Ένας από τους επιφανέστερους ξένους ταξιδιώτες που περιηγήθηκαν την υπό οθωμανική κατοχή Ελλάδα ήταν ο Γάλλος βοτανολόγος Ζοζέφ Πιτόν ντε Τουρνεφόρ. Κατά τη διάρκεια του διετούς ταξιδιού (1700-1702) που πραγματοποίησε στα νησιά του Αρχιπελάγους και στην Κρήτη, συγκέντρωσε πολύτιμα εθνογραφικά στοιχεία, ενώ φυσικά περιέγραψε πρώτος πολλά φυτά της ελληνικής χλωρίδας. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και κάποιο –ομολογώ πως δεν κατόρθωσα να εντοπίσω ποιο ακριβώς– του γένους Coronilla που ο ίδιος βάφτισε πρόχειρα έτσι, για να επισημοποιηθεί μισό αιώνα αργότερα από τον «πατέρα της βιολογικής ταξινόμησης», Κάρολο Λινναίο. Εμπνεύστηκε το όνομά του –το οποίο στα λατινικά σημαίνει «μικρή στεφάνη»– από τον ιδιάζοντα, κυκλικό τρόπο που διατάσσονται τα κίτρινα άνθη των ειδών που περιλαμβάνει. Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να διακρίνει κανείς πως τα άνθη αυτά μοιάζουν με «ψυχή», όπως ονομάζεται στα αρχαία ελληνικά η πεταλούδα, και άρα να αντιληφθεί πως το παραπάνω γένος αναμφίβολα ανήκει στα Ψυχανθή. Φασολιά και μπιζελιά, τριφύλλια και σπάρτο είναι μερικά από τα πιο γνωστά είδη αυτής της υποοικογένειας∙ όλα έχουν άνθος με χαρακτηριστική και απαραγνώριστη μορφή που εύκολα μαθαίνει κανείς να εντοπίζει. Πολλά έχουν μεγάλη οικονομική σημασία, λόγω των βρώσιμων από τον άνθρωπο ή τα μηρυκαστικά σπόρων τους, άλλα είναι καταξιωμένα καλλωπιστικά, ενώ φυσικά δεν είναι αμελητέα όλων ανεξαιρέτως η ιδιότητά τους να εμπλουτίζουν το έδαφος με άζωτο, χάρη στη δράση βακτηρίων που συμβιούν στις ρίζες τους.
Από τα οκτώ είδη του γένους Coronilla ορισμένα θεωρούνται ζιζάνια και φυσικά διώκονται, ενώ, πέραν του επιστημονικού, τα υπόλοιπα δεν παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον. Ξεχωρίζει πάντως ένα (C. valentina), το οποίο χάρη στη γοητευτική του εμφάνιση δεν δυσκολεύτηκε να υπερβεί γρήγορα τα φυσικά όρια της μεσογειακής του εξάπλωσης.
Απαντάται συνήθως σε πετρώδεις πλαγιές και ασβεστώδη εδάφη σχεδόν ολόκληρης της χώρας. Πρόκειται για έναν πολυετή και αειθαλή όρθιο θάμνο με πυκνό φύλλωμα, που δεν ξεπερνά συνήθως το ένα μέτρο σε ύψος. Το κυριότερο καλλωπιστικό του χάρισμα είναι φυσικά η λαμπερή χρυσοκίτρινη ανθοφορία του, που αρχίζει τώρα και διατηρείται μέχρι τις αρχές του θέρους. Ακόμα πιο φανταχτερή είναι εκείνη ενός υποείδους του (C. valentina ssp. glauca) και ιδιαίτερα της ποικιλίας του «citrina», την οποία βρίσκει κανείς με λίγο ψάξιμο στα ελληνικά φυτώρια. Πολύ δελεαστική επίσης είναι η γλυκιά ευωδιά που αποπνέει η στεφάνη με τα μέχρι δέκα άνθη. Μου φαίνεται πως αυτή σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τον βαθμό ωρίμανσής τους και διαφοροποιείται ανάλογα με τις θερμοκρασίες που επικρατούν, κινείται πάντως ανάμεσα σε δύο αρωματικούς πόλους, του νάρκισσου και του λεμονιού. Όλα τα παραπάνω συντέλεσαν ώστε η Βασιλική Κηπουρική Εταιρεία, η οποία αποτελεί θεσμό στη Μεγάλη Βρετανία, να αναγνωρίσει πριν από μερικά χρόνια τη συγκεκριμένη ποικιλία ως φυτό μεγάλης αξίας, διασφαλίζοντας έτσι την παγκόσμια αποδοχή του. Φυτεύεται πια έτσι σε κήπους όλων των ηπείρων, για να χαρίσει μια πινελιά μεσογειακής ζωηρότητας, καθώς διακρίνεται επίσης για τη μεγάλη αντοχή και την αξιοθαύμαστη ικανότητα προσαρμογής της. Είναι ιδανική για να τοποθετηθεί σε πυκνή διάταξη μπροστά από τοίχους και μάντρες ή μεμονωμένα σε βραχόκηπους, ενώ προσφέρεται οπωσδήποτε και για καλλιέργεια σε γλάστρες.
Ανθεκτική στις ασθένειες
→ Για να ευδοκιμήσει χρειάζεται ηλιόλουστες θέσεις και εδάφη που στραγγίζουν καλά – αν χρειαστεί, θα πρέπει να προσθέσετε χαλίκι ή άμμο. Έχει αρκετά μεγάλη αντοχή στην ξηρασία, τα τακτικά ποτίσματα όμως, ειδικά τους ζεστούς μήνες, θα εξασφαλίσουν τη γρήγορη ανάπτυξη και την ωραία της εμφάνιση. Σε θέση προστατευμένη από τον δυνατό άνεμο αντέχει ακόμα και σε θερμοκρασίες -10°C. Για να διατηρήσετε το σχήμα της, κλαδέψτε τη μετά την ανθοφορία, ελαφρά όμως, αλλιώς μοιάζει να υποφέρει αρκετά. Είναι πολύ ανθεκτική στις ασθένειες και σπανίως προσβάλλεται από έντομα.
