Τον περασμένο Ιούλιο, στο πυκνοκατοικημένο Φοίνιξ, την πρωτεύουσα της Αριζόνας, η θερμοκρασία παρέμεινε πάνω από 43°C επί 31 συνεχόμενες μέρες, ένα εξαιρετικά δυσάρεστο ρεκόρ. Όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες που τράβηξε ο φωτογράφος του Reuters Κάρλος Μπάρια, η άσφαλτος σε σημεία της πόλης έκαιγε στους 66°C, σε κάποιες περιοχές η επιφάνεια των αντικειμένων σε εξωτερικούς χώρους μπορεί να άγγιζε τους 61°C και τα σώματα των ανθρώπων έφταναν τους 41°C. Ο Ιούλιος του 2023 κατεγράφη επίσημα ως ο θερμότερος μήνας στην ιστορία της ανθρωπότητας από την ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus, καθώς ήταν κατά 0,33 βαθμούς Κελσίου πιο ζεστός από τον Ιούλιο του 2019 που κατείχε το ρεκόρ. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, προειδοποίησε ότι «η κλιματική αλλαγή είναι εδώ, είναι τρομακτικό και μόλις αρχίζει», χαρακτηρίζοντας στη συνέχεια των δηλώσεών του την εποχή μας ως «εποχή παγκόσμιου βρασμού».
Στην Ελλάδα, ο δεκαπενθήμερος καύσωνας που ξεκίνησε στις 12 και ολοκληρώθηκε στις 26 Ιουλίου, είναι ο μεγαλύτερος σε διάρκεια που έχει καταγραφεί στη χώρα, σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Η Καθημερινή, 28/07/23). Η πιο θερμή μέρα σε όλη την επικράτεια ήταν η 23η Ιουλίου, όταν 350 μετεωρολογικοί σταθμοί κατέγραψαν μέγιστες θερμοκρασίες πάνω από το όριο του καύσωνα (δηλαδή μεγαλύτερες των 37°C) και 180 σταθμοί πάνω από 40°C. Την ίδια ημέρα στο Γύθειο, το θερμόμετρο έφτασε τους 46,4°C, που είναι η τέταρτη υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελλάδα, ενώ σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού έζησε σε θερμοκρασίες υψηλότερες των 40°C. Ενδεικτικά, στην περιοχή των Πατησίων οι κάτοικοι πάλεψαν με θερμοκρασίες άνω των 30°C για περισσότερες από 307 ώρες.
Στον υπόλοιπο κόσμο, για πρώτη φορά στην ιστορία των μετεωρολογικών παρατηρήσεων το θερμόμετρο ξεπέρασε τους 40°C στην Αικατερινούπολη της Ρωσίας και τους 38°C σε περιοχές του Καναδά κοντά στον Αρκτικό Κύκλο. Ομοίως, θερμοκρασίες-ρεκόρ κατεγράφησαν στην επαρχία Σιντζιάν της Κίνας (52°C) και στη Σαρδηνία (48°C).
Πώς πεθαίνουμε
από την ακραία ζέστη;
Σε συνθήκες ακραίας ζέστης, δεν είναι μόνο ο πλανήτης που φτάνει σε σημείο «βρασμού», αλλά και το ανθρώπινο σώμα. Οι διασώστες και οι γιατροί των νοσοκομείων στο Φοίνιξ της Αριζόνας υποδέχονταν ανθρώπους που το σώμα τους είχε φτάσει τους 43,8°C και, προκειμένου να τους σώσουν τη ζωή ρίχνοντας αμέσως τη θερμοκρασία, τους βύθιζαν σε δοχεία με παγωμένο νερό. Ουσιαστικά οι άνθρωποι αυτοί, εξήγησε σε δημοσιογράφους ένας από τους γιατρούς σε νοσοκομείο της πόλης, έχουν «βράσει» εσωτερικά. Άλλοι έσπευδαν σε νοσηλευτικά ιδρύματα με σοβαρότατα εγκαύματα έπειτα από πτώσεις στο καυτό έδαφος.
Τι συμβαίνει
στο σώμα μας;
Η θερμοπληξία μπορεί φυσικά να οδηγήσει στον θάνατο, και δυστυχώς σε παγκόσμιο επίπεδο σημειώνονται χιλιάδες θάνατοι από θερμοπληξία κάθε χρόνο. Εξαιρετικά επιβαρυντικές είναι οι ακραίες θερμοκρασίες επίσης για πολλά από τα όργανά μας, όπως ο εγκέφαλος, οι πνεύμονες, η καρδιά, τα νεφρά, το δέρμα, να επιδεινώσει νόσους όπως ο διαβήτης και οι ασθένειες των πνευμόνων. Ο εγκέφαλός μας μπορεί να επηρεαστεί σε επίπεδο γνωστικής λειτουργίας, καθώς αγωνίζεται να επεξεργαστεί πληροφορίες και ως συνέπεια να υποφέρουμε από σύγχυση, έλλειψη ορθής κρίσης, ίσως και απώλεια μνήμης. Σε ό,τι αφορά το δέρμα, τον κυριότερο σύμμαχό μας στην προσπάθειά μας να ρίξουμε τη θερμοκρασία του σώματός μας αποβάλλοντας τον ιδρώτα, μπορεί να σταματήσει να λειτουργεί σωστά, με συνέπεια να μην μπορεί να ιδρώσει, να μην πέφτει η θερμοκρασία του σώματος και να αφυδατωνόμαστε γρηγορότερα. Από τη στιγμή που αυτό θα συμβεί, η θερμοκρασία του σώματος μπορεί να ξεπεράσει τους 40°C σε 10 έως 15 λεπτά, οδηγώντας σε θερμοπληξία. Η αυξημένη θερμοκρασία του σώματος επιβαρύνει και την καρδιά, αφού περισσότερο αίμα παγιδεύεται στο δέρμα, καθώς το σώμα προσπαθεί να δροσιστεί.➔
Eίναι ένας μηχανισμός που διαθέτει μόνο ο ανθρώπινος οργανισμός και έχει ως αποτέλεσμα λιγότερο αίμα να επιστρέφει στην καρδιά, η οποία πρέπει να εργαστεί σκληρότερα ώστε να στείλει το αίμα που χρειάζεται στα υπόλοιπα όργανα. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι μεγάλος ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής. Η εισπνοή καυτού και υγρού αέρα επιβαρύνει εξαιρετικά το αναπνευστικό σύστημα, επηρεάζοντας περισσότερο ειδικά όσους έχουν αναπνευστικά προβλήματα. Τέλος, έρευνες έχουν δείξει ότι σε ακραίες θερμοκρασίες έχει καταγραφεί 30% αύξηση σε θανάτους εξαιτίας νεφρικής ανεπάρκειας που προκαλείται από τη ζέστη.
Βράζουν και οι ωκεανοί;
Τον φετινό Ιούλιο, εκτός από την ατμόσφαιρα, σημειώθηκαν θερμοκρασίες-ρεκόρ και στην επιφάνεια των θαλασσών και οι επιστήμονες συμφωνούν ότι οι θαλάσσιοι καύσωνες επίσης αυξάνονται σε συχνότητα και διάρκεια και έχουν εξίσου καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή στον πλανήτη. Το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου, η θερμοκρασία στην επιφάνεια της Μεσογείου έφτασε τους 28,7°C και στην επιφάνεια του ωκεανού στο αρχιπέλαγος Φλόριντα Κις τους 38,4°C. Η ενημέρωση από την ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus σημειώνει ότι η μέση ημερήσια παγκόσμια θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας έφτασε τους 20,96°C στις 30 Ιουλίου. Οι ακραίες θερμοκρασίες στους ωκεανούς οδηγούν σε μαζικό θάνατο πολλά θαλάσσια είδη και σε μετανάστευση μεγάλους πληθυσμούς άλλων, επηρεάζοντας το θαλάσσιο οικοσύστημα – το οποίο φυσικά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του παγκόσμιου οικοσυστήματος και της τροφικής αλυσίδας, που υποφέρει από την κλιματική κρίση. Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας που οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας του νερού περιορίζει την ικανότητα απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα από το θαλασσινό νερό, με αποτέλεσμα αυτό το αέριο να παραμένει στην ατμόσφαιρα αυξάνοντας τη θερμοκρασία. Καταλαβαίνετε τον φαύλο κύκλο; Ο δε ωκεανός είναι ένας σημαντικός ρυθμιστής του κλίματος, ενώ παράγει το μισό οξυγόνο της Γης.
Πόσο κοστίζει
η κλιματική αλλαγή;
Ακόμη και αν η χλωρίδα και η πανίδα, οι ωκεανοί και η Γη δεν αξιολογούνται ως πολύτιμα για μερίδα του πληθυσμού που είναι έτοιμη να θυσιάσει το μέλλον του πλανήτη για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης, υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι η κλιματική κρίση έχει και τεράστιο κόστος για τη διεθνή οικονομία. Σύμφωνα με μελέτη του καθηγητή του Κολεγίου Ντάρτμουρ, Τζάστιν Μανκίν, μεταξύ 1992 και 2023 χάθηκαν περίπου 1,3 δισ. δολάρια εξαιτίας των συνεπειών της κλιματικής κρίσης. Άλλοι ερευνητές στις ΗΠΑ υπολόγισαν ότι η μειωμένη παραγωγικότητα που καταγράφεται σε περιόδους ακραίων θερμοκρασιών κοστίζει στη χώρα 100 δισ. δολάρια ετησίως. Αντίστοιχα σοκαριστικά είναι τα στοιχεία και για την ΕΕ, που υπολογίζεται ότι έχει χάσει περισσότερα από 600 τρισ. δολάρια από το 1980 ως το 2021 εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων.
Φταίνε οι καύσωνες
για τις πυρκαγιές;
Οι καύσωνες που «ψήνουν» τον πλανήτη εμφανίζονται συχνότερα και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, δημιουργώντας τις συνθήκες για τις μεγα-πυρκαγιές (megafires) που μετατρέπουν σε στάχτη εκατομμύρια στρέμματα σε όλο τον κόσμο. Στην περιοχή της Μεσογείου τα στοιχεία δείχνουν ότι η περίοδος των πυρκαγιών ξεκινά πια νωρίτερα και στη διάρκειά της καίγονται μεγαλύτερες εκτάσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή η ακραία ζέστη ξεραίνει τη βλάστηση, η οποία μετατρέπεται σε καύσιμη ύλη έτοιμη να αναφλεγεί ή να μεταδώσει τη φωτιά. Μια μελέτη του 2016, την οποία θα αναφέρουμε ενδεικτικά για να έχουμε μια τάξη μεγέθους, διαπίστωσε ότι η κλιματική κρίση οδήγησε σε διπλασιασμό των μεγάλων πυρκαγιών μεταξύ 1984 και 2015. Σήμερα, οκτώ χρόνια μετά, η αύξηση αυτή υπολογίζεται ότι είναι μεγαλύτερη. ■
