Με εξαίρεση κάποιες γαλλικές κριτικές που εντόπισα με κόπο, δεν υπάρχουν (στο ίντερνετ, έστω) άλλα σχόλια γι’ αυτό το βιβλίο που κυκλοφόρησε προ ολίγου καιρού και στα ελληνικά, χωρίς να το πάρει κανείς είδηση, και φαίνεται πως είναι κάπως αόρατο, όπως οι γυναίκες που πρωταγωνιστούν στις σελίδες του.
Η δεσποινίς Χάας (εκδ. ΚΨΜ) της Μισέλ Ωντέν αξίζει μιας καλύτερης μοίρας, ειδικά σε μια εποχή που η θεματική της θέσης της γυναίκας αφορά, υποτίθεται, ένα ευρύ κοινό. Εδώ έχουμε, λοιπόν, ένα άθροισμα αφηγήσεων, κάποιες από τις οποίες συνδέονται διακριτικά μεταξύ τους, για περιστατικά από τις ζωές γυναικών στην προπολεμική Γαλλία. Όπως αναφέρεται στο εισαγωγικό κεφάλαιο: «Δουλεύουν. Σχεδόν όλες με τα χέρια τους – χέρια μαμής, χέρια εργάτριας, χέρια πιανίστριας. Είναι βοηθοί, αναπληρώτριες, εποχικές, δεσποινίδες. Ονειρεύονται. Ζουν, μέσα στη χαρά και μέσα στον πόνο, μια ιστορία γεμάτη κρότο και τρόμο. Είναι αόρατες. Τα βιβλία ιστορίας τις έχουν αγνοήσει. Τις έχουν λησμονήσει. Ή, μάλλον, τις έχουν παραλείψει». Όλες έχουν το όνομά τους, αλλά ίδιο επίθετο: Χάας. Γερμανικό; Μήπως εβραϊκό; Δεν έχει τόση σημασία. Είναι, κυρίως, ίδιο για όλες. Γιατί αυτές οι γυναίκες δεν έχουν στην πραγματικότητα άλλο επίθετο πέρα από αυτό που τους κληροδότησε ο πατέρας τους ή θα τους προσφέρει ο σύζυγός τους· το επίθετό τους είναι η κοινή τους μοίρα, στη βαθιά ησυχία της Ιστορίας. Η Ωντέν (γεν. 1954) είναι γνωστή κυρίως ως μαθηματικός και, αν συνυπολογίσουμε τη γαλλική της εθνικότητα και τη συγγραφική της ιδιότητα, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι είναι ουλιπίστρια (όντως, είναι). Άλλωστε είναι μάλλον εμφανές από τον τρόπο που γράφει, π.χ. μία από τις ιστορίες αποτελείται ως επί το πλείστον από ρήματα στο πρώτο ενικό του ενεστώτα.
Όλες οι αφηγήσεις έχουν ιδιομορφίες ως προς την τεχνική τους (μια άλλη έχει τη μορφή συνέντευξης, άλλη είναι επιστολική, κάποια πιο παραδοσιακή κ.ά.), παραπέμποντας στις Ασκήσεις ύφους του Κενό. Στο τέλος η συγγραφέας αποκαλύπτει τις πηγές και την αφετηρία της έμπνευσής της, έχει βασιστεί εν πολλοίς σε τεκμήρια και έχει, τελικά, ζωντανέψει μια ιστορική περίοδο από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 μέχρι τα πρώτα χρόνια του πολέμου το ’41. Αξίζει τον χρόνο και τον θαυμασμό μας.
Το βιβλίο της Μισέλ Ωντέν Η δεσποινίς Χάας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ, σε μετάφραση Αριάδνης Μοσχονά.
