Αν μπει κανείς στη διαδικασία να μετράει τα πάντα, τότε θα μετρήσει κι αυτό. Ένα βιβλίο αποτελείται από σελίδες και αυτό προϋποθέτει ένα κομμένο δέντρο και μια εκδοτική διαδικασία που αφήνει επιβλαβή ίχνη. Καθώς υπάρχει η εναλλακτική του ηλεκτρονικού βιβλίου, τίθεται το ερώτημα: είναι πιο φιλικό προς το περιβάλλον; Μια σειρά από έρευνες διαφωνούν σε αρκετά σημεία, αφήνουν ακόμα περισσότερα κενά (όπως π.χ. το περιβαλλοντικό κόστος της κατασκευής συσκευών ανάγνωσης αλλά και τη δυσκολία ανακύκλωσής τους), αλλά συμφωνούν, λίγο πολύ, στο ότι το πλεονέκτημα του ηλεκτρονικού βιβλίου ενεργοποιείται σε περιπτώσεις αναγνωστών που διαβάζουν αρκετά βιβλία κάθε χρόνο. Από έναν αριθμό και πάνω (οι έρευνες διαφωνούν για το ποιος είναι αυτός ο αριθμός, ας πούμε περίπου 30), το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μειώνεται αν ο αναγνώστης προτιμήσει την ηλεκτρονική μορφή. Ακούγεται λογικό.
Πριν αρχίσει κανείς να σκέφτεται ότι ναι, αλλά τι θα γίνει με τη μυρωδιά του χαρτιού, την αίσθηση της αφής, τη γοητεία της ύλης κ.λπ., ας θυμηθούμε ότι υπάρχουν κι εδώ εναλλακτικές, όπως τα μεταχειρισμένα βιβλία ή οι δανειστικές βιβλιοθήκες, δύο παράλογα υποβαθμισμένες λύσεις: τα μεταχειρισμένα βιβλία συνήθως είναι σαν καινούργια και οι δανειστικές βιβλιοθήκες, ακόμα και οι μικρές, κρύβουν ενίοτε θησαυρούς. Σ’ αυτή τη συζήτηση όμως υπάρχει κάτι ακόμα, νομίζω πιο σημαντικό. Το να θέλει κάποιος να πηγαίνει δύο-τρεις φορές τον μήνα στο βιβλιοπωλείο και να αγοράζει ένα καινούργιο βιβλίο δεν αποτελεί κάποιο ανεξήγητο καπρίτσιο ούτε συνιστά ένδειξη αναισθησίας. Αν μπει κανείς στη διαδικασία να μετράει τα πάντα, μπορεί να γίνει και υπερβολικός. Αν αύριο το πρωί ο εκδοτικός κόσμος γινόταν ως διά μαγείας ψηφιακός, θα κατέρρεε ένα οικοδόμημα με τρομερό ανθρωπιστικό κόστος. Θα πρότεινα, δηλαδή, το ηλεκτρονικό βιβλίο σε όποιον έχει την ανάλογη εξοικείωση (και κανένα φετίχ βιβλιολαγνείας), θα πρότεινα τα μεταχειρισμένα βιβλία για όποιον ψάχνει κάτι οικονομικότερο ή εξαντλημένο, θα πρότεινα τις βιβλιοθήκες για όποιον ψάχνει κάτι ακόμα οικονομικότερο ή έχει θέμα χώρου στο σπίτι του ή του αρέσει η ατμόσφαιρα γαλήνης και θα πρότεινα μια επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς, γιατί υπάρχουν ένα σωρό φρέσκα βιβλία που θα κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο αν διαβαστούν. Κι αν τα βαρεθείτε, προς Θεού, μην τα πετάξετε στα σκουπίδια.
