Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο του ελληνολάτρη Αργεντινού φωτογράφου Μιγκέλ Φλόρες Βιάνα, Hautes Bohemian Greece (εκδ. Vendome), ένας ίλιγγος ομορφιάς καιροφυλακτεί στις σελίδες. Έχοντας αποτυπώσει με τον φακό του μερικά από τα ωραιότερα σπίτια της πατρίδας μας, χαρίζει στους αναγνώστες την πρόσβαση σε ιδιωτικούς χώρους απροσμέτρητης κομψότητας, με γοητευτικούς απόηχους από την ελληνική ιστορία. Πετυχαίνει να εντοπίσει δηλαδή στη Λίνδο, στα Αμπελάκια Θεσσαλίας, στο Πήλιο, στη Λέσβο, στην Ύδρα και αλλού αυτές τις κατοικίες που έχουν να αφηγηθούν κεφάλαια του παρελθόντος με ενάργεια. Ίσως αυτό οφείλεται στους σημερινούς ιδιοκτήτες, που σεβάστηκαν τους ψιθύρους όσων έζησαν πριν από εκείνους στις ίδιες σάλες, στις κουζίνες, στις κάμαρες και στις αυλές. Άλλη μια πολυτελής έκδοση, θα σκεφτεί κανείς, για ευκατάστατους που αγόρασαν ή κληρονόμησαν ησυχαστήρια μακριά από τα στίφη των τουριστών. Ακόμη χειρότερα: άλλη μια πολυτελής έκδοση για πεινασμένα μάτια, που θέλουν στην παντοκρατορία των σόσιαλ μίντια να καταβροχθίσουν φωτογενείς χώρους που δεν θα τους δουν ποτέ από κοντά.
Και όμως, το εσωτερικό «ελατήριο» που έσπρωξε τον Αργεντίνο μέχρι τις ομηρικές ακτές είναι πολύ διαφορετικό. Πρωτοταξίδεψε στην Ελλάδα στην εφηβεία του και έως σήμερα εξακολουθεί να περνά τουλάχιστον έναν μήνα κάθε καλοκαίρι εδώ, διότι, όπως λέει, είναι η χώρα και οι άνθρωποι που τον κάνουν να νιώθει σαν στο σπίτι του. Και αυτός, για να μας ευχαριστήσει, έκανε με τη σειρά του ένα βιβλίο για τα ελληνικά σπίτια που αναδίδουν θαλπωρή, φιλοξενία, αβερτοσύνη, και η σαγήνη τους δεν προέρχεται από τα καλαίσθητα αντικείμενά τους ή τον κοσμοπολιτισμό των ενοίκων τους, όσο από τη μοναδική τους αύρα που σε κάνει να τα ερωτεύεσαι μόλις διαβείς το κατώφλι τους. Είναι ένας φόρος τιμής σε μια άλλη εποχή ίσως, που το ωραίον, λουσμένο από το ελληνικό φως, στάλαζε στην ψυχή για να τη γιατρέψει και όχι για να την κάνει πιο βουλιμική. Το «Κ» επικοινώνησε με τον Μιγκέλ και εκείνος μας διηγήθηκε τη ζωή του και την όμορφη περιπέτειά του στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα του Μιγκέλ
«Η ιδέα ήταν πως δεν ήθελα να βγάλω ένα ακόμη βιβλίο για τις υπέροχες κατοικίες θερινών διακοπών στην Ελλάδα, άλλωστε τέτοια υπήρχαν ήδη πολλά, για να μην πω η πλειονότητα των εκδόσεων που κυκλοφορούν. Απέφυγα λοιπόν την παγίδα, διότι αυτό που με ενδιέφερε να αποτυπώσω ήταν σπίτια που είναι ζωντανά όλη τη διάρκεια του χρόνου, αλλά και επίσης ιχνηλατούν με τον δικό τους τρόπο το εκπληκτικό πολιτιστικό και αρχιτεκτονικό απόθεμα από τον Βορρά στον Νότο και από την Ανατολή στη Δύση της επικράτειας. Όλοι γνωρίζουν την αίγλη της κλασικής αρχαιότητας, αλλά αγνοούν τις πολλές διακυμάνσεις της ιστορίας που έχει περάσει η χώρα, τις οποίες και εγώ ανακάλυψα σε βάθος, με αφορμή την έρευνα για το βιβλίο αυτό.
Ίσως έκανα αυτό το φωτογραφικό εγχείρημα διότι στην Ελλάδα νιώθω ότι είμαι στο σπίτι μου. Ακούω τον κόσμο να μιλάει στις βεράντες το καλοκαίρι όπως και στην Αργεντινή και με πιάνει νοσταλγία, μιας και μένω μόνιμα στο Λονδίνο εδώ και χρόνια. Στην Ελλάδα, οι άνθρωποι ξεπορτίζουν μέχρι αργά το βράδυ, ζουν εκτός και το σπίτι τους είναι ένα είδος Ιθάκης όπου επιστρέφουν. Όμως είναι μια Ιθάκη που τη μοιράζονται με τους αγαπημένους τους, είναι ανοιχτή για τους φίλους τους, και αυτό με συγκινεί βαθύτατα. Αυτό είναι κάτι που επίσης φαίνεται στο βιβλίο, πέρα από την ομορφιά της αισθητικής: η ζεστασιά, η ανυπόκριτη φιλοξενία των ελληνικών σπιτιών.
»Η σχέση με τον τόπο σας ξεκινά από τα πρώτα παιδικά μου χρόνια. Ο πατέρας μου –του οποίου η οικογένεια καταγόταν από την Ανδαλουσία και είχε μεταναστεύσει πάνω από 100 χρόνια στην Αργεντινή– ήταν γιατρός. Η μητέρα μου ήταν πρώτης γενιάς μετανάστης στη χώρα με ρίζες από την Πορτογαλία και την Καταλονία. Παρότι είχαν διαφορετική ανατροφή, τους ένωνε η τεράστια περιέργεια για το ταξίδι και τους άλλους πολιτισμούς. Ως μοναχοπαίδι ανατράφηκα με τις διηγήσεις τους από διάφορα μέρη και πάντα είχαμε μια υδρόγειο, με τον πατέρα μου να μου δείχνει όλες τις χώρες στην περιστρεφόμενη σφαίρα. Ξέρετε, με έναν τρόπο η Αργεντινή και η Ελλάδα μοιάζουν, διότι και οι δύο λαοί έχουν την αίσθηση ότι είναι στη μεθόριο του δυτικού κόσμου, μακριά από το Λονδίνο, το Παρίσι, τη Νέα Υόρκη. Συνεπώς, αυτό που σε διασυνδέει με τους άλλους είναι το ταξίδι, ενώ η διαδικασία ενηλικίωσης για έναν έφηβο στην πατρίδα μου είναι να πας για πρώτη φορά στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη. Μεγάλωσα λοιπόν με την αδημονία του φευγιού και το εξάσκησα σε όλη μου τη ζωή».
έχουν αντικείμενα και έργα τέχνης από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή μας.
Ο χρησμός της Πυθίας
«Και οι δύο γονείς μου είχαν επισκεφθεί την Ελλάδα, και μάλιστα ο πατέρας μου είχε ένα πολύ έντονο βίωμα που του καθόρισε τη ζωή. Σπούδασε ιατρική στη Γαλλία με ειδίκευση στη χειρουργική του χεριού, αλλά με το πέρας των σπουδών του είχε δεύτερες σκέψεις αν θα εξασκήσει το επάγγελμα. Σε εκείνη την περίοδο πήγαν οδικώς με τη μητέρα μου στους Δελφούς και βρήκαν μέσα στον αρχαιολογικό χώρο ένα αρχαίο σπάραγμα. Το επέστρεψαν στον φύλακα. Εκείνος εξεπλάγη από τη χειρονομία και τους πήγε σε μια αποθήκη γεμάτη από θραύσματα, όπου περιέργως υπήρχαν πολλά σπασμένα δάχτυλα ή χέρια από αγάλματα. Ο πατέρας μου συγκινήθηκε που τα είδε και πήρε την απόφαση να συνεχίσει το επάγγελμά του. Έλεγε ότι ο “Ομφαλός του Κόσμου” τον συμφιλίωσε με την επιστήμη του. Η μητέρα μου, που είχε δάσκαλο τον Μπόρχες, σπούδασε κλασική φιλολογία και ήξερε αρχαία ελληνικά. Το πιο αστείο περιστατικό, πάντως, είναι ότι κάποια στιγμή αγόρασαν από την Ελλάδα ένα κοστούμι εύζωνα και μου το φόρεσαν τις Αποκριές. Ήμουν τριών ετών ντυμένος τσολιάς και η αμφίεση έκανε τρομερή αίσθηση στους συμπατριώτες μου, που δεν είχαν ιδέα τι ήταν. Το πρώτο ταξίδι που έκανα στη ζωή μου ως έφηβος με συνομηλίκους μου, τον Δεκέμβριο του 1980, ήταν στην Αθήνα και με θυμάμαι να πηγαίνω στον κινηματογράφο Ιντεάλ και να βλέπω το Αποκάλυψη τώρα. Η δεύτερη φορά που επισκέφθηκα την Ελλάδα ήταν το 1986, για να περάσω όλο το καλοκαίρι. Πήγα στο Άγιον Όρος, στα Μετέωρα, στην Πάτμο, που ήταν τότε ανέγγιχτη από τον τουρισμό.
Στην Αθήνα βέβαια έζησα μια τρομερή περιπέτεια. Βγήκα για τρέξιμο στου Φιλοπάππου και είδα έναν τεράστιο βράχο. Αποφάσισα να κάνω αναρρίχηση, που ήταν ένα από τα αγαπημένα μου χόμπι. Στη μέση του σκαρφαλώματος με γυμνά χέρια κατάλαβα ότι δεν θα κατάφερνα να γαντζωθώ μέχρι να φτάσω στην κορυφή. Τα έχασα και έμεινα στο σημείο όπου βρισκόμουν ουρλιάζοντας βοήθεια. Ποιος όμως να με ακούσει καλοκαιριάτικα στην άδεια Αθήνα; Ευτυχώς κάποιοι Γερμανοί τουρίστες που φωτογράφιζαν με τηλεφακό με είδαν από μακριά να κρέμομαι και ήρθαν να με βοηθήσουν! Ήρθε τελικά η αστυνομία από την άλλη μεριά της βραχώδους πλαγιάς, με έδεσαν με σχοινιά και με τράβηξαν επάνω. Εγώ από τη μια ήμουν χαρούμενος που σώθηκα, από την άλλη έλεγα: “Θεέ μου, θα με συλλάβουν για τη βλακεία μου”. Αλλά μόλις προσγειώθηκα σε στέρεο έδαφος με χειροκρότησαν καμιά δεκαπενταριά αστυνόμοι. Όχι μόνο αυτό, αλλά επειδή νόμιζαν ότι ήθελα να αυτοκτονήσω με κράτησαν στο τμήμα για ώρες και μου παρήγγειλαν φαγητό, ήταν πολύ ευγενικοί μαζί μου. Επίσης έγινα και πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα Απογευματινή, έχω ακόμα το απόκομμα. Γι’ αυτούς και για πολλούς άλλους λόγους, λοιπόν, αγαπώ και την Ελλάδα και τους Έλληνες. Δεν είναι μόνο η ομορφιά του τοπίου που σε κάνει να ερωτεύεσαι αυτή τη χώρα, είναι και οι άνθρωποι, που είναι μοναδικοί και σε κάνουν να νιώθεις καταπληκτικά».
Ιδιοκτήτες-φύλακες
«To πρώτο μου βιβλίο Haute Bohemians έχει σπίτια που ανήκουν σε αρχιτέκτονες, σχεδιαστές μόδας, ιστορικούς τέχνης, συλλέκτες, καλλιτέχνες, κεραμίστες, συγγραφείς σε όλο τον κόσμο. Με ενδιέφερε να ιχνηλατήσω το προσωπικό τους γούστο, το μικρό σύμπαν που έφτιαξαν με έργα τέχνης, έπιπλα και αντικείμενα κυρίως με το βλέμμα στον βιωμένο χώρο. Το δεύτερο βιβλίο μου Haute Bohemians Greece αποφάσισα να το αφιερώσω στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο περνάω ενάμιση μήνα στην Ύδρα, εκεί ανασυγκροτούμαι. Η έκδοση είναι ένας φόρος τιμής στην πατρίδα σας.
»Για να μπορέσω να καταλήξω σε αυτά, έκανα μεγάλη έρευνα και πήρα πληροφορίες από στόμα σε στόμα από φίλους και γνωστούς που με έστελναν ο ένας στον άλλο, και έτσι άνοιγε ο δρόμος για να δω όλα αυτά τα απίθανα μέρη. Το βασικό μου κριτήριο δεν ήταν τα πράγματα που είχαν μέσα, τα έπιπλα ή τα αντικείμενα. Ήθελα τα σπίτια που φωτογράφιζα να έχουν την αύρα της ιστορίας είτε της ίδιας της χώρας είτε των ιδιοκτητών, τωρινών και παλαιών. Αυτό ήταν το μεγαλύτερό μου κίνητρο.
»Ζούμε σε μια εποχή βάναυσου καταναλωτισμού. Σκοπός μου ήταν αυτό το βιβλίο να μην ταΐσει τα αδηφάγα βλέμματα που θέλουν απλώς να καταβροχθίσουν ωραίες εικόνες για εσωτερικά σπιτιών και ιδιωτικούς χώρους ανθρώπων, αλλά απευθύνεται σε αναγνώστες που φιλοδοξούν να ανακαλύψουν ένα μέρος σαν την Ελλάδα μέσα από τα καλαίσθητα σπίτια βυθισμένα στην αχλή του χρόνου. Διάλεξα λοιπόν περιπτώσεις που οι χώροι –δεν έχει σημασία αν ανήκουν σε πλούσιους ή φτωχούς, σε άσημους η διάσημους– σημαίνουν πολλά για τους ιδιοκτήτες τους τόσο συναισθηματικά, αλλά περισσότερο συμβολικά. Είναι σαν να τους διατηρούν για τις επόμενες γενιές, όχι απαραίτητα τα παιδιά και τα εγγόνια τους, αλλά γι’ αυτούς που θα έρθουν μετά, όποιοι και να είναι. Με συγκινεί πολύ αυτή η αίσθηση ότι ήταν περισσότερο οι “φύλακες” παρά οι ιδιοκτήτες με τη στενή έννοια του όρου. Φωτογράφισα εν τέλει κατοικίες που οι ένοικοί τους ήταν πραγματικά ερωτευμένοι με τα σπίτια τους, και αυτό το ένιωσα από την ώρα που περνούσα το κατώφλι. Μαζί τους ερωτευόμουν και εγώ, ένας ολόκληρος κόσμος ανοιγόταν μπροστά μου. Δεν μπορώ να βγάλω ωραίες φωτογραφίες αν δεν νιώσω τη σαγήνη, τη γοητεία τόσο του περιβάλλοντος όσο και εκείνων που κατοικούν σε αυτό.
»Ήμουν πολύ τυχερός που συνάντησα Έλληνες όπως η αρχιτεκτόνισσα Κατερίνα Τσιγαρίδα με τον σύζυγό της, που με έστειλαν στο σπίτι του Ροδάκη στην Αίγινα και μου έμαθαν τη Σοφία Βέμπο από το Spotify. Ανοίγοντας την πόρτα κάθε σπιτιού, δεν έμπαινα μόνο στον χώρο, αλλά και στη μουσική, στο γούστο, στο παρελθόν της Ελλάδας, και αυτό ήταν μια μοναδική εμπειρία. Από την άλλη, ανακάλυψα μέρη όπως τα Αμπελάκια στη Θεσσαλία, που με έκαναν να μείνω με το στόμα ανοιχτό, διότι έμαθα για την περιοχή, τους καταπληκτικούς εμπόρους, την κόκκινη χρωστική ουσία που εξήγαγαν κάποτε. Στην πονηρή ερώτηση που πολλοί μου κάνουν ποια κατοικία από αυτές που είδα θα διάλεγα αν μου τη χάριζαν θα απαντήσω διπλωματικά: αυτή του Πάτρικ Λι Φέρμορ. Λέω διπλωματικά διότι δεν είναι εν ζωή και δεν θα παρεξηγηθώ με τους υπόλοιπους ιδιοκτήτες!»
→ Η έκδοση Haute Bohemians Greece του Μιγκέλ Φλόρες Βιάνα (φωτό) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Vendome. Διατίθεται στο κατάστημα Mouki Mou, Διογένους 15, τηλ. 210-3245118. Για παραγγελίες: vendomepress.com.
