Από τους συγγραφείς του 20ού αιώνα που απολαμβάνουν σήμερα το στάτους του κλασικού, ίσως δεν υπάρχει άλλος που να έχει δεχτεί τόση επίθεση και αμφισβήτηση από τη διεθνή κριτική όσο ο Στέφαν Τσβάιχ (1881-1942).
Είναι περίπου διάσημη η φράση του Γερμανού ποιητή, μεταφραστή και κριτικού Μίκαλ Χόφμαν ότι ο Τσβάιχ «έχει ψεύτικη γεύση. Είναι η Πέπσι των αυστριακών γραμμάτων». Στην Ελλάδα δεν συμμεριζόμαστε ιδιαίτερα αυτή την κριτική και ο Τσβάιχ διαβάζεται πολύ και εκδίδεται ίσως ακόμα περισσότερο: αν μέτρησα καλά, από το 2000 και μετά, έχουν κυκλοφορήσει 47 βιβλία με την υπογραφή του (κάποια επανεκδόσεις), τρία εκ των οποίων τους προηγούμενους μήνες από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Πρόκειται για τα 24 ώρες από τη ζωή μιας γυναίκας, Σύγχυση συναισθημάτων και Ο φόβος και άλλα διηγήματα. Στο τελευταίο περιλαμβάνεται και το πολύ αγαπημένο Ο παλαιοβιβλιοπώλης Μέντελ. Είναι όλα κείμενα πάνω κάτω αιωνόβια και μπαίνω στον πειρασμό να αναφέρω το κλισέ ότι μοιάζουν σαν να γράφτηκαν χθες – δεν θα το κάνω, γιατί δεν ισχύει. Η ηλικία τους φαίνεται.
Ο Τσβάιχ είναι ένας συγγραφέας της εποχής του. Κάπου στο μεταίχμιο του μοντερνισμού, με την πολυσυζητημένη επιρροή από τον (φίλο του) Φρόιντ και την ψυχανάλυση, τη μελαγχολία της περιόδου του Μεσοπολέμου και των κοσμογονικών αλλαγών στην Κεντρική Ευρώπη.
Ο Τσβάιχ ήταν, επίσης, ένας άνθρωπος της εποχής του, την οποία αποτύπωσε στο συγκλονιστικό Ο κόσμος του χθες (εκδ. Printa), το χρονικό μιας Ευρώπης που έσβηνε, γραμμένο εν μέσω πια του Β΄ Παγκοσμίου, μία μέρα πριν ο συγγραφέας δώσει τέλος στη ζωή του κάπου στη Βραζιλία. Πίσω στις νουβέλες του, όμως. Το στοιχείο που προσωπικά με κάνει να τον διαβάζω χωρίς ποτέ να με κουράζει είναι αυτή η ισορροπία που φαίνεται ότι εντόπισε στη διαχρονικότητα των συναισθημάτων. Θέλω να πω, ναι, όλα αλλάζουν, ακόμα και ο τρόπος που σκεφτόμαστε, αλλά υπάρχει μια απόλυτη τιμή στον τρόπο που αγαπάμε, που απογοητευόμαστε, που ζηλεύουμε, που ονειρευόμαστε. Τα στοιχεία της εκάστοτε εποχής διαμορφώνουν ίσως την όψη της συμπεριφοράς, αλλά ποτέ την ουσία της. Αυτή την ουσία βρήκε ο Τσβάιχ και η γεύση του μου φαίνεται η απολύτως αυθεντική.
