Βιβλίο: Κάτι σαν φάρμακο

Υπάρχουν (τουλάχιστον) τέσσερις λόγοι για να εκτιμά κανείς ή ακόμα και να θαυμάζει αυτό που υπήρξε ο Ουμπέρτο Έκο. Ο πρώτος, προφανώς, είναι τα μυθιστορήματά του, παγκόσμια μπεστ σέλερ και με πολύ μεγάλο κοινό και στην Ελλάδα – νομίζω πως όποιος έχει διαβάσει το Όνομα του ρόδου και το Εκκρεμές του Φουκώ (αν όχι και τα υπόλοιπα) δεν ξεχνάει πώς είχε βυθιστεί στα πολλαπλά επίπεδα της φαντασίας του ευφυούς Ιταλού. Ο δεύτερος είναι τα δοκιμιακά του κείμενα γύρω από τη φιλοσοφία, τη σημειολογία, τη μαζική κουλτούρα, τη θεωρία της λογοτεχνίας, τον σύγχρονο κόσμο. Κάθε τόσο επιστρέφω σε κάποια τυχαία σελίδα στο Αναμνήσεις επί χάρτου ή στην Ομορφιά της λίστας. Ο τρίτος λόγος είναι οι συνεντεύξεις του. Θα βρείτε ορισμένες ελεύθερες από δω κι από κει – προτείνω μια παλιότερη στο Paris Review και μια στο Interview, η οποία δόθηκε στο τέλος του 2015, λίγους μήνες πριν πεθάνει, και στην οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην άποψη ότι η νέα γενιά που μεγαλώνει με το ίντερνετ δεν γνωρίζει τι γινόταν στον κόσμο πριν από μισό αιώνα («το διαδίκτυο αποτυπώνει ένα αιώνιο παρόν»), κάτι που δεν της επιτρέπει να μαθαίνει από διδάγματα του παρελθόντος. Κάτι που εμφανέστατα ισχύει. Ο τέταρτος λόγος είναι η βιβλιοθήκη του. Στο παράξενο χόμπι της βιβλιοφιλίας (παραπλήσιο της φιλαναγνωσίας) ο Έκο υπήρξε κάτι σαν παγκόσμιος πρωταθλητής, με τη μυθική προσωπική του βιβλιοθήκη στο Μιλάνο, 50.000 βιβλίων, να στοιχειώνει τις φαντασιώσεις συλλεκτών, αναγνωστών και λοιπών βιβλιομανών. Τα γράφω όλα αυτά επειδή τον είδα να τριγυρνάει ανάμεσα στους λαβυρίνθους των βιβλιοθηκών του σε ένα παλιό βίντεο που αξιοποιείται σήμερα στο ντοκιμαντέρ Umberto Eco, A library of the world, το οποίο αυτές τις μέρες κάνει την αμερικανική του πρεμιέρα και υποθέτω πως προσεχώς θα είναι διαθέσιμο κάπου, κάπως και σε εμάς. Τα γράφω όλα αυτά, επίσης, επειδή ο Έκο είναι κάτι σαν φάρμακο για διάφορες αλλόκοτες παθήσεις: στο έργο του ασχολήθηκε πολύ με ταραγμένα μυαλά, παρανοϊκούς συνωμοσιολόγους, φαντασμένους και φανατικούς, παρατήρησε τον κόσμο τους και τον αντιμετώπισε με απορία, κριτική σκέψη και ψυχραιμία. Αυτό, τελικά, είναι ένα πολιτικό σχόλιο.