ΌΤΑΝ ΣΥΝΑΝΤΑ ΚΑΝΕΙΣ για πρώτη φορά τον Τζέικομπ Μο, τον 32χρονο Αμερικανό που ζει μεταξύ Σύρου, Αθήνας και Νέας Υόρκης, τον περιμένει μια έκπληξη: μιλάει τα ελληνικά με μια αβίαστη «ελληνικότητα». Και όμως, όταν γυρίζει στα αγγλικά, μετατρέπεται μέσα σε μια στιγμή σε έναν «Αμερικανό στην Ελλάδα». Αυτή η δυαδική του υπόσταση, σε κάθε της έκφανση, μοιάζει πλήρης και αυθεντική. «Έχοντας μεγαλώσει μέσα σε συνεχείς εναλλαγές μεταξύ Ελλάδας και Αμερικής, έχω από μικρός εκπαιδευτεί στο να μεταπηδώ εύκολα από το ένα πολιτισμικό πλαίσιο σε άλλο», εξηγεί ο ίδιος, που όταν κινείται στους δρόμους της Ερμούπολης μοιάζει με ντόπιο, κάποιον που όλοι γνωρίζουν και αγαπούν.
Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στις εξωστρεφείς καταβολές της ίδιας της πόλης, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο, μέσα στα χρόνια, την έχει κάνει ο ίδιος πατρίδα του. Πολυπράγμων και ανήσυχος δημιουργικά, ξεκίνησε πριν από έντεκα χρόνια το Syros International Film Festival (SIFF), ένα διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ με οικουμενική ματιά και εκλεκτικό περιεχόμενο, που έχει πλέον γίνει θεσμός στο νησί, ενώ εδώ και τέσσερα χρόνια ηγείται της ΑΜΚΕ «Δίκτυο Αρχιπέλαγος» («Archipelago Network»), μιας ερευνητικής πρωτοβουλίας που με τις δράσεις της προσπαθεί ενεργά να αποτυπώσει, να συλλέξει και να διασώσει ψήγματα πρόσφατου αιγαιοπελαγίτικου πολιτισμού που πάνε να χαθούν. Η σχέση του με τη χώρα μας οφείλεται στη μητέρα του, Κάρεν Βαν Ντάικ, μια Νεοϋορκέζα πανεπιστημιακή ερευνήτρια που αγάπησε την Ελλάδα και έζησε σε αυτήν κατά τη δεκαετία το ’80 για να συλλέξει υλικό για ένα βιβλίο που έγραφε τότε σχετικά με Ελληνίδες συγγραφείς της Μεταπολίτευσης. «Έχοντας συνδεθεί φιλικά με κάποιες από αυτές, συχνά τις βλέπαμε στις διακοπές μας, όπως συνέβη πολλά καλοκαίρια της δεκαετίας του ’90 που επισκεφτήκαμε την Αίγινα, τόπο καταγωγής της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ», θυμάται ο Τζέικομπ. Ο ίδιος έζησε τελικά έναν ολόκληρο χρόνο στην Αίγινα, φοιτώντας στη δεύτερη τάξη του τοπικού δημοτικού σχολείου. «Μετά από μια ζωή σε ένα μικρό διαμέρισμα στο Μανχάταν, η φύση της Αίγινας, τα χρώματα, οι μυρωδιές, οι φιστικιές της και τα τοπία της ήταν για μένα σαν άνοιγμα του
ορίζοντα».
Τη Σύρο, το νησί που έμελλε να γίνει η βάση των δραστηριοτήτων του και νέα του πατρίδα, την επισκέφτηκε πρώτη φορά το 2006. Εκεί, η οικογένειά του έχτισε ένα σπίτι – όχι στην καρδιά της Ερμούπολης, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά στην «Απάνω Μεριά», την πιο άγρια και απόμακρη πλευρά του νησιού, σε ένα σημείο που θυμίζει παρατηρητήριο του Αιγαίου. Με θέα προς τη δύση, κοιτώντας προς τη Σέριφο, την Κύθνο και την Τζια, τα ηλιοβασιλέματα ρίχνουν το πορτοκαλί φως τους πάνω στη συλλογή βιβλίων που διατηρεί η μητέρα του, σήμερα κριτικός λογοτεχνίας, μεταφράστρια και καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Ελληνική ποίηση και αγγλική λογοτεχνία, παλιές εκδόσεις μυθιστορημάτων του Καραγάτση και ακαδημαϊκές μελέτες, πολυτελείς μεγαλόσχημες εκδόσεις τέχνης και φανζίν – όλα στέκονται παραταγμένα σε μια παλιά παραδοσιακή πιατοθήκη, που τώρα έχει γίνει βιβλιοθήκη, μια υπενθύμιση ότι βρισκόμαστε σε ένα σπίτι όπου αμερικανική και ελληνική κουλτούρα έχουν παντρευτεί.
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ
Μνημονεύοντας την αρχή της σχέσης του με την ελληνική γλώσσα, θυμάται την εποχή που πρωτοήρθε ως μεταφραστής στην Αθήνα: «Φοιτώντας ακόμη στο Pomona College στην Καλιφόρνια, έλαβα μια υποτροφία από το Ίδρυμα Πέτρου Χάρη για να δουλέψω ως μεταφραστής ελληνικής λογοτεχνίας, θεάτρου και ποίησης, και έτσι ήρθα στην Αθήνα κατά την περίοδο της κρίσης, το 2014. Φαντάζομαι πως, μεταφράζοντας ελληνική γραμματεία στα αγγλικά, αυτός ήταν ο καλύτερος τρόπος για να αρχίσω να καταλαβαίνω την ελληνική κουλτούρα», λέει. Πώς ξεκίνησε όμως η σχέση του με τον κινηματογράφο; «Γι’ αυτό ευθύνεται ο πατέρας μου, ο οποίος είναι καθηγητής ιταλικών σπουδών στο Barnard College. Θυμάμαι πως σε ηλικία έξι χρονών με είχε πάρει να δούμε μαζί μια προβολή του Θωρηκτού Ποτέμκιν, συνοδευόμενη από τη ζωντανή εμφάνιση μιας τζαζ μπάντας. Νομίζω μάλιστα πως το στιλ του Αϊζενστάιν, το χαρακτηριστικό του “διαλεκτικό” μοντάζ, έμεινε κάπου μέσα μου έκτοτε ως ένας τρόπος να καταλαβαίνεις τον κόσμο μέσα από έναν μηχανισμό
δράσης-αντίδρασης».
Μιλώντας για τον πατέρα του, προσθέτει ακόμη ένα κομμάτι στο πολυεθνικό παζλ της ζωής του: Δύο χρόνια μετά το δημοτικό σχολείο της Αίγινας, έκανε την Δ΄ Δημοτικού σε σχολείο της Νάπολης. «Αυτή ήταν η παράλληλη ζωή που έκανε η οικογένειά μου, μεταξύ Αμερικής και Μεσογείου, με τη μητέρα μου να συνδέεται με την Ελλάδα και τον πατέρα μου με την Ιταλία». Μια ζωή μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, λοιπόν, μια διεθνής ματιά που φυσικά αποτυπώνεται και στο φεστιβάλ που ο ίδιος διοργανώνει, ένα φεστιβάλ που κάθε χρόνο έχει ένα κεντρικό θέμα που πάντοτε σχετίζεται με κάποιον τρόπο με τη Σύρο και λαμβάνει χώρα σε απροσδόκητα μέρη, όπως ο ταρσανάς του νησιού, όπου έγινε η πρώτη προβολή του φεστιβάλ, ανάμεσα στα καΐκια. Τα παραδοσιακά καΐκια του νησιού, σύμβολο της ναυτοσύνης του Αιγαίου, πρωταγωνιστούν στο φετινό πρόγραμμα, σε μια σειρά ταινιών μικρού μήκους που έχει σκηνοθετήσει ο ίδιος ο Τζέικομπ, ένα πρόγραμμα που φέρει τον τίτλο Passage / Πέρασμα και περιλαμβάνει ταινίες και προβολές που έχουν να κάνουν με τις έννοιες της μετάβασης και του ταξιδιού, είτε αυτό σημαίνει την ταινία Ο άνεμος θα μας πάρει του Ιρανού Αμπάς Κιαροστάμι είτε μια παρουσίαση της ομάδας Forensis πάνω στην πρόσφατη ναυτική τραγωδία στα ανοιχτά της Πύλου.
Στο πλαίσιο του φεστιβάλ, ξεκίνησε και το έτερο έργο ζωής του Τζέικομπ, το «Δίκτυο Αρχιπέλαγος». Όπως θυμάται ο ίδιος, «ψάχνοντας για τις ανάγκες του φεστιβάλ να εντοπίσω ιδιωτικά, οικογενειακά βίντεο και ερασιτεχνικές ταινίες που είχαν γυριστεί στο νησί, άρχισαν να με προσεγγίζουν κάποιοι ντόπιοι και να μου λένε “έχω αυτή την ταινία στην αποθήκη του σπιτιού” ή “ο πατέρας μου είχε τραβήξει αυτό το φιλμ”, και κατάλαβα πόσο πολύ υλικό υπάρχει και πως η συλλογή και η επεξεργασία του ξεπερνούσαν τις δυνατότητες του φεστιβάλ».
Ζητώντας του να μας δώσει ένα παράδειγμα ανακάλυψης και διάσωσης πολύτιμου αρχειακού υλικού, μας αναφέρει το τρίωρο Super 8 κινηματογραφικό υλικό της οικογένειας Ρηγοπούλου, που βρήκε έπειτα από έρευνα μέσα σε σκονισμένη κούτα στα Αρχεία Κυκλάδων του Γενικού Αρχείου του Κράτους, στην κεντρική πλατεία της πόλης, δίπλα στο ιστορικό δημαρχείο. «Όταν αρχίσαμε να βλέπουμε το υλικό, ήταν σαν ταξίδι στον χρόνο. Τα φιλμ έδειχναν μια συριανή οικογένεια της δεκαετίας του ’60 να πηγαίνει διακοπές στις Κυκλάδες με καράβια της εποχής, στην ουσία απλές οικογενειακές στιγμές, που όμως έδιναν μια καλή γεύση του κλίματος της εποχής. Ψάχνοντας για άλλα παρόμοια αρχεία, κατάλαβα πως, γενικότερα στις Κυκλάδες, ό,τι οπτικοακουστικό υλικό έχει απομείνει κυριολεκτικά δεν έχει πού να πάει, συχνά κιόλας πετάγεται στα σκουπίδια. Έτσι, ένα μείγμα ερευνητικής περιέργειας και λαχτάρας για διάσωση μας έκανε να στήσουμε γύρω στο 2019 μια ομάδα ανάμεσα σε Σύρο, Αθήνα και Αμερική, προσπαθώντας να συλλέξουμε, να οργανώσουμε και τελικά να σώσουμε αυτό το υλικό, εφόσον είχαμε δει πως είναι ιστορικά και πολιτιστικά πολύτιμο. Εκείνη την εποχή ολοκλήρωνα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο University of California, Santa Cruz και είχα την τύχη να έχω στο πλευρό μου μερικούς κορυφαίους καθηγητές στους τομείς της αρχειονομίας, του κινηματογράφου και της φιλοσοφίας, που έβαλα μέσα στο πρότζεκτ και ακόμα είναι στο επιστημονικό συμβούλιο της εταιρείας. Εν τέλει, όλο αυτό ήταν ένα αρχειακό υλικό που είχε ανάγκη να πλαισιωθεί από μια σύγχρονη καταγραφή και από μια κοινωνιολογική και εθνογραφική μελέτη για τις νησιωτικές κοινωνίες του Αιγαίου, χωρίς το στερεοτυπικά νοσταλγικό στοιχείο που συχνά ταυτίζεται με τη λαογραφία».
ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΣΚΑΛΕΣ
Θέλοντας να μάθουμε περισσότερα για κάποιες από τις πρώτες έρευνες που έχει κάνει ήδη το «Δίκτυο Αρχιπέλαγος» –όπως μια περσινή πάνω στην παραδοσιακή ξυλοναυπηγική της Σύρου ή η φετινή πάνω στη μεγάλη αγγειοπλαστική παράδοση της Σίφνου–, μιλήσαμε με μερικούς από τους επιστημονικούς συνεργάτες του «Δικτύου Αρχιπέλαγος», οι οποίοι συνιστούν μια εκλεκτική διεθνή ομάδα κορυφαίων επιστημόνων και διακεκριμένων ερευνητών. Σε ένα τηλεφώνημα που διασχίζει τη Μεσόγειο, συνομιλούμε με τον Μαουρίτσιο Μποριέλο, έναν Ιταλό ξυλοναυπηγό, ναυτιλιακό εθνογράφο και διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης L’Orientale. Βρίσκεται στο Σαν Σεμπαστιάν της Ισπανίας και ετοιμάζεται να κάνει ένα ερευνητικό ιστιοπλοϊκό ταξίδι πάνω σε ένα παραδοσιακό βάσκικο δικάταρτο ιστιοφόρο. Πριν από δύο χρόνια, το φθινόπωρο του 2021, στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας αναζήτησής του για παραδοσιακά σκαριά αλλά και του πρότζεκτ του «Δικτύου Αρχιπέλαγος» με τίτλο Η ναυπηγική παράδοση στη Σύρο σήμερα, βρέθηκε στην Ερμούπολη, επισκέφθηκε το ναυπηγείο του Ταρσανά και κατέγραψε εκεί τα εργαλεία των
ξυλοναυπηγών, από πριόνια και σκεπάρνια έως τις αυτοσχέδιες ξύλινες σκάλες που φτιάχνουν για να ανεβοκατεβαίνουν στα σκάφη που συντηρούν.
Βλέποντας τις φωτογραφικές του τυπολογίες για εκείνες τις σκάλες, του ζητάμε να μας εξηγήσει το ενδιαφέρον του γι’ αυτές. «Από μακριά φαίνονται σαν κάτι συνηθισμένο, αλλά, αν τις πλησιάσεις, παρατηρείς κατασκευαστικές λεπτομέρειες που λένε πολλά όχι μόνο γι’ αυτόν που τις έφτιαξε, αλλά και για τον λόγο για τον οποίο τις έφτιαξε. Πρόκειται για εργαλεία απόλυτα πρακτικά, που οφείλουν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους με μεγάλη αντοχή. Θα ήταν εύκολο, ίσως, να φτιάξεις μια απλή ξύλινη σκάλα για να χρησιμοποιήσεις μία στις τόσες. Αν όμως πρέπει να την ανεβοκατεβαίνεις εκατοντάδες φορές μέσα σε μία εβδομάδα, τότε πρέπει να φτιάξεις την καλύτερη. Και όλες οι σκάλες στον Ταρσανά της Σύρου ήταν εξαιρετικά φτιαγμένες. Όπως και όλα τα εργαλεία που βρήκα εκεί, έτσι και εκείνες οι σκάλες είναι για μένα αυτό που αποκαλώ “αντικείμενα που λένε ιστορίες”. Ιστορίες για την τεχνολογική μας εξέλιξη, αλλά και τον ίδιο τον χρήστη τους, που συχνά τα έχει κατασκευάσει. Λένε, τέλος, και την ιστορία της ανταλλαγής των ιδεών μεταξύ διαφορετικών λαών».
Με μια γοητευτική ιταλική χροιά στα αγγλικά του, μιλάει με ενθουσιασμό για τις ομοιότητες που βρήκε μεταξύ των παραδοσιακών ναυπηγών στην Ιταλία και την Ελλάδα. «Ανήκουμε στην ίδια ξυλοναυπηγική οικογένεια», θα μας πει, «που λίγο έως πολύ, σε όλη τη Μεσόγειο, έχει κοινό χαρακτήρα. Δεν ήταν μόνο πως τα σκαριά σας μοιάζουν πολύ με τα δικά μας, είναι και ότι οι τεχνικές που χρησιμοποιούν οι μάστορες είναι κοινές. Είναι λες και πρόκειται για μια μυστική γνώση που απλώνεται σε όλη την έκταση της Μεσογείου. Και λέω μυστική γιατί δεν πρόκειται για μια τεχνογνωσία που μπόρεσε ποτέ να γραφτεί σε βιβλία, παρά μόνο να περάσει από γενιά σε γενιά, από στόμα σε στόμα, από έμπειρο μάστορα σε μαθητευόμενο. Γι’ αυτό και πιστεύω πως τώρα έχει έρθει η στιγμή να ψάξουμε νέους τρόπους να τη διατηρήσουμε ζωντανή, να ερευνήσουμε και να αναπτύξουμε έναν νέο τρόπο αναμετάδοσής της».
Για την ξυλοναυπηγική μας τέχνη μιλάμε και με την Τζελίνα Χαρλαύτη, καθηγήτρια Ναυτιλιακής Ιστορίας και διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη, η οποία μας θυμίζει: «Τα ξύλινα σκαριά μας είναι εκείνα που έφτιαξαν τη σημερινή τεράστια παγκόσμια ελληνική ναυτιλία, την πρώτη στον κόσμο. Είναι εκείνα που έθρεψαν τους ανθρώπους των νησιών, που έφεραν τον πλούτο, που διαμόρφωσαν τη μοναδική τους αρχιτεκτονική. Η διατήρηση της μνήμης τους είναι μια οφειλή στη ναυτική μας παράδοση». Ρωτώντας την ποια πιστεύει, ως ιστορικός, ότι μπορεί να είναι η συνεισφορά των οπτικοακουστικών μέσων στην προσπάθεια αυτή, απαντάει το εξής: «Πολλοί ιστορικοί έχουμε μείνει ακόμα στα έγγραφα, στα χαρτιά. Το “Δίκτυο Αρχιπέλαγος”, όμως, δίνει μια νέα πνοή, διατηρώντας βίντεο, ταινίες, κασέτες και δισκέτες, οπτικοακουστικά μέσα που με την ξεπερασμένη τους τεχνολογία θα χαθούν αν δεν φροντίσουμε να τα βρούμε και να τα διατηρήσουμε. Η συλλογή όλων αυτών των μέσων μπορεί να γίνει ένα πολύτιμο αποθετήριο της αιγαιοπελαγίτικης πολιτιστικής μας παράδοσης και της σχέσης των ανθρώπων με τη θάλασσα».
Μια άλλη επιστημονική συνεργάτιδα του Δικτύου, η αρχιτέκτων και ιστορικός της αρχιτεκτονικής Ιωάννα Θεοχαροπούλου, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Cornell, μοιράζεται μαζί μας παρόμοιους
συλλογισμούς: «Αυτό που κάνει το “Δίκτυο Αρχιπέλαγος” αποτελεί μια σημαντική και καινοτόμο προσέγγιση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, όχι μόνο επειδή προσπαθεί ενεργά να καταγράψει κάποιες υπό εξαφάνιση τέχνες και διαδικασίες, όπως αυτές της ξυλοναυπηγικής στη Σύρο ή της κεραμικής στη Σίφνο, αλλά και λόγω των ερωτημάτων που έχει αρχίσει να θέτει σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτισμού, παράδοσης και καινοτομίας».
ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΉ ΣΤΗ ΣΙΦΝΟ
Τον Οκτώβριο του 2022, το «Δίκτυο Αρχιπέλαγος» επισκέφτηκε τη Σίφνο, ξεκινώντας το νέο του
έργο έρευνας και τεκμηρίωσης, με αντικείμενο την παραδοσιακή κεραμική του νησιού, μια πρακτική στενά δεμένη με την ιστορία, την κουλτούρα και την οικονομία του. Η Ι. Θεοχαροπούλου είναι μία από τις δύο εξειδικευμένες επιστήμονες που προσκάλεσε η ομάδα του Δικτύου για να διεξαγάγουν μια επιτόπια διεπιστημονική έρευνα. Το έργο περιλαμβάνει ψηφιοποίηση οπτικοακουστικών αρχείων από τα εργαστήρια κεραμικής καθώς και παραγωγή σειράς δεκατριών ντοκιμαντέρ με θέμα τα ενεργά αγγειοπλαστεία. Εντύπωση προκαλεί, στα τεκμήρια που μάζεψε η έρευνα, η Συλλογή Χειροποίητων Κοσμά Ξενάκη, με την οποία ασχολήθηκε η Ιωάννα Θεοχαροπούλου. Όπως μοιράστηκε μαζί μας, «η συλλογή αυτή συνιστά κεραμικά που ο Κοσμάς Ξενάκης και η γυναίκα του άρχισαν να συγκεντρώνουν όταν πρωτοπήγαν στη Σίφνο, στις αρχές του ’60. Ο Ξενάκης έβλεπε την κεραμική ως μια έκφραση του πολιτισμού μας. Βρίσκω συγκινητικό το άρθρο που έγραψε για την τοπική εφημερίδα Σιφναϊκή Φωνή το 1982, καλώντας τους αναγνώστες να δωρίσουν κομμάτια που τυχόν είχαν στην κατοχή τους, για να εκτεθούν σε ένα μελλοντικό μουσείο αγγειοπλαστικής. Είχε αρχίσει να καταγράφει με μετρήσεις, σχέδια και στοιχεία όλα τα κεραμικά που έβρισκε στο νησί, οργανώνοντάς τα σε ενός είδους ταξινομία. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να δει το πρότζεκτ του να ολοκληρώνεται. Σήμερα η συλλογή του βρίσκεται στον συνοικισμό του Αρτεμώνα, σε ένα κτίριο που ίσως κάποτε αποτελέσει τον πυρήνα για ένα μουσείο κεραμικής της Σίφνου».
Η έτερη επιστημονική συνεργάτιδα στο έργο αυτό, η Λίντια Μάθιους, καθηγήτρια στο Parsons School of Design της Νέας Υόρκης, έχει έναν κοινό στοχασμό με τον Τζέικομπ Μο σχετικά με τη βιωσιμότητα των νησιών: «Για πολλά χρόνια, τα νησιά των Κυκλάδων είχαν το ίδιο πρόσωπο και την ίδια ζωή, και τώρα, ξαφνικά, συντελείται σε αυτά μια απότομη αλλαγή. Τώρα είναι η ώρα για να αναλογιστούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να αποτρέψουμε την αλλοίωση του χαρακτήρα τους, και σίγουρα ένα από αυτά είναι να δώσουμε περισσότερη προσοχή στις μακραίωνες πολιτιστικές τους παραδόσεις».
γύρω στο 1968. © ARCHIPELAGO NETWORK
ΟΙ ΜΙΚΡΟΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ
Μιλήσαμε και με έναν ακόμη σημαντικό επιστημονικό σύμβουλο του «Δικτύου Αρχιπέλαγος», τον διακεκριμένο Βρετανό ιστορικό, συγγραφέα και δημοσιογράφο Μαρκ Μαζάουερ, καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και ειδικό σε θέματα ελληνικής και βαλκανικής ιστορίας. Ρωτώντας τον ποιος πιστεύει πως είναι ο ρόλος των οπτικοακουστικών μέσων στην ιστορική έρευνα, απαντά χωρίς δισταγμό: «Ολοένα και αυξανόμενης σημασίας. Η ιστορία της μοντέρνας Ελλάδας εξαρτάται από αρχεία όπως η φωτογραφική συλλογή του ΕΛΙΑ ή του Μουσείου Μπενάκη, μέσω των οποίων διευρύνεται η κατανόηση που έχουμε για το πρόσφατο παρελθόν. Τα περισσότερα αποθετήρια οπτικοακουστικού υλικού στον κόσμο αργούν να απορροφήσουν και να προστατεύσουν το υλικό τους, κάτι που κάνει γρήγορα και αποδοτικά κινούμενες πρωτοβουλίες, όπως αυτές του “Δικτύου Αρχιπέλαγος”, εξαιρετικά σημαντικές». Σχετικά με το έργο του Δικτύου στα νησιά, ο Μαρκ Μαζάουερ σημειώνει: «Τα νησιά είναι μικροκοινωνίες. Έχουν επίμονη μνήμη του παρελθόντος τους, μια μνήμη όμως που περνά από γενιά σε γενιά και είναι ευάλωτη. Η γνώση της παραδοσιακής ναυπηγικής περνάει από γενιά σε γενιά προφορικά, χωρίς ποτέ να γραφτεί. Το “Δίκτυο Αρχιπέλαγος” καταλαβαίνει τη σημασία που έχουν αυτά τα εύθραυστα τεκμήρια του παρελθόντος και αυτό που προσπαθεί να κάνει για να τα διατηρήσει είναι ανυπολόγιστης αξίας».
Τι έπεται; Όπως μας πληροφορεί ο Τζέικομπ Μο, το επόμενο έργο του Δικτύου θα συνιστά μια καταγραφή των ναυτικών επαγγελμάτων των Κυκλάδων σε Σύρο, Κουφονήσι, Πάρο, Σαντορίνη και Αμοργό. Σχετικά με αυτό το επόμενο βήμα, που μοιάζει να ξαναπιάνει το νήμα του πρότζεκτ της ξυλοναυπηγικής της Σύρου, ζητάμε ένα σχόλιο από την Τζελίνα Χαρλαύτη, η οποία μας απαντά με τη σοφή «θαλασσινή» της γλώσσα: «Η θάλασσα είναι κύρια πηγή διαβίωσης και επιβίωσης των νησιωτικών μας πληθυσμών. Καπετάνιοι, ναύτες, λοστρόμοι, μηχανικοί, αλιείς, λεμβούχοι, λιμενεργάτες, ξυλοναυπηγοί, μαραγκοί, πλοιοκτήτες, προμηθευτές, ναυλομεσίτες, ασφαλιστές είναι μερικοί από εκείνους δημιούργησαν και συνεχίζουν τη σχέση με τη θάλασσα στα νησιά μας. Το “Δίκτυο Αρχιπέλαγος” αποτελεί μια ανέλπιστη συνεισφορά, μια σύλληψη για τη διατήρηση της κυκλαδίτικης μνήμης φτιαγμένη με αγάπη και έμπνευση από έναν νέο άνθρωπο που έχει επιλέξει και αγαπήσει τόσο τον τόπο μας».
