Μπορεί η Britpop να κάνει την Βρετανία να φαίνεται ξανά κουλ;

Η δισκογραφική και συναυλιακή επιστροφή των Blur δείχνει πως το κύμα της Britpop, που μεσουράνησε τη δεκαετία του ’90, παραμένει δημοφιλές. Ωστόσο, η εθνική αυτοπεποίθηση που το συνόδευε μοιάζει με μακρινή ανάμνηση. Το 1994, ο Λούις Σούβα ήταν δεκατεσσάρων ετών και έκανε καλοκαιρινές διακοπές στο σπίτι των παππούδων του στην Κόστα Νόβα της Πορτογαλίας, όταν, ένα Σάββατο, είδε κάτι στην τηλεόραση που του άλλαξε τη ζωή: ένα μουσικό βίντεο για το Girls and Boys του βρετανικού συγκροτήματος Blur. Στην οθόνη, ο τραγουδιστής τους, Ντέιμον Άλμπαρν, ντυμένος με ένα αθλητικό τζάκετ και με μια υποψία αϊλάινερ, κοίταζε σαγηνευτικά την κάμερα και στη συνέχεια ξεκινούσε ένα αισιόδοξο τραγούδι για Βρετανούς τουρίστες σε ασύδοτες, γεμάτες μπίρα, μεσογειακές διακοπές.

Το εμβληματικό τραγούδι δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την απλή εφηβική ζωή του Σούβα: ο Άλμπαρν τραγουδούσε με τοπική βρετανική προφορά για «κορίτσια που θέλουν αγόρια / που θέλουν τα αγόρια να είναι κορίτσια». Ο Σούβα θυμάται πως «υπνωτίστηκε». Σύντομα θα άρχιζε να ψάχνει τα πορτογαλικά μουσικά περιοδικά για να μάθει ό,τι μπορούσε για τους Blur και τα αποκαλούμενα Britpop συγκροτήματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν οι Pulp, οι Suede και οι Oasis. Κατέγραφε τα τραγούδια τους από το ραδιόφωνο. Πήρε στα χέρια του πειρατικές κασέτες από τις συναυλίες τους, στις οποίες ονειρευόταν να παρευρεθεί. Έτσι, ο Σούβα πήρε μια απόφαση: με την πρώτη ευκαιρία, θα μετακόμιζε στο Λονδίνο. Από την κοιμωμένη Πορτογαλία της δεκαετίας του ’90, η Βρετανία έμοιαζε αισιόδοξη, συναρπαστική, πολύχρωμη. «Ένιωθα ότι ήταν το κατάλληλο μέρος για να ζω», είπε.

Τώρα, στα 44 του, ο Σούβα ζει στο Λονδίνο εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες και αυτό το καλοκαίρι είναι απασχολημένος, επειδή η Britpop επέστρεψε. Περίπου τριάντα χρόνια μετά την εμφάνιση του είδους, ανοίγοντας τον δρόμο για το ευρύτερο φαινόμενο που είναι γνωστό ως Cool Britannia, μερικά από τα μεγαλύτερα εκείνα συγκροτήματα τραγουδούν ξανά σε μεγάλες συναυλίες και αποτελούν τα κορυφαία ονόματα σε φεστιβάλ από το Μεξικό μέχρι την Ιαπωνία. Τον περασμένο μήνα, οι Blur κυκλοφόρησαν το The Ballad of Darren, το πρώτο άλμπουμ του συγκροτήματος έπειτα από οκτώ χρόνια, και έδωσαν δύο sold out συναυλίες στο Γουέμπλεϊ, το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει ενενήντα χιλιάδες άτομα. Ο Σούβα πήγε και στις δύο συναυλίες. 

άσπρο, μαύρο, γκρίζο 

Οι Pulp, ένας άλλος βασικός πυλώνας της Britpop, επίσης επανασχηματίστηκαν για μια μεγάλη περιοδεία. (Ο Σούβα είδε και αυτούς.) Υπήρξε ακόμη και κουβέντα για μια πιθανή επανένωση των Oasis – αν και ο Νόελ και ο Λίαμ Γκάλαχερ, τα αδέλφια-πυρήνας αυτού του ατίθασου ροκ συγκροτήματος, γρήγορα απέρριψαν την ιδέα, επισημαίνοντας σε ξεχωριστές ραδιοφωνικές εκπομπές ότι δεν μιλούν μεταξύ τους. Οι επανεμφανίσεις έχουν λάβει θετικές κριτικές, αλλά συμβαίνουν σε μια εντελώς διαφορετική στιγμή για τη βρετανική ποπ μουσική, σε σύγκριση με τη δεκαετία του ’90. Παρόλο που η Britpop δεν έφτασε ποτέ στα ίδια ύψη δημοτικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες με τα αντίστοιχα υψηλά της Αυστραλίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας και της ηπειρωτικής Ευρώπης, συνέπεσε με την κορύφωση της βρετανικής ήπιας δύναμης (soft power). 
Το 1996, το Νewsweek ανακήρυξε το Λονδίνο  την πιο κουλ πόλη στον κόσμο. Το 1997, το Vanity Fair αφιέρωσε 25 σελίδες σε μπάντες, καλλιτέχνες, σεφ και σχεδιαστές που κάνουν την Αγγλία «το μέρος που όλοι πρέπει να προσέχουμε». Τον ίδιο χρόνο, το New Yorker χαρακτήρισε τη βρετανική μουσική σκηνή ως έναν «τρομακτικό παράδεισο». Σήμερα, ωστόσο, ούτε τα βρετανικά ούτε τα παγκόσμια μίντια παρουσιάζουν τη Βρετανία ως το μέρος όπου μουσικά συμβαίνει κάτι μεγάλο και σημαντικό, παρά το γεγονός ότι έδωσε στον κόσμο σημερινά αστέρια όπως ο Εντ Σίραν, η Αντέλ και ο Χάρι Στάιλς. ➔

Αντ’ αυτού, τα άρθρα σχετικά με τη μουσική σκηνή της χώρας είναι πιο πιθανό να αναφέρονται στους χώρους που κλείνουν (με ρυθμό έναν την εβδομάδα φέτος, σύμφωνα με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Music Venue Trust) ή τα συγκροτήματα, τους DJs και τους ράπερ της χώρας που αγωνίζονται για μια περιοδεία στο εξωτερικό παλεύοντας με το κουβάρι της γραφειοκρατίας που έφερε το Brexit. Επίσης, τα τοπικά ειδησεογραφικά πρακτορεία διαμαρτυρήθηκαν για τις περικοπές της βρετανικής κυβέρνησης στη χρηματοδότηση των τεχνών και προειδοποίησαν για την παρακμή της διδασκαλίας μουσικής στα σχολεία.

Από το στούντιο ηχογράφησης στο Δυτικό Λονδίνο, ο Άλμπαρν δήλωσε ότι κάποια πράγματα δεν έχουν αλλάξει από την εποχή της ακμής της Britpop. Εξακολουθούσε να είναι «εντελώς παθιασμένος με αυτή τη χώρα», όπως είπε, και να γράφει τραγούδια με στίχους που ήταν «πελεκημένοι από αυτή την μπλε πέτρα του Στόουνχετζ». Αλλά υπάρχουν και μεγάλες διαφορές, πρόσθεσε. Ο ίδιος είναι πλέον 55 ετών και φοράει στηρίγματα για τα γόνατα στη σκηνή. Και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο αγωγός των μουσικών αστέρων της χώρας είναι σαφής: «Η ψυχή του έθνους κινδυνεύει, αν θέλετε να γίνετε δραματικοί», είπε, προσθέτοντας ότι η μουσική ήταν «κομβική για τη διεθνή μας θέση». Ο Πορτογάλος μουσικόφιλος δήλωσε ότι αισθάνθηκε επίσης μια αλλαγή – όχι μόνο στη μουσική της Βρετανίας, αλλά και στο εθνικό θυμικό. «Ο καιρός εδώ ήταν πάντα γκρίζος», είπε. «Τώρα είναι τα πάντα γκρίζα».

βρετανική θετικότητα

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η εμφάνιση της Britpop –ένας γενικός όρος για σχεδόν κάθε μουσική με κιθάρα που έβγαινε από τη Βρετανία εκείνη την εποχή– ήταν, κατά πολλούς τρόπους, μια αντίδραση στην Αμερική. Στα τέλη του 1992, οι Blur ταξίδεψαν στις Ηνωμένες Πολιτείες για μια περιοδεία 44 ημερών, μόνο και μόνο για να βρουν μια χώρα κυριευμένη από την grunge μουσική και αδιάφορη για τη χορευτική indie γοητεία του συγκροτήματος.➔

Λίγο καιρό αφότου οι Βρετανοί δημοσιογράφοι χαρακτήρισαν το στιλ «Britpop» και τόνισαν την απόρριψη των αμερικανικών προτιμήσεων, η μουσική αυτή μετατράπηκε σε έναν ποπ οδοστρωτήρα στη Βρετανία, με τα συγκροτήματα να ανταγωνίζονται για την κορυφή στα τσαρτ της χώρας. Η μουσική των Blur φαινόταν να χαρακτηρίζει το είδος, με σκανταλιάρικα κομμάτια για τη ζωή στη σύγχρονη Αγγλία. Γρήγορα όμως επεκτάθηκε και συμπεριέλαβε μια ποικιλία συγκροτημάτων, όπως οι Elastica, ένα σκωπτικά κουλ συγκρότημα με επιρροές από την πανκ, ή οι εκστατικοί Oasis. Ο καθένας τους είχε διαφορετικές ιδέες για τη βρετανικότητα, αλλά όλους τούς ένωνε η αλαζονική αίσθηση αυτοπεποίθησης.

Αρκετά από τα συγκροτήματα απεικονίζονταν με τη σημαία του Γιούνιον Τζακ (Σ.τ.Μ.: η σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου) στα εξώφυλλα των περιοδικών και με χαρά τη χρησιμοποιούσαν στα οπτικά τους. Ανάμεσά τους ήταν και η Σόνια Μέινταν, η τραγουδίστρια των Echobelly, η οποία γεννήθηκε στην Ινδία και μετακόμισε στη Βρετανία όταν ήταν παιδί. Κάποτε εμφανίστηκε σε ένα μουσικό βίντεο φορώντας ένα μπλουζάκι με Γιούνιον Τζακ και τη φράση «My Country Too» γραμμένη πάνω του. «Ήταν μια τόσο θετική έκρηξη», είπε σε πρόσφατη συνέντευξή της, «με τους ανθρώπους να εξερευνούν την ταυτότητά τους και να αντιμετωπίζουν θετικά ότι είναι Βρετανοί».

Οι πολιτικοί της Βρετανίας δεν άργησαν να δουν την ευκαιρία. Το 1995, ο Tόνι Μπλερ, τότε ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Εργατικού Κόμματος, προσκάλεσε τον Άλμπαρν για μια συνάντηση στο Κοινοβούλιο. Συζητώντας με τη συνοδεία τζιν τόνικ, ο Μπλερ και ένας επικοινωνιολόγος έκαναν ερωτήσεις στον τραγουδιστή. Ο Άλμπαρν θυμάται ότι κατέληξαν με την εξής απορία: «Τι πιστεύετε ότι ζητούν οι νέοι άνθρωποι από αυτούς που τους κυβερνούν;». Ο Άλμπαρν λέει ότι δεν είχε καταλάβει. «Απλώς νόμιζα ότι ήθελε να με συναντήσει». Δύο χρόνια αργότερα, όταν ο Μπλερ έγινε πρωθυπουργός, ο Άλμπαρν απέρριψε μια πρόσκληση σε μια δεξίωση για ποτά για προσωπικότητες του βρετανικού πολιτισμού στο νούμερο δέκα της Ντάουνινγκ Στριτ, έχοντας αποφασίσει ότι η νέα κυβέρνηση χρησιμοποιούσε τους μουσικούς μόνο για να φωτογραφηθεί μαζί τους.

ένα παγκόσμιο κύμα 
λατρείας

Η Britpop έκανε την ίδια τη Βρετανία να αισθάνεται καλά και επίσης έκανε τους ανθρώπους στο εξωτερικό να σκέφτονται θετικά για τη Βρετανία. Ο Ντέρεκ Μίλερ, ένας 46χρονος Αμερικανός ηθοποιός, δήλωσε ότι «ξετρελάθηκε αμέσως» με τους Blur όταν τους άκουσε ως έφηβος στο Σικάγο. Η μουσική τους δεν είχε τη μάτσο αίσθηση του αμερικανικού ροκ, είπε. «Υπήρχε κάτι που ήταν απλώς διασκεδαστικό». Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο Μπλούμινγκτον της Ιντιάνα, γνώρισε κι άλλους εμμονικούς με την Britpop. Ο ραδιοφωνικός σταθμός του κολεγίου είχε μια Britpop εκπομπή και ο παρουσιαστής είχε την τάση να μιλάει με ψεύτικη βρετανική προφορά, διηγείται ο Μίλερ. Μετά την αποφοίτησή του μετακόμισε στη Βρετανία. Τώρα ζει στο Γιορκσάιρ, στη βόρεια Αγγλία, και έχει έναν γιο που ονομάζεται Τζάρβις, από τον τραγουδιστή των Pulp, Τζάρβις Κόκερ.

Δώδεκα μη Βρετανοί λάτρεις της Britpop μοιράστηκαν μαζί μας παρόμοιες ιστορίες. Η Τζες Μο είπε ότι, σε ηλικία 18 ετών, μετακόμισε στο Λονδίνο από ένα χωριό με «κυριολεκτικά πέντε σπίτια» σε ένα νησί στις ακτές της Σουηδίας, λόγω της αγάπης της για τους Blur. Η Αν-Σοφί Μαρς, μια Γαλλίδα, είπε ότι έγραψε στο φαν κλαμπ των Pulp ζητώνας συμβουλές για το βρετανικό κολέγιο στο οποίο θα φοιτούσε, και στη συνέχεια μετακόμισε στο Μπράιτον. Οι περισσότεροι με τους οποίους μιλήσαμε γι’ αυτό το άρθρο –μουσικοί, ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι– θεωρούν ότι σήμερα η μουσική σκηνή της Βρετανίας είναι λιγότερο πιθανό να προσελκύσει οπαδούς στη χώρα.

Αυτό δεν έχει σχέση με την ποιότητα της βρετανικής μουσικής. Ο Άλμπαρν είπε ότι μερικοί από τους νεότερους διαδικτυακούς αστέρες της βρετανικής μουσικής γράφουν τραγούδια γεμάτα με «παγκόσμιες αναφορές», που οι ακροατές τους μπορεί να μην αντιλαμβάνονται καν ότι είναι βρετανικά. Αυτό ίσχυε και για το δικό του συγκρότημα Gorillaz. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει καμία αίσθηση ότι πρόκειται για αγγλική μουσική», είπε. «Νομίζουν ότι είναι αμερικανική στην Αμερική», πρόσθεσε. «Στην Αμερική πιστεύουν ότι είναι αμερικανική. Νομίζω ότι και στην Αγγλία πιστεύουν το ίδιο».

δάφνες 
που δεν μαραίνονται

Ο μόνος συνεντευξιαζόμενος που δεν φάνηκε αρνητικός για τις προοπτικές της μουσικής επιρροής της Βρετανίας ήταν ένας Αμερικανός, ο οποίος όμως γνωρίζει πολλά για την ήπια δύναμη. Ο Τζόζεφ Νάι είναι πολιτικός επιστήμονας και πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 1980 πρωτοστάτησε στην ιδέα ότι οι χώρες δεν χρειάζεται να χρησιμοποιούν βία για να πετύχουν αυτό που θέλουν, αλλά μπορούν να επιτύχουν επιρροή χτίζοντας τη λαϊκή συμπάθεια. Επικοινωνώντας τηλεφωνικά, ο Νάι δήλωσε ότι, με μια πρώτη ματιά, φαινόταν όντως ότι το μουσικό αστέρι της Βρετανίας εξασθενεί. «Ακούω πολλά για την K-pop», είπε αναφέροντας Κορεάτες καλλιτέχνες όπως οι BTS. «Δεν ακούω πολλά για τη βρετανική ποπ». Αλλά, πρόσθεσε, ο κόσμος θα εξακολουθεί να ακούει βρετανικά συγκροτήματα-σταθμούς όπως οι Rolling Stones και οι Beatles. Σχεδόν δεν έχει σημασία ποια είναι η κληρονομιά της Britpop. Η χώρα παραμένει μια πολιτιστική ατμομηχανή λόγω της προγενέστερης ιστορίας της. «Δεν λέω ότι η Βρετανία μπορεί να επαναπαύεται στις δάφνες της για πάντα», δήλωσε ο Νάι. «Αλλά οι δάφνες δεν μαραίνονται».

Σε ένα από τα πρόσφατα λάιβ των Blur στο Γουέμπλεϊ, οι οπαδοί είχαν αρχίσει να σχηματίζουν ουρές έξω από το στάδιο πολύ πριν από την προγραμματισμένη ώρα της συναυλίας. Ο Νάι φαινόταν να έχει δίκιο. Πολλοί φορούσαν μπλουζάκια των Blur. Άλλοι ήταν ντυμένοι με βρετανική μόδα, όπως καπέλα και πουκάμισα πόλο Fred Perry. Λίγοι από αυτούς τους σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές ήταν Βρετανοί. Αντίθετα, όπως είπαν, ήταν από την Εσθονία, τη Νότια Κορέα, την Ιταλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, και πολλοί είχαν έρθει αεροπορικώς ειδικά για τη συναυλία. Ο Σούβα, ο Πορτογάλος φαν, ήταν ανάμεσά τους στην ουρά. Λίγες ώρες αργότερα, ο Σούβα βρισκόταν μπροστά καθώς οι Blur έπαιζαν επιτυχίες όπως το Song 2 –γνωστό για το ρεφρέν του «Woo-hoo!»– και το αγαπημένο τραγούδι της εφηβείας του, Girls and Boys. Καθώς το συγκρότημα τελείωνε με το The Universal –ένα ευφορικό τραγούδι από το 1995–, ο Άλμπαρν έβαλε τα χέρια του στα γόνατά του, εξαντλημένος συναισθηματικά και σωματικά. Ήταν μια «πραγματικά ξεχωριστή» βραδιά, είπε ο Σούβα. Ήλπιζε μόνο ότι τα όχι τόσο νεαρά μέλη του συγκροτήματος δεν θα ήταν εντελώς εξαντλημένα. Είχε εισιτήρια και για τη συναυλία της επόμενης ημέρας. ■