική κρίση και παγκόσμια πράσινη συμφωνία (εκδ. Πεδίο) ο κορυφαίος Αμερικανός διανοούμενος Νόαμ Τσόμσκι και ο προοδευτικός οικονομολόγος Ρόμπερτ Πόλιν γράφουν για τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και επιχειρηματολογούν υποστηρίζοντας την ανάγκη η ανθρωπότητα να εγκαταλείψει την καύση ορυκτών καυσίμων, στο πλαίσιο ενός νέου προγράμματος, της Πράσινης Νέας Συμφωνίας. Αφυπνιστικά για τους αναγνώστες και την ανθρωπότητα ελπίζουν ότι θα λειτουργήσει το βιβλίο τους Earthshot: Πώς θα σώσουμε τον πλανήτη (εκδ. Ψυχογιός) και οι Κόλιν Μπάτφιλντ και Τζόνι Χιουζ, οι οποίοι προειδοποιούν ότι έχουμε ακόμη δέκα χρόνια για να ανατρέψουμε την περιβαλλοντική κρίση. – Μαρία Αθανασίου
ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Η χημεία είναι παντού, μας λέει ο Βαγγέλης Νάστος στο Είναι ζήτημα χημ..ίου (εκδ. Bell), προσπαθώντας με ένα μείγμα λογοτεχνίας και επιστήμης να ανατρέψει το «ίου» που ανεβαίνει σε πολλά χείλη στο άκουσμα της λέξης «χημεία». Δύο ακόμη εκδόσεις με εύληπτο ύφος και κατανοητή γλώσσα μάς καλούν να αγαπήσουμε την αρχαιολογία και τη μυθολογία. Ο διαδικτυακός The Mythologist, Κωνσταντίνος Λουκόπουλος, με το πρώτο του βιβλίο μάς ξεναγεί σε ένα ταξίδι με τον Δία, την Άρτεμη, τον Άρη και τα άλλα καλά παιδιά, που ψιθυρίζουν: Για όλα υπάρχει ένας μύθος (εκδ. Kaktos). Ο επίσης διαδικτυακός Archaeostorryteller, Θεόδωρος Παπακώστας, με το μοναδικό του ύφος, στο δεύτερο βιβλίο του (αφού σιγουρεύτηκε ότι χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ), τώρα φωνάζει: Αρχαιολογία, αγάπη μου… Έλα πάρε με από εδώ (εκδ. Key Books). – Ελίζα Συναδινού
ΠΩΣ ΠΕΤΑΜΕ
Ο γνωστός Βρετανός ηθολόγος και κορυφαίος εξελικτικός βιολόγος Ρίτσαρντ Ντόκινς υπογράφει τις Απίθανες πτήσεις (εκδ. Τραυλός), ένα βιβλίο ανάμεσα σε επιστημονικό εγχειρίδιο, εικονογραφημένη ιστορία και coffee table book. Ελκυστικό σε κάθε περίπτωση και εξαιρετικά ενδιαφέρον: η πτήση δεν αποτελεί παρά μια διαδικασία της εξέλιξης. Με δικά του λόγια, αυτό είναι ένα λεύκωμα «για το πώς κάτι αιωρείται ή πετάει στον αέρα και τους τρόπους που αψηφά τη βαρύτητα, όπως τους επινόησε ο άνθρωπος εδώ και αιώνες ή τους προσάρμοσε στα ζώα η εξέλιξη, εδώ και εκατομμύρια χρόνια». Στην εικονογράφηση η Γιάνα Λεντσόβα. – α. δ.
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΥΙΣΚΙ
Γιατί κάποια ουίσκι έχουν γεύση μελιού και πώς η τύρφη επηρεάζει τη γεύση τους; Τι ποτήρι είναι καλύτερο να χρησιμοποιεί κανείς και, τελικά, είναι ή δεν είναι φάουλ η προσθήκη νερού; Ο Έντι Λάντλοου, συγγραφέας του Ουίσκι: Ένα ταξίδι γευσιγνωσίας (εκδ. Ψυχογιός), μπορεί να κατέχει τίτλους που αποπνέουν μυστήριο (είναι, μεταξύ άλλων, Keeper of the Quaich – μέλος μιας κλειστής διεθνούς κοινότητας για τους πιο αφοσιωμένους στο σκωτσέζικο ουίσκι), αλλά το βιβλίο του είναι ένα προσβάσιμο, αληθινά πρακτικό εγχειρίδιο που θα καθοδηγήσει όσους ενδιαφέρονται να βρουν το προσωπικό τους στιλ και να ανακαλύψουν ένα σωρό καινούργια ουίσκι για να απολαύσουν. Όλα αυτά με απλή γλώσσα και μέσα από εξατομικευμένες «συνεδρίες» γευσιγνωσίας, βοηθητικά γραφήματα, συμβουλές για έξυπνες αγορές, περιηγήσεις σε εμβληματικά αποστακτήρια, αλλά και γνωριμίες με νέους παραγωγούς craft αποσταγμάτων. – Γεωργία Παπαστάμου
ΦΕΝΤΕΡΕΡ VS ΓΟΥΑΛΑΣ
Ας το παραδεχτούμε, η συλλογή δοκιμίων με τίτλο Ο Ρότζερ Φέντερερ ως θρησκευτική εμπειρία (εκδ. Πλήθος) δεν ήταν το βιβλίο του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας που περιμέναμε να διαβάσουμε στη γλώσσα μας. Ωστόσο, αν κάποιος αγαπάει τη γραφή του Αμερικανού αυτόχειρα ή αν αγαπάει απλώς το τένις, θα βρει σ’ αυτή την έκδοση κάποια από τα πιο όμορφα κείμενα που έχουν γραφτεί ποτέ με αθλητικό περιεχόμενο. Ο Γουάλας προσφέρει την απαραίτητη λογοτεχνικότητα, τη διεισδυτική του ματιά και το πάθος του για το άθλημα – στα νεανικά του χρόνια υπήρξε ένα καλός τενίστας. Ο τίτλος προέρχεται από ένα από τα πέντε ανθολογούμενα κείμενα, το πιο διάσημο, το οποίο ο Φέντερερ θα πρέπει να το φυλάει μαζί με τα δεκάδες τρόπαια της καριέρας του. –α.δ.
SOCIAL MEDIA
Δύο ελληνικές απόπειρες προσέγγισης της διείσδυσης των κοινωνικών δικτύων στη ζωή μας, συγκεκριμένα του Facebook, όχι όμως ψυχρά δοκιμιακά, αλλά μέσω μιας πιο προσωπικής ματιάς και ενός αυθόρμητου προβληματισμού. Η Μαρία Γιαγιάννου πειραματίζεται αρκετά στο R.I.F., Ο θάνατος στο Facebook (εκδ. Στερέωμα) και η Στέφη Κόρτη-Κόντη χρησιμοποιεί το μέσο ως αφορμή για να θυμηθεί στο Οι γυάλινοι φίλοι. Μια ζωή μέσα από το Φέισμπουκ (εκδ. Επίκεντρο).
