Το υποψιάζεται κανείς αρχικά από τις φωτογραφίες της, όπου συνήθως εμφανίζεται με ένα πονηρούτσικο χαμόγελο και μοιάζει να διακατέχεται από μια εύθυμη και παιχνιδιάρικη διάθεση. Η οποία τη διακρίνει και στην πραγματικότητα, αν και για να το διαπιστώσεις, πρέπει βέβαια να δεις τη Μάργκαρετ Άτγουντ από κοντά.
Σε μια συνέντευξη, για παράδειγμα, στην οποία εσύ φτάνεις με την εξής, μεταξύ άλλων, απορία: μπορείς άραγε να ζητήσεις από μια πολυβραβευμένη 83χρονη συγγραφέα, υπεύθυνη για περισσότερα από πενήντα μυθιστορήματα, δοκίμια και ποιητικές συλλογές, γνωστή πλέον παγκοσμίως για βιβλία δυστοπικής επιστημονικής φαντασίας, όπως η Ιστορία της θεραπαινίδας (που εξελίχθηκε στο δημοφιλές τηλεοπτικό Handmaid’s tale), ο Τυφλός δολοφόνος και η τριλογία του Τέλους του κόσμου, να σχολιάσει σχεδόν οποιοδήποτε ζήτημα σε απασχολεί;
Μάλλον ναι, μπορείς, καθώς η Μάργκαρετ Άτγουντ, καθισμένη σε μια αίθουσα συναντήσεων στο ξενοδοχείο της, ελαφρώς κουρασμένη από την πτήση που την έφερε ως εδώ από τη μακρινή πατρίδα της, τον Καναδά, αλλά σταθερά ορεξάτη, θα επιβεβαιώσει το ανάλαφρο χιούμορ της λέγοντάς σου πειρακτικά: «Ναι, μπορείς να ρωτήσεις ό,τι θες. Αλλά, αν δεν μου αρέσει κάποια ερώτησή σου, θα την αλλάξω».
Τότε θα ξεκινήσω παραδοσιακά. Στο τελευταίο σας βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων Old babes in the wood, υπάρχει μια ιστορία όπου ένα σαλιγκάρι γίνεται άνθρωπος. Τα σαλιγκάρια δεν εμφανίζονται συχνά σε ιστορίες μεταμόρφωσης, σωστά;
Δεν είναι κάτι συνηθισμένο, αλλά έχει συμβεί. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν πολλές ιστορίες μεταμόρφωσης, όπως η Λίμνη των κύκνων, ιστορίες για ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε αρκούδες και το αντίστροφο, ιστορίες για λυκάνθρωπους ή για βαμπίρ που μεταμορφώνονται σε νυχτερίδες. Και υπάρχει και μια κινεζική ιστορία, με ένα σαλιγκάρι. Ένας άνδρας ανακαλύπτει ότι η ιδιαίτερα ήσυχη και κάπως αργοκίνητη γυναίκα του περνάει τη μισή της ζωή σαν σαλιγκάρι, μέσα σε έναν κουβά με νερό έξω από την πόρτα του σπιτιού. Α, ναι, ξέχασα τα φίδια: γυναίκες που μεταμορφώνονται σε φίδια, φίδια που μεταμορφώνονται σε γυναίκες. Και βέβαια, η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από ιστορίες μεταμόρφωσης.
Ο πατέρας σας ήταν εντομολόγος. Μεγαλώσατε στην ύπαιθρο του Κεμπέκ. Ήταν αυτές μερικές από τις σημαντικότερες εξωλογοτεχνικές επιρροές σας;
Χωρίς αμφιβολία. Δεν περνούσα όμως όλο μου τον καιρό εκεί. Όχι τους χειμώνες – κάνει πολύ κρύο.
Σε μια άλλη ιστορία του Old babes in the wood επανεμφανίζονται οι χαρακτήρες σας Νελ και Τιγκ. Φαίνεται να θυμίζουν εσάς και τον σύντροφό σας*, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πριν από τέσσερα χρόνια, όπως συμβαίνει και με τον Τιγκ. Ήταν η συγγραφή αυτής της ιστορίας κάτι σαν μηχανισμός άμυνας απέναντι στην απώλεια; Ήταν απελευθερωτική; Ή θα ήταν πιο ανώδυνο αν δεν είχατε προσεγγίσει συγγραφικά καθόλου αυτό το θέμα;
Δεν το γνωρίζουμε. Γιατί δεν υπάρχει μια άλλη εκδοχή του εαυτού μου, που δεν έγραψε αυτή την ιστορία. Έτσι, δεν ξέρουμε πώς λειτούργησε. Δεν ξέρουμε πώς θα είχαν τα πράγματα σε άλλη περίπτωση.
Οι στωικοί φιλόσοφοι, πάντως, υποστήριζαν ότι πρέπει να συλλογιζόμαστε τον θάνατο κάθε ημέρα…
Νομίζω ότι είναι πολύ (γέλια).
…ενώ από την άλλη, η σύγχρονη επιστήμη επιδιώκει όχι ακριβώς την αθανασία, αλλά…
…την επιμήκυνση της ζωής. Την έχουμε επιτύχει ήδη σε μεγάλο βαθμό. Το προσδόκιμο ζωής στη Λίθινη Εποχή ήταν μάλλον τα 40 χρόνια. Σήμερα, σε μερικές χώρες είναι 80 ή και παραπάνω. Αλλά το ερώτημα δεν είναι πόσο να ζήσει κανείς, αλλά σε ποια κατάσταση. Πόσο καιρό θα ήθελες να ζεις σαν φυτό; Ορισμένες χώρες έχουν κάτι που ονομάζεται ιατρικά υποβοηθούμενος θάνατος, αν και νομίζω ότι συνέβαινε καιρό πριν, χωρίς να το παραδέχονται οι άνθρωποι. Κάποιοι αποφασίζουν –αν πάσχουν, για παράδειγμα, από καρκίνο σε τελικό στάδιο– να φύγουν νωρίτερα. Επίσης, πολλοί άνθρωποι δεν θα ήταν σήμερα ζωντανοί αν δεν είχαν γίνει εφικτές οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς, αν δεν είχαν ανακαλυφθεί ένα σωρό φαρμακευτικές θεραπείες για ασθένειες που ειδάλλως θα ήταν θανατηφόρες. Ειδικά στην παιδική ηλικία, υπήρχαν πολλές ασθένειες που σκότωναν παιδιά. Σκέφτομαι συγκεκριμένα τη διφθερίτιδα – μεγάλος φονιάς παιδιών. Τέσσερα ξαδέρφια μου πέθαναν εξαιτίας της. Η δεκαετία του ’50 ήταν η εποχή των νέων εμβολίων, όπως εκείνο κατά της πολιομυελίτιδας, που επίσης σκότωσε πολλούς. Επομένως, όλα αυτά συμβαίνουν εδώ και πολύ καιρό.
Αυτό που συμβαίνει τελευταία, επισημαίνει η Μάργκαρετ Άτγουντ, της θυμίζει τα cyborgs: «Σου εμφυτεύουν πράγματα τα οποία αντικαθιστούν μέλη που δεν λειτουργούν πια και μάλιστα δεν χρειάζεται καν να είναι μηχανικά, καθώς μαθαίνουν πώς να αναπτύσσουν όργανα από τα κύτταρά σου», λέει η συγγραφέας με ένα μείγμα θαυμασμού και απορίας. «Το θέμα με τη μεγάλη ηλικία, και λυπάμαι που σ’ το αποκαλύπτω», συνεχίζει πειρακτικά η 83χρονη Καναδή, «είναι ότι πολλά συστήματά σου δυσλειτουργούν ταυτόχρονα. Πόσα μέλη σου, λοιπόν, θα πρέπει να αντικαταστήσουν; Ο Τενεκεδένιος Άνθρωπος στον Μάγο του Οζ ήταν προφητικός (γέλια). Τα μέλη του αντικαταστάθηκαν το ένα μετά το άλλο, μέχρι που κατέληξε να αποτελείται εξ ολοκλήρου από μέταλλο. Θα φτάσουμε άραγε σε ένα τέτοιο σημείο; Και τι θα κάνουν με τον εγκέφαλό μας; Εξ όσων γνωρίζουμε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ο πιο περίπλοκος οργανισμός στο σύμπαν».
Ένα ακόμα ζήτημα που θέτει η Άτγουντ, με περισσότερη απορία αυτή τη φορά και μάλλον λιγότερο θαυμασμό, είναι η κρυογονική: η μέθοδος συντήρησης ανθρώπων σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. «Σε εκείνους που νομίζουν ότι θα καταψυχθούν, τους έχω νέα», λέει με έμφαση και συνεχίζει: «Κάτι τέτοιο δεν θα αρέσει καθόλου στους συγγενείς τους (γέλια). Δεν θα είσαι ζωντανός, αλλά ούτε και πεθαμένος, και εκείνοι δεν θα μπορούν να σε κληρονομήσουν. Ίσως τότε να προκύψει κάποια μυστήρια ηλεκτρική βλάβη στη συσκευή κατάψυξης (γέλια). Σε κάθε περίπτωση, έχουμε αυτό το όνειρο εδώ και πολύ καιρό και υπάρχουν και αρκετοί μύθοι σχετικά. Στους ελληνικούς μύθους το σύνηθες είναι να ζητάς αιώνια ζωή, αλλά να ξεχνάς να ζητήσεις και αιώνια νιότη. Όπως ο Τιθωνός, που φτάνει να γίνει πολύ γέρος, δεν μπορεί να πεθάνει και έχει σχέση με τη θεότητα της αυγής, την Ηώ. Ή η μάντισσα Κυμαία Σίβυλλα, που οδηγεί τον Αινεία στον Κάτω Κόσμο και όλο γερνάει και γερνάει και γερνάει, μέχρι που γίνεται μικροσκοπική και τοποθετείται σε ένα μπουκάλι. Εμφανίζεται και στην Έρημη χώρα του Έλιοτ».
Ένας σύγχρονος του Έλιοτ, ο Τζορτζ Όργουελ, εμφανίζεται επίσης στο Old babes in the wood. Του κάνετε μια συνέντευξη με τη βοήθεια ενός μέντιουμ. Είναι ο Όργουελ άλλη μία μεγάλη σας επιρροή, λογοτεχνική αυτή τη φορά;
Ναι, γι’ αυτό τον διάλεξα. Η συνέντευξη ήταν μέρος μιας σειράς του περιοδικού INQUE, με τίτλο Dead Interview. Εσύ, ο ζωντανός συγγραφέας, μπορούσες να διαλέξεις οποιονδήποτε νεκρό συγγραφέα από τον οποίο θα ήθελες να πάρεις συνέντευξη. Διάλεξα λοιπόν τον Όργουελ, προφανώς επειδή είχα μια ιδέα για το τι θα μπορούσε να πει.
Στη συνέντευξη αυτή αναφέρεστε και στον ισχυρισμό του Ντόναλντ Τραμπ ότι του «έκλεψαν» τις εκλογές του 2020, κάτι που εκείνος επανέλαβε πρόσφατα. Φαίνεται πως δεν έχουμε ξεμπερδέψει ακόμα μ’ αυτόν και τους υποστηρικτές του, σωστά;
Όχι, δεν έχουμε ξεμπερδέψει. Αλλά υπάρχει αντίσταση. Θα παρατήρησες ότι τα πήγε άσχημα στις ενδιάμεσες εκλογές – οι υποστηρικτές του έστω. Και στο Ουισκόνσιν, στις εκλογές για το Ανώτατο Δικαστήριο της πολιτείας, η υποψήφια δικαστής που είχε την υποστήριξη των Δημοκρατικών [σ.σ.: Τζάνετ Προτασέγουιτς] νίκησε με την τεράστια διαφορά των 11 μονάδων.
Πώς αισθάνεστε για τις απαγορεύσεις βιβλίων που έχουν αυξηθεί σε σχολικές και δημόσιες βιβλιοθήκες των ΗΠΑ; Ένα από αυτά τα βιβλία είναι και η Ιστορία της θεραπαινίδας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στο συγκεκριμένο βιβλίο. Είναι δημοφιλές στα λύκεια. Φυσικά, περιέχει σεξ και βία. Όπως όμως και η Βίβλος, που περιέχει πολύ σεξ και βία (γέλια). Πάντως, μια πραγματική δικτατορία δεν λέει απλώς «δεν μπορείς να διαβάζεις αυτό το βιβλίο στο λύκειο» ούτε το αφαιρεί από τη σχολική βιβλιοθήκη και τέλος. Μια πραγματική δικτατορία συγκεντρώνει όσα αντίτυπα του βιβλίου μπορεί και τα καταστρέφει. Δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί. Αυτή τη στιγμή έχουμε απαγορεύσεις σε επίπεδο σχολικού συμβουλίου. Δεν νομίζω ότι κανείς θα ισχυριζόταν πως τα 14χρονα παιδιά πρέπει να διδάσκονται τα πάντα. Νομίζω ότι όλοι συμφωνούμε πως υπάρχουν ηλικιακά επίπεδα. Το ερώτημα είναι ποιο βιβλίο θα πρέπει να διαβάζεται σε ποια ηλικία και από ποιον. Και οφείλω να πω ότι η απαγόρευση ενός βιβλίου στο σχολείο αυξάνει τις πωλήσεις του (γέλια). Τα παιδιά σκέφτονται: «Δεν πρέπει να το διαβάσω αυτό, αναρωτιέμαι τι να λέει, ας αγοράσω ένα δικό μου αντίτυπο». Όποιοι λοιπόν θέλουν να παίξουν αυτό το παιχνίδι, καλή τους τύχη. Δεν θα καταφέρουν να περιορίσουν την κυκλοφορία του βιβλίου.
Πέρυσι κυκλοφόρησε μια κυριολεκτικά πυρίμαχη έκδοση της Ιστορίας της θεραπαινίδας. Στο διαφημιστικό σποτ εμφανίζεστε να την τεστάρετε με ένα φλογοβόλο. Ποια ήταν η αίσθηση του να κρατάτε ένα τόσο βαρύ όπλο;
Δεν ήταν και τόσο βαρύ. Στα γυρίσματα έκανα τους ανθρώπους γύρω μου νευρικούς, γιατί φοβούνταν μήπως γίνει κάποια ζημιά. Όμως έχω χειριστεί όπλα στο παρελθόν. Ξέρω ότι δεν πρέπει να πατήσω τη σκανδάλη όταν το όπλο σημαδεύει κάποιον. Αν έχεις μεγαλώσει στα δάση του Καναδά, ξέρεις από όπλα: Αρκούδες – όλοι έχουν όπλο εξαιτίας τους.
Τι θα λέγατε σε κάποιον που υποστηρίζει την απαγόρευση των βιβλίων; Σε έναν γονιό, για παράδειγμα;
Πριν από μερικά χρόνια, είχα στείλει ένα γράμμα στο σχολικό συμβούλιο της κοινότητας Τζάντσον στο Τέξας. Το συμβούλιο ήθελε να αφαιρέσει την Ιστορία της θεραπαινίδας από τη λίστα ανάγνωσης του λυκείου, αλλά οι μεγαλύτεροι μαθητές διαφώνησαν μαζί τους σε ένα ντιμπέιτ και κέρδισαν. Το γράμμα μου τόνιζε ότι το βιβλίο δεν ήταν, όπως υποστηριζόταν, αντιχριστιανικό. Η Δημοκρατία της Γαλαάδ [σ.σ.: το τυραννικό καθεστώς στο βιβλίο] ήταν που είχε μη χριστιανικά χαρακτηριστικά. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον πυρήνα μιας θρησκείας και στον τρόπο που τη χρησιμοποιούν σαν δικαιολογία κάποιες ομάδες για να ασκήσουν εξουσία. Δεν είναι το ίδιο πράγμα. Πρέπει να το επισημαίνω διαρκώς, γιατί οι άνθρωποι συγχέουν τον χριστιανισμό με αυτές τις δεξιές οργανώσεις στις ΗΠΑ, που για μένα δεν είναι χριστιανικές.
Συνδέονται τα παραπάνω ζητήματα με τις διορθώσεις που γίνονται εσχάτως σε έργα των Ρόαλντ Νταλ, Άγκαθα Κρίστι, Ίαν Φλέμινγκ και άλλων; Ή είναι κάτι διαφορετικό;
Αυτές είναι αποφάσεις των εκδοτών. Έχουν να κάνουν με το μάρκετινγκ. Τους εύχομαι καλή τύχη με τον Ρόαλντ Νταλ. Δεν θα καταφέρεις να αφαιρέσεις τα αιχμηρά στοιχεία από το έργο του, γιατί είναι αιχμηρό στον πυρήνα του. Αν δεν θέλεις να διαβάσεις όλα αυτά τα βιβλία, μην το κάνεις. Αλλά το να προσπαθείς να τα καλλωπίσεις ώστε να τα κάνεις «αποδεκτά», είναι κάτι που δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Δεν ξέρω τι συμβαίνει με τους υπόλοιπους συγγραφείς, αλλά γνωρίζω ότι οι εκδότες του Ρόαλντ Νταλ κυκλοφορούν πλέον δύο εκδόσεις των έργων του. Όπως η Coca-Cola, που έχει την αυθεντική γεύση και τη light. Τώρα θα έχουμε κάτι αντίστοιχο και με τον Νταλ: τον αυθεντικό και τον light. Το θέμα με τα βιβλία –αν δεν είναι υποχρεωτικά στο πλαίσιο κάποιου σχολικού μαθήματος– είναι ότι εσύ επιλέγεις αν θα τα διαβάσεις. Μπορείς να τα κλείσεις και να διαβάσεις κάτι άλλο.
Τα θέματα φύλου και θρησκείας (όπως και πολλά ακόμα) η Μάργκαρετ Άτγουντ τα γνωρίζει καλά. Τις προηγούμενες ημέρες, εξάλλου, βρέθηκε στην Ελλάδα ως προσκεκλημένη του Αμερικανικού Κολλεγίου και συνομίλησε με τον βραβευμένο ποιητή και καθηγητή Ιστορίας στο Deree, Χάρη Βλαβιανό, στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων S. Sue Horner Lectureship in Gender Studies & Religion του ιδρύματος. Είχε πει πολλά ενδιαφέροντα για τις γυναίκες, τη θρησκεία και τη λογοκρισία η Άτγουντ σε εκείνη τη συνομιλία, πράγματα που δεν τσιγκουνεύτηκε ούτε στη συνέντευξή μας.
Μιλώντας λόγου χάρη για τις επεμβάσεις στο έργο του Νταλ και των υπόλοιπων ομοιοπαθών, η συγγραφέας θυμάται ότι πριν από λίγα χρόνια στις ΗΠΑ κάποιες χριστιανικές ομάδες είχαν δημιουργήσει την ηλεκτρονική εφαρμογή Clean Reader, η οποία έδινε στους αναγνώστες τη δυνατότητα να εφαρμόζουν σε ορισμένα διαθέσιμα ebooks μερικά… φίλτρα. Τα φίλτρα ήταν τριών επιπέδων, «καθαρό», «καθαρότερο» και «τριζάτο», αναλόγως του πόσες μη αποδεκτές λέξεις διόρθωνε στο βιβλίο η εφαρμογή. Το αποτέλεσμα ήταν κωμικό. Όλα τα «στήθη» έγιναν «στέρνα», όλα τα ανδρικά γεννητικά όργανα έγιναν «αχαμνά» («groin»), ενώ τα γυναικεία γεννητικά όργανα αποδόθηκαν ως «οπίσθια» («bottom»), προσφέροντας ακούσια στους αναγνώστες «μερικούς ιδιαίτερα βρόμικους συνειρμούς», λέει εύθυμα η Άτγουντ. «Επίσης», συνεχίζει η συγγραφέας, «άλλαξαν όλα τα “Θεέ μου’’ σε “αμάν’’ και τα “Χριστέ μου” σε “πω πω” [σ.σ.: στα αγγλικά οι αλλαγές ήταν από «God» σε «Gosh» και από «Jesus» σε «Jeez»], ενώ κάπως έτσι μπορεί να προέκυπτε και η φράση “Jeez, ο υιός του Gosh”. Και θέλω τώρα να φανταστείς τον Χαμένο Παράδεισο του Μίλτον μέσα από το τριζάτο φίλτρο, στο οποίο η λέξη “κόλαση’’ γινόταν “αγύριστος’’ [“heck”]. Ο Χαμένος Παράδεισος θα είχε στίχους όπως “κείτομαι καταποντισμένος στα απροσμέτρητα βάθη του αγύριστου”». (γέλια)
Το επίσης αστείο, συνεχίζει η Άτγουντ, είναι ότι το Clean Reader δέχτηκε αντιδράσεις από τους συγγραφείς σοφτ πορνό, που ζήτησαν να απομακρυνθούν τα βιβλία τους από την εφαρμογή, γιατί δεν ήθελαν να κατακρεουργούνται οι υπαινιγμοί ή οι κυριολεξίες τους κατ’ αυτόν τον τρόπο. «Διαρκώς λοιπόν θα υπάρχουν τέτοιες αντιπαραθέσεις, γιατί τα πράγματα θα πηγαίνουν πότε μπροστά και πότε πίσω», υπογραμμίζει. «Τον 19ο αιώνα οι άνθρωποι είχαν προσπαθήσει να καθαρίσουν τον Σαίξπηρ. Υπήρχαν και καλλωπισμένες εκδόσεις της Βίβλου εκείνη την εποχή, μια εποχή που ήταν γενικά σχολαστική ως προς το τι επιτρεπόταν να τυπωθεί, αλλά στην οποία τύχαινε, περισσότερο από ποτέ μέχρι τότε, να είναι διαδεδομένη η παιδική πορνεία και η λαθραία πορνογραφία».
Ειδικά στον Σαίξπηρ –συνεχίζει την ιστορική αναδρομή η Άτγουντ– δεν συναντάμε βλασφημίες, γιατί υπήρχε λογοκρισία. Στα έργα του «ελισαβετιανού βάρδου» οι βασιλιάδες που ανατρέπονται προέρχονται από άλλη ιστορική περίοδο ή από διαφορετική χώρα (όπως στον Άμλετ ή στον Ιούλιο Καίσαρα), γιατί οι Αρχές φοβούνταν τις απόπειρες δολοφονίας κατά της Ελισάβετ Α΄. «Στον 19ο αιώνα», προσθέτει η συγγραφέας, «η λογοκρισία είχε στο στόχαστρό της την “προδοσία”, την “αισχρότητα”, τη “βλασφημία”, όλες τις “τετραγράμματες λέξεις” [σ.σ.: εννοεί λέξεις όπως «fuck», «cunt», «tits» κ.ά.] και τις λογοτεχνικές σεξουαλικές περιγραφές. Αυτό άλλαξε με τη δικαστική υπόθεση του Εραστή της λαίδης Τσάτερλι του Λόρενς και με τον Οδυσσέα του Τζόις. Τα αποτελέσματα αυτών των αλλαγών, βέβαια, δεν ήταν πάντα θετικά. Για παράδειγμα, αφότου επιτράπηκαν οι “τετραγράμματες λέξεις” μειώθηκαν δραστικά οι ευφάνταστες βρισιές. Προηγουμένως οι άνθρωποι ήταν πολύ επινοητικοί. Οι βρισιές στον Σαίξπηρ χαρακτηρίζονται από μεγάλο γλωσσολογικό πλούτο. Κουράζεται κανείς από τα ατελείωτα “f…” και καταντάει ανιαρό», σχολιάζει η συγγραφέας επιλέγοντας να μην προφέρει την επίμαχη λέξη. «Γιατί δεν σκέφτεσαι», αναρωτιέται, «κάτι πιο πρωτότυπο από αυτό;».
Μιλώντας για τη γλώσσα, τι γνώμη έχετε για το Chat GPT;
Γιατί ανησυχούν όλοι τόσο πολύ για όλα αυτά τα προγράμματα; Γιατί είναι μια νέα τεχνολογία επικοινωνιών, και αυτές οι τεχνολογίες πάντα προκαλούν ανησυχία. Νομίζω ότι τέτοια προγράμματα είναι πολύ χρήσιμα σε κάποιες περιπτώσεις. Αν θες να κάνεις ένα ταξίδι ξοδεύοντας τα λιγότερα χρήματα για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, θα ταξινομήσουν όλες τις πληροφορίες και θα σου βγάλουν ένα δρομολόγιο. Ένα θέμα, βέβαια, είναι ότι αυτά τα προγράμματα λένε ψέματα (γέλια). Γιατί έχουν πρόσβαση σε πολλές πληροφορίες, μερικές από τις οποίες είναι αναληθείς. Φαίνεται πως δεν είναι πολύ ικανά στο να διασταυρώνουν στοιχεία.
Θα γίνουν κάποια στιγμή.
Ίσως. Πώς άραγε; Νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρξει κάποιου είδους επισήμανση σε κάθε έγγραφο που παράγεται κατ’ αυτόν τον τρόπο, η οποία να τονίζει ότι έχει δημιουργηθεί με Τεχνητή Νοημοσύνη. Ώστε τουλάχιστον να ξέρεις ότι διαβάζεις κάτι τεχνητό. Πάντως, το να σχηματοποιείς απλώς υπάρχουσες πληροφορίες δεν είναι κάτι καινούργιο. Γινόταν από ανθρώπους. Απλώς τώρα το κάνει μια μηχανή.
Υπάρχει κάτι που η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα μπορέσει ποτέ να αντιγράψει από τον άνθρωπο;
Δεν. Είμαι. Ειδική. Στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Νομίζω πάντως ότι δεν θα μπορέσουν, όχι σύντομα τουλάχιστον, να αντιγράψουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Είναι ιδιαίτερα περίπλοκος. Μπορούν να μιμηθούν κάποια από τα αποτελέσματα της δραστηριότητάς του. Ωστόσο, ο αυτοσχεδιασμός σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι κάτι που πιθανότατα τους ξεπερνάει. Προς το παρόν. Και δεν μπορούν να φτιάξουν τα υδραυλικά σου.
Επίσης, οι μηχανές δεν φοβούνται τον θάνατο, ένα αρκετά σημαντικό κίνητρο για τους ανθρώπους.
Οπωσδήποτε. Οι μηχανές δεν νιώθουν άγχος και δεν τις αφορούν πολλά από όσα ενδιαφέρουν τους ανθρώπους, όπως η εμφάνισή τους (γέλια). Μπορούν να σου δώσουν πολλές συμβουλές ομορφιάς, αλλά δεν ενδιαφέρονται για τη δική τους ομορφιά, γιατί δεν διαθέτουν.
Πλησιάζοντας προς το τέλος της συνέντευξης, ρωτώ τη Μάργκαρετ Άτγουντ αν οι συχνές αναφορές της στο παρελθόν σημαίνουν ότι, κατά τη γνώμη της, η ανθρωπότητα δεν αλλάζει. «Όχι μέσα σε χίλια χρόνια. Χρειάζεται πολύς καιρός για να μεταβληθεί το βασικό ανθρώπινο μοντέλο. Εκτός και αν μιλάμε για κάποια χρωμοσωμική μετάλλαξη που διαδίδεται ραγδαία. Αλλά με τόσο μεγάλο ανθρώπινο πληθυσμό, θα ήταν δύσκολο να συμβεί κάτι τέτοιο», απαντά.
Είναι άραγε και η κλιματική αλλαγή κάτι που συνέβαινε ανέκαθεν; «Από καιρό σε καιρό», αποκρίνεται θετικά η Άτγουντ. «Οι προκολομβιανές κοινωνίες της Κεντρικής Αμερικής είχαν πληγεί από μια ξηρασία η οποία διήρκεσε περίπου διακόσια χρόνια. Και βέβαια, όταν παρουσιάζεται τέτοιο πρόβλημα, ανατρέπεις τη μοναρχία. Ίσως αυτό να βοηθούσε (γέλια). Η κλιματική αλλαγή προκαλεί πάντοτε αναστάτωση και γίνεται καταλύτης εξελίξεων. Τι συνέβη στους οικισμούς της Γροιλανδίας όταν επήλθε η λεγόμενη Μικρή Παγετώδης εποχή στα μέσα του 15ου αιώνα; Οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να καλλιεργήσουν και έτσι εξαφανίστηκαν. Τέτοιου είδους αναστάτωση προκαλείται σήμερα ιδιαίτερα στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή».
Τελικά, η Καναδή συγγραφέας μοιάζει στ’ αλήθεια να μπορεί να δώσει μια τεκμηριωμένη απάντηση για οποιοδήποτε ζήτημα σε απασχολεί. Ορισμένα από αυτά τα ζητήματα θα θίγονται λογικά και στη συλλογή δοκιμίων της Burning Questions: Essays & Occasional Pieces 2004-2021, που θα κυκλοφορήσει από τον Ψυχογιό, όπως άλλωστε και στο πρόσφατο Old babes in the wood, μια διασκευή της Ιστορίας της θεραπαινίδας σε graphic novel, και στην ποιητική συλλογή της Dearly.
Πριν την αποχαιρετήσω, της ζητώ ένα ακόμα σχόλιο για την κλιματική αλλαγή. Με απασχολεί έντονα εκείνο το σαλιγκάρι, από την αρχή της συζήτησης.
Τι θα έλεγαν στους ανθρώπους τα ζώα, και ειδικά τα σαλιγκάρια, για τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το περιβάλλον;
Νομίζω ότι θα μας έλεγαν πως «θα ήμαστε πολύ καλύτερα χωρίς εσάς». Και θα ήταν αλήθεια. Είδαμε τι έγινε στη διάρκεια της πανδημίας, όταν οι άνθρωποι δεν κυκλοφορούσαν τόσο στους δρόμους και τα ζώα άρχισαν να περιφέρονται στα πεζοδρόμια. Tο Τσερνόμπιλ, μετά το ατύχημα και πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, είχε γίνει καταφύγιο άγριας ζωής. Το ίδιο θα μας έλεγαν και τα σαλιγκάρια, γιατί οι άνθρωποι τα εξολοθρεύουν διαρκώς. Ίσως να φοβούνταν να ζήσουν έξω από έναν ανθρώπινο κήπο, αλλά τα έχουν καταφέρει αρκετά καλά και στην άγρια φύση.
Φτάσαμε στο τέλος. Ευχαριστώ πολύ για όλα τα ενδιαφέροντα σχόλια.
Υπέροχα. Καλή διασκέδαση όταν θα τα γράφεις.
* Πρόκειται για τον Καναδό συγγραφέα Γκρέιμ Γκίμπσον
