→ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Κέλλη Κούση
GREEK WOMEN IN STEM
Η Κέλλη Κούση, χημικός, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ και μέλος της ομάδας Greek Women in STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά), συμβουλεύει τις νεότερες γυναίκες αυτό που ήλπιζε να της είχε πει κάποιος όταν ξεκινούσε: μπορείς να κάνεις ό,τι θελήσεις, αλλά μην προσπαθείς να τα κάνεις όλα μαζί.
«Όταν ξεκίνησα το πτυχίο μου στην Πάτρα, στο τμήμα Χημικών, ήμασταν 80 γυναίκες και 20 άνδρες. Όσο προχωρούσα και ανέβαινα κλίμακα, στο μεταπτυχιακό, στο διδακτορικό, ήμασταν όλο και λιγότερες, μέχρι που στις μεταδιδακτορικές μου σπουδές έφτασα να είμαι η μόνη. Ειδικά από τη στιγμή που μπαίνει η λέξη “μηχανικός” στην εξίσωση, οι γυναίκες μειώνονται δραστικά. Δεν ξέρω κατά πόσο είναι θέμα ευκαιριών ή αν φταίει η νοοτροπία που έχουμε, που δεν επιτρέπει στις γυναίκες να φανταστούν τον εαυτό τους σε τέτοια επαγγέλματα. Όλοι στη ζωή μας λειτουργούμε με όνειρα και πρότυπα που κάπως πρέπει να διαμορφωθούν. Στο Greek Women in SΤΕΜ έχουμε μαρτυρίες από γυναίκες που στο σχολείο τούς έλεγαν ότι “η φυσική δεν είναι για τα κοριτσάκια”. Προσωπικά, γι’ αυτό συμμετέχω σε αυτή την πρωτοβουλία, για να δείξω στις γυναίκες ότι μπορούν να το κάνουν κι αυτό. Ταυτόχρονα, βρήκα στην ομάδα μια μεγάλη οικογένεια. Οι περισσότερες δουλεύουμε σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Έχουμε αφήσει πίσω τους δικούς μας, είμαστε σε ξένο περιβάλλον και συνήθως δεν προερχόμαστε από οικογένειες που έχουν ζήσει παρόμοια ζωή, που έχουν απαραιτήτως κάνει σπουδές μέχρι αυτό το επίπεδο. Όσο και αν μας στηρίζουν, είναι ωραίο που έχουμε δημιουργήσει μια κοινότητα από ανθρώπους που καταλαβαίνουν τις προκλήσεις. Που ξέρουν τι σημαίνει να είσαι μια γυναίκα σε μια θάλασσα ανδρών, που πρέπει να αποδείξει ότι το μυαλό της λειτουργεί μεν διαφορετικά, αλλά αυτό είναι θετικό, όχι αρνητικό. Προσφάτως διοργανώσαμε το δεύτερο συμπόσιό μας, με τη συμμετοχή ανθρώπων από όλο τον κόσμο, και είναι χαρακτηριστικό ότι προσεγγίζαμε γυναίκες για να θέσουν υποψηφιότητα για τα χρηματικά έπαθλα και συχνά αναρωτιούνταν αν είναι αρκετά καλές. Ένας άνδρας σπάνια θα αμφισβητούσε τον εαυτό του έτσι. Αποστολή μας είναι να αναδείξουμε και να υποστηρίξουμε το έργο Ελληνίδων που ανήκουν στους κλάδους των θετικών επιστημών, να εμπνεύσουμε και να στηρίξουμε τις γυναίκες αυτές, για να αλλάξει η νοοτροπία που τις αποτρέπει».
→ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
Λίλιαν Μπαλατσού
GREEK GIRLS CODE
Η Λίλιαν Μπαλατσού, διδάκτωρ Γνωσιακής Νευροεπιστήμης, ειδική Τεχνητής Νοημοσύνης και Γλώσσας, ασχολείται με τη start-up επιχειρηματικότητα στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης, έχοντας δουλέψει σκληρά για να διαπρέψει σε ανδροκρατούμενα περιβάλλοντα. Ίδρυσε το Greek Girls Code, για να εμπνεύσει κι άλλες γυναίκες που θέλουν να ασχοληθούν με τον προγραμματισμό, αλλά αποθαρρύνονται από την έλλειψη προτύπων και διεπιστημονικής προσέγγισης.
«Μεγαλώνοντας σε μια μικρή κοινωνία, πολύ νωρίς κατάλαβα πως υπήρχαν στερεότυπα σχετικά με το τι μπορείς να κάνεις στη ζωή σου, ανάλογα με το ποια είναι η εμφάνισή σου ή το πρώτο σου πτυχίο. Ήταν διχοτομημένα τα πράγματα. Στο σχολείο θα κάνεις μαθηματικά ή αρχαία.
Αν πας στις θεωρητικές επιστήμες και είσαι γυναίκα, θα γίνεις καθηγήτρια. Για πολλούς νέους ανθρώπους, ιδίως γυναίκες, δεν υπάρχει καν η ιδέα ότι μπορείς να εξελιχθείς και σε κάτι άλλο. Θυμάμαι τον εαυτό μου στα πρώτα μου βήματα: δεν ήξερα καμία ερευνήτρια, δεν υπήρχε ένας ή μία επιστήμονας κοντά στην κοινωνία να μας δείξει τα βήματα, ότι με ταλέντο και δουλειά μπορείς να προχωρήσεις. Πολλές γυναίκες ήθελαν εξαρχής να ασχοληθούν με το STEM ή τους άρεσε ο προγραμματισμός, αλλά δεν ήξεραν πώς να επιλέξουν τον χώρο. Έτσι γεννήθηκε μέσα μου η ανάγκη να κάνω κάτι γι’ αυτές τις γυναίκες και δημιουργήθηκε το Greek Girls Code το 2021, ως μια κοινωνική πρωτοβουλία που “τρέχει” κυρίως ψηφιακά και έχει στόχο να προβάλλει τα πρότυπα και τα κατορθώματα των Ελληνίδων που διαπρέπουν στο STEM και να εξοπλίσει με εθελοντικές δράσεις τις νέες γυναίκες με ψηφιακές δεξιότητες, ώστε να μπουν στον χώρο ή να εξελιχθούν. Η γυάλινη οροφή υπάρχει. Εγώ τη συνάντησα τελειώνοντας το πρώτο μου πτυχίο, αποφάσισα όμως ότι δεν είναι για μένα, έχω άλλα όνειρα, δεν θα με περιορίσει. Και την έσπασα, και μετά την έσπασα ξανά μπαίνοντας στην έρευνα, και ξανά όταν μπήκα στην επιχειρηματικότητα. Και θα την ξανασπάσω όσες φορές χρειαστεί. Αυτό συμβουλεύω και τις νέες γυναίκες: ότι είναι ένας συνεχής αγώνας, απόρροια κόπου και πολυετούς προσπάθειας για να φτάσεις τα όνειρά σου. Να μη φοβούνται να ονειρευτούν. Κάθε φορά που εμείς καταφέρνουμε κάτι, είναι γιατί κάποιες πριν από μας ξεκίνησαν να κάνουν πράγματα και κάποιες μετά από μας θα κάνουν ακόμη περισσότερα».
→ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Πηνελόπη Θεοδωρακάκου
WOMEN ON TOP
Η Πηνελόπη Θεοδωρακάκου, συνιδρύτρια του οργανισμού Women On Top και πιστοποιημένη Personal and Business Coach, πιστεύει ότι σε θέματα έμφυλης ισότητας ισχύει το φαινόμενο της πεταλούδας: εάν μετατοπιστεί έστω και ένας άνθρωπος, αυτό θα προκαλέσει ένα κύμα αλλαγής που θα επηρεάσει πολλούς ακόμη και θα μας φέρει λίγο πιο κοντά στον στόχο.
«Η πρώτη συνειδητοποίηση ήρθε όταν ήμουν 20 ετών και είπα στον μπαμπά μου ότι θέλω να ασχοληθώ με τη ναυτιλία. Η απάντηση ήταν ότι αυτή δεν είναι δουλειά για γυναίκες, αν θέλεις να κάνεις οικογένεια. Τότε κατάλαβα για πρώτη φορά ότι δεν μπορώ να κάνω όλα όσα κάνει ο αδερφός μου ή οι άνδρες φίλοι μου. Στη συνέχεια, και μπαίνοντας στον εργασιακό στίβο, στον χώρο της επικοινωνίας, υπήρχαν πράγματα που με ενοχλούσαν, είτε παρενοχλητικά είτε προκαταλήψεων. Υπήρξαν περιπτώσεις που ζητούσαν να δουν τον μάνατζέρ μου επειδή ήμουν νέα γυναίκα – όμως εγώ ήμουν η μάνατζερ. Δεν ήξερα, όμως, αν μπορούσα να κάνω κάτι γι’ αυτό. Είναι ένα πρόβλημα που βλέπουμε συχνά: οι γυναίκες δεν έχουμε συναίσθηση ότι αυτά συμβαίνουν και σε άλλες γυναίκες, φαντάζεσαι ότι μπορεί να είσαι υπερβολική, λίγο τρελή. Στο πέρασμα των χρόνων, μέχρι σήμερα που μιλάμε, μου πήρε πολύ καιρό να κατηγοριοποιήσω όλα αυτά ως συστημικά εμπόδια, να καταλάβω ότι δεν είναι δικό μου πρόβλημα, ότι υπάρχει μια ολόκληρη θεωρία πίσω από αυτό. Το 2017 γνώρισα τη Στέλλα Κάσδαγλη, τη συνιδρύτρια του οργανισμού, και τη Γαλήνη Ηλιοπούλου και έτσι προέκυψε το Women On Top, που λειτουργούσε από το 2012 ως ένα Facebook group για mentoring. Αισθανόμουν ότι η δουλειά που κάνω θέλω να έχει κοινωνικό αντίκτυπο και με ενδιέφερε πάρα πολύ το γυναικείο ζήτημα και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα νέα κορίτσια. Το αντικείμενό μας είναι η οικονομική και επαγγελματική ανάπτυξη των γυναικών και η έμφυλη ισότητα στην Ελλάδα. Ξεκινάμε από το άτομο, την ατομική επαγγελματική και οικονομική ενδυνάμωση. Ο δεύτερος άξονας αφορά τη συμβουλευτική για επιχειρήσεις και οργανισμούς, με κύκλους ενδυνάμωσης και επιμόρφωση στελεχών σε θεματικές έμφυλης ισότητας. Ο τρίτος άξονας αφορά δράσεις για την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και έρευνες. Το ευχάριστο είναι ότι τα τελευταία χρόνια που ασχολούμαι με το ζήτημα, έχουν γίνει τεράστια βήματα. Δεν γίνονται όμως μόνα τους, γίνονται μετά από πιέσεις, από άτομα, οργανισμούς, φορείς, άτυπες ομάδες, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει να προσπαθούμε».
→ ΤΕΧΝΕΣ
Εριφύλη Γιαννακοπούλου
WOMEN IN ARTS
Η λυρική τραγουδίστρια και σκηνοθέτις Εριφύλη Γιαννακοπούλου είχε έρθει πολλές φορές αντιμέτωπη με περιστατικά έμφυλης ανισότητας στη δουλειά της. Χρειάστηκε όμως μία νύχτα σε μια ταράτσα, όπου μια παρέα γυναικών από τον χώρο της τέχνης μοιράστηκαν, η μία μετά την άλλη, αμέτρητες κοινές ιστορίες και βιώματα, για να αποφασίσουν ότι επιτέλους κάτι πρέπει να γίνει. Έτσι γεννήθηκε η πρωτοβουλία Women in Arts (WOM.A).
«Μέχρι που ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο εξωτερικό, ούτε που μου είχε περάσει από το μυαλό ότι το φύλο μου θα είναι εμπόδιο σε οτιδήποτε θέλω να κάνω. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια με δυναμικά γυναικεία πρότυπα, τα οποία υποστήριζαν τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες μέλη της. Μετά, όμως, γύρισα στην Ελλάδα… Έφτιαξα μια καλλιτεχνική ομάδα, όπου όλα τα έκανα εγώ, την οργάνωση, τον προγραμματισμό, όλα. Στις συναντήσεις πήγαινα με τον τότε σύντροφό μου, που ήταν κι αυτός μέλος. Και ενώ μιλούσα, άρχισα να παρατηρώ ότι απαντούσαν πάντα σε εκείνον. Ήταν η πρώτη φορά που συνειδητοποίησα ότι μάλλον δεν ακούγομαι. Στην πορεία κατάλαβα ότι σε αυτή τη χώρα απαγορεύεται να είσαι γυναίκα και ηγέτης, ειδικά αν τα πας σχετικά καλά. Πρέπει να δουλεύεις δύο φορές, να είσαι καλύτερη από τον καλύτερο άνδρα.
Ακριβώς πριν από την πανδημία, είχαν πυκνώσει οι κουβέντες με γυναίκες συναδέλφους και τότε γνώρισα την Ιώ Βουλγαράκη, που είχε παρόμοιες ανησυχίες. Έτσι, ένα βράδυ μαζευτήκαμε 14 γυναίκες από τον χώρο του πολιτισμού, από όλο το φάσμα. Ήταν μια πολύ συγκινητική συνάντηση, γιατί συνειδητοποιήσαμε ότι δεν έχουν τέλος οι ιστορίες μας. Μέχρι τότε είχα μια αγωνία να αποδείξω πως αυτή η κατάσταση υπάρχει. Όμως τότε κατάλαβα ότι δεν χρειάζεται να αποδείξω κάτι, το πρόβλημα είναι τεράστιο και ακόμα το ψηλαφούμε. Κρατήστε ένα νούμερο: από το 1954 έως το 2020, στις 501 παραστάσεις που είχαν ανέβει στην Επίδαυρο, οι 476 σκηνοθετήθηκαν από άνδρες. Επίσης, μέχρι πριν από το #ΜeΤoo, κάποιες συμπεριφορές, κακώς, τις εκλαμβάναμε ως δεδομένες. Ξεκινήσαμε λοιπόν με φοβερή αισιοδοξία, χωρίς καμία διάθεση μιζέριας. Είμαστε γυναίκες που τα πάμε καλά, θέλουμε να αναδείξουμε το θέμα, γιατί δεν μπορεί να συνεχιστεί, όχι να κλαυτούμε. Γι’ αυτό, στις 5-7 Μαΐου, θα ξεκινήσουμε με ένα φεστιβάλ στο οποίο θα έχουν εκπροσώπηση πολλά είδη τέχνης και θα έχουμε καλεσμένους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, παραστάσεις και συζητήσεις. Διερευνητικά στην αρχή, με την ορατότητα σε πρώτο πλάνο. Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια προστατευμένη και ανοιχτή κυψέλη όπου επιτέλους θα μπορέσουν οι άνθρωποι να φανταστούν και να δημιουργήσουν ελεύθερα. Μας ενδιαφέρει πολύ η επαφή με μεγαλύτερες και μικρότερες γενιές. Να ανοίξουμε τη συζήτηση για τις συνθήκες δουλειάς, για το πώς εκπροσωπείται η γυναίκα στα έργα τέχνης, να δώσουμε κίνητρο να γραφτούν καινούργια έργα, όπου η γυναίκα δεν θα συζητάει μόνο το πρόβλημα που έχει με κάποιον άνδρα».
→ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
Βούλα Κοζομπόλη
MAKE PLACE FOR ONE MORE WOMAN
Η Βούλα Κοζομπόλη, ασημένια Ολυμπιονίκης στην υδατοσφαίριση στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και τρεις συνεχόμενες φορές πρόεδρος των Ελλήνων Ολυμπιονικών, είναι η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που εξελέγη γενική γραμματέας στην Παγκόσμια Ομοσπονδία Υγρού Στίβου και η μόνη γυναίκα που ασκεί χρέη παρατηρητή διαιτησίας στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Υγρού Στίβου. Το 2015, κερδίζοντας το σημαντικό βραβείο της ΔΟΕ «Αθλητισμός και Γυναίκα», αποφάσισε να διαθέσει τους πόρους που το συνόδευαν στην πρωτοβουλία Make Place for One More Woman, η οποία προωθεί τη συμμετοχή των Ελληνίδων στον αθλητισμό.
«Ως αθλήτρια θυμάμαι καλά τις ανισότητες που αντιμετώπισα. Παρότι είχαμε παράλληλες επιτυχίες με την ανδρική ομάδα πόλο, ποτέ οι αμοιβές μας δεν ήταν ίδιες. Ακόμη και όταν πήραμε το μετάλλιο στους Ολυμπιακούς του 2004, όπου η ανδρική ομάδα βγήκε τέταρτη, εξακολουθήσαμε να παίρνουμε λιγότερα χρήματα, να αντιμετωπιζόμαστε με διαφορετικό τρόπο από την ομοσπονδία μας. Πολλές φορές αισθάνθηκα τον σεξισμό, μην ξεχνάμε ότι κάνουμε ένα γυναικείο άθλημα με μαγιό. Ως νεαρή αθλήτρια αυτό με πλήγωνε, γιατί αγαπούσα το άθλημά μου και το έπαιρνα πολύ σοβαρά. Τελειώνοντας την καριέρα μου ως αθλήτρια, σε μια κομβική στιγμή για κάθε αθλητή, όπου ξαφνικά χάνεις όλα τα κεκτημένα που είχες (δόξα, προβολή, μια καθημερινότητα γεμάτη προπονήσεις και έναν συγκεκριμένο κύκλο ανθρώπων), αποφάσισα, δεδομένου ότι πάντα είχα και μια φυσιογνωμία ηγετική, έχοντας υπάρξει αρχηγός στην ομάδα μου και στην εθνική ομάδα, να ασχοληθώ με τη διοίκηση, ξεκινώντας από τον Σύλλογο Ολυμπιονικών. Για την πορεία μου αυτά τα 13 χρόνια, έχοντας πια φτάσει σε υψηλό επίπεδο στα διοικητικά του αθλήματος, είμαι περήφανη. Δούλεψα σκληρά για τις θέσεις αυτές, δεν μου τις χάρισαν. Παρ’ όλα αυτά, συχνά αντιμετώπιζα δυσκολία στην αποδοχή από το ανδρικό φύλο ως γυναίκα σε θέσεις ηγεσίας. Δεν είναι απλό το ότι ως παρατηρήτρια διαιτησίας ταξιδεύω στο εξωτερικό και εποπτεύω αγώνες των πρώτων σε βαθμολογία ομάδων στο άθλημά μου, με πολύ καλούς διαιτητές, άνδρες, τους οποίους βαθμολογώ. Δυστυχώς, δεν υπάρχει άλλη γυναίκα ακόμη σε τέτοια θέση. Μέσα από το Make Place for One More Woman κάνουμε mentoring, προσφέρουμε υποτροφίες, προσπαθούμε να αφυπνίσουμε τις γυναίκες στον αθλητισμό, μιλάμε στα μικρά κορίτσια που τώρα μπαίνουν στον χώρο. Δεν θα γίνουν όλες πρωταθλήτριες, πρέπει να έχουν στο μυαλό τους και εναλλακτικά πλάνα, να ξέρουν τις επιλογές τους, να διεκδικούν. Επίσης, βραβεύουμε γυναίκες και άνδρες που βοηθούν στην προώθηση και την αύξηση των γυναικών στον τομέα του αθλητισμού σε όλα τα επίπεδα. Έγνοια μου είναι να εμπνεύσω νέες γυναίκες, γιατί ξέρω ότι τους έχει καλλιεργηθεί μια νοοτροπία που λέει ότι δεν μπορείς να τα κάνεις όλα, θέλεις να είσαι και μάνα, και εργαζόμενη, και να έχεις διοικητικά θέσεις υψηλές. Το ακούω συνέχεια αυτό. Αλλά δεν ισχύει, και είμαι εδώ για να το αποδείξω. Επόμενός μου στόχος είναι να φτιάξουμε μια βάση δεδομένων όπου θα συμμετάσχουν με τα βιογραφικά τους γυναίκες που τις ενδιαφέρει να μπουν σε διοικητικές θέσεις σε αθλητικά σωματεία, για να σταματήσουμε επιτέλους να ακούμε ότι δεν βρίσκονται αρκετές γυναίκες για τα διοικητικά συμβούλια. Στην Ελλάδα έχουμε αρκετά βήματα να κάνουμε, όταν στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή οι γυναίκες είναι το 40%, στην ΕΟΕ είμαστε μόνο πέντε από τους τριάντα τρεις. Ωστόσο, γίνονται βήματα. Μέχρι την προηγούμενη θητεία ήταν το πολύ δύο-τρεις. Αυτό με χαροποιεί, γιατί το έχω ζήσει και πιστεύω πως, όταν συναντιούνται γυναικεία και ανδρικά μυαλά σε κορυφαίο επίπεδο, γίνονται θαύματα».
