Ο 44χρονος συγγραφέας Χερνάν Ντίας, γεννημένος στην Αργεντινή, μεγαλωμένος στη Σουηδία, κάτοικος Ηνωμένων Πολιτειών, ασφαλώς γνωρίζει από πολλές ταυτότητες και πολλές κουλτούρες και, κατά τα φαινόμενα, γνωρίζει και τους πολλούς τρόπους που μπορεί να ειπωθεί μια ιστορία. Στην Παρακαταθήκη (εκδ. Μεταίχμιο) περιγράφεται με ένα γοητευτικό, φιτζεραλντικό ύφος η ιστορία ενός μεγιστάνα στην περίοδο του Μεσοπολέμου στη Νέα Υόρκη. Μόνο που λίγο πριν από τη μέση του βιβλίου η ιστορία αυτή τελειώνει και ξεκινά η αυτοβιογραφία ενός άλλου προσώπου. Και μετά ακολουθούν τα απομνημονεύματα μιας γυναίκας και τελικά ένα ημερολόγιο – τέσσερα βιβλία σε ένα.
Πώς συνδέονται μεταξύ τους; Ο Ντίας αμφισβητεί την ύπαρξη μιας αλήθειας, μια θεμιτή αν όχι αυτονόητη λειτουργία της λογοτεχνίας. Και μέσα απ’ αυτό το αφηγηματικό παιχνίδι καταγράφει την ιστορία του αμερικανικού χρήματος, της αγοράς, των κανόνων της οικονομίας και το πώς αυτοί ρυθμίζουν τις κοινωνικές δομές και τις ατομικές ισορροπίες. Η Παρακαταθήκη είναι ένα υποδειγματικό μυθιστόρημα του 21ου αιώνα, μία ακόμα υπενθύμιση των απεριόριστων δυνατοτήτων της λογοτεχνίας.
Μετά υπάρχει η περίπτωση του Γάλλου συγγραφέα Καμίλ ντε Τολέδο, ο οποίος υπογράφει το Θησέας, μια δεύτερη ζωή (εκδ. Ποταμός). Η ιστορία μιας τραγωδίας, προσωπικής, οικογενειακής, η ιστορία των προγόνων, η ιστορία του 20ού αιώνα, η ιστορία της φυγής από το τραύμα, από τους δεσμούς, από τις ενοχές – από τον λαβύρινθο. Μια άσκηση αυτομυθοπλασίας σε τρίτο ενικό, ένα κείμενο ειδολογικά απελευθερωμένο, προϊόν μοντάζ προτάσεων και εικόνων, μυθοπλασίας και ιστορίας, πεζογραφίας και ποίησης και φιλοσοφίας. Αν θέλει κανείς να δει τις δυνατότητες της λογοτεχνίας σήμερα, μπορεί να αρχίσει από εδώ.
Αυτές τις δυνατότητες εξερευνά και η Βορειοϊρλανδή Τζαν Κάρσον στους Εμπρηστές (εκδ. Βακχικόν), για να εξετάσει την κληρονομιά της βίας της περιόδου των Ταραχών στο σημερινό Μπέλφαστ. Η πόλη γεμίζει φωτιές. Ποιος τις ανάβει; Η συγγραφέας ξετυλίγει την ιστορία της με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού, μυθολογίας και σουρεαλισμού, με ισόποσες δόσεις κυνισμού, τρυφερότητας και φαντασίας. Την ίδια στιγμή, στο Ο συνταγματάρχης δεν κοιμάται (εκδ. Διόπτρα) η νεαρή Γαλλίδα Εμιλιέν Μαλφατό επιλέγει τη γλώσσα των συμβολισμών για να περιγράψει ό,τι συμβαίνει σε έναν μη κατονομασμένο πόλεμο σε μια μη κατονομασμένη χώρα και επιλέγει τη γλώσσα της οικονομίας και του υπαινιγμού, τη γλώσσα της ποίησης, για να αποκωδικοποιήσει τους εφιάλτες-οράματα που στοιχειώνουν τον συνταγματάρχη-βασανιστή.
Αυτή η μικρή περιήγηση στις μορφές αφήγησης καταλήγει Στην τρέλα (εκδ. Πόλις) της Τζόι Σορμάν, ένα βιβλίο που, όπως λέμε καμιά φορά, «διαβάζεται σαν μυθιστόρημα», κάτι που σημαίνει ότι δεν είναι μυθιστόρημα, αλλά η γλώσσα του έχει τέτοια ροή που παραπέμπει σε μια ιστορία που διαβάζεται –ακριβώς αυτό– σαν μυθιστόρημα. Πρόκειται για το αποτέλεσμα των εβδομαδιαίων επισκέψεων της συγγραφέως σε ένα ψυχιατρείο: συζητήσεις με τους ασθενείς, παρατήρηση της λειτουργίας του ιδρύματος, σκέψεις για την ψυχιατρική και τα ψυχιατρεία, για την αμήχανη σχέση της κοινωνίας με τα ψυχικά νοσήματα – εξ ου, και το πρώτο που νιώθει κανείς διαβάζοντας το βιβλίο της Σορμάν είναι τρόμος.
