Η σιωπή ήταν απόλυτη μέσα στην κινηματογραφική αίθουσα· σαν ολόκληρο το κοινό να κρατούσε την ανάσα του. Η ατμόσφαιρα στην πρεμιέρα του Οι δολοφόνοι του ανθισμένου φεγγαριού (Killers of the Flower Moon) στο Φεστιβάλ των Καννών δεν είναι κάτι που συναντάς κάθε μέρα. Στην έξοδο, τα βλέμματα έκρυβαν μικρά χαμόγελα, σαν να λέγαμε ο ένας στον άλλο ότι ο «Μάρτι» πάλι τα κατάφερε. Ο Αμερικανός κινηματογραφιστής φέρνει άλλη μια ταινία στις αίθουσες (από 19/10), η οποία είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα πάρει ιδιαίτερη θέση στην έτσι κι αλλιώς μυθική φιλμογραφία του.
Στα μέσα του 2016, ο Μάρτιν Σκορσέζε βρισκόταν σε δημιουργικό πυρετό, ανάμεσα σε δύο διαφορετικά πρότζεκτ: από τη μια ολοκλήρωνε το μοντάζ της πολυαγαπημένης του Σιωπής και από την άλλη ξεκινούσε την τεράστια παραγωγή του Ιρλανδού. Τότε ήταν που ο καλός φίλος και σταθερός πρωταγωνιστής του, Λεονάρντο Ντι Κάπριο, παρουσιάστηκε έχοντας εξασφαλίσει τα κινηματογραφικά δικαιώματα ενός υπό έκδοση ακόμη βιβλίου του συγγραφέα και δημοσιογράφου Ντέιβιντ Γκραν, σχετικά με την οργανωμένη εξολόθρευση των ιθαγενών Οσέιτζ στην Οκλαχόμα των ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα. «Θα μπορούσε να είναι το πρώτο σου γουέστερν», του είπε ο Λίο, τραβώντας την προσοχή του σε μια ιστορία η οποία ήταν ούτως ή άλλως πολύ ενδιαφέρουσα.
Η ιστορία των Οσέιτζ
Το 1923, το νεοϊδρυθέν ακόμη FBI ξεκινά μια έρευνα, έπειτα από καταγγελίες της κοινότητας των Οσέιτζ για μια σειρά από δολοφονίες που έχουν πραγματοποιηθεί κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες στην περιοχή τους. Εκεί καταφτάνει ο πράκτορας Τόμας Γουάιτ, ο οποίος σταδιακά ανακαλύπτει μια απίστευτη ιστορία εκμετάλλευσης: Ήδη από το 1894 στην περιοχή των Οσέιτζ έχουν βρεθεί σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου, με αποτέλεσμα οι ιθαγενείς να πλουτίζουν σχεδόν εν μια νυκτί. Ο «μαύρος χρυσός» ωστόσο προσελκύει και κάθε λογής λευκούς τυχοδιώκτες, οι οποίοι με την ανοχή της αμερικανικής κυβέρνησης παρεισφρέουν στην κοινότητα συχνά μέσω γάμων για να βάλουν στο χέρι τα πολύτιμα δικαιώματα εξόρυξης. Αυτή είναι η ιστορία του (βιβλίου) Killers of the Flower Moon.
Για την ταινία, η οποία ξεκίνησε τελικά να χτίζεται σεναριακά το 2019, έπρεπε να βρεθεί ο κεντρικός χαρακτήρας. Η προφανής επιλογή θα ήταν ο πράκτορας που έρχεται να τα βάλει με τους «κακούς» και να λύσει το μυστήριο, όπως συμβαίνει σε τόσα και τόσα γουέστερν. Ωστόσο, οι Ντι Κάπριο, Σκορσέζε και Έρικ Ροθ (συν-σεναριογράφος) κατάλαβαν ότι το να πουν άλλη μια ιστορία με θέμα τους ιθαγενείς από τη σκοπιά του λευκού «σωτήρα» δεν είχε νόημα. Η λύση παρουσιάστηκε εν τέλει μέσα από τη μελέτη των ιστορικών πηγών, φέρνοντας στο φως το όνομα του Έρνεστ Μπέρκχαρτ· ενός βετεράνου του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος βρέθηκε κατηγορούμενος ως συνεργός σε μια σειρά από φόνους οι οποίοι εξολόθρευσαν τα μέλη της οικογένειας της πλούσιας και ιθαγενούς συζύγου του, προκειμένου τα δικαιώματα του πετρελαίου να καταλήξουν στον ίδιο.
Το ακόμα πιο ενδιαφέρον στοιχείο του χαρακτήρα; Το γεγονός πως πίσω από το σατανικό σχέδιο βρισκόταν ο θείος του Έρνεστ, Γουίλιαμ Χέιλ, πιο γνωστός ως ο «Βασιλιάς των λόφων των Οσέιτζ», ενώ εκείνος φαίνεται πως αγαπούσε ειλικρινά τη γυναίκα του.
Αυτός ο χαρακτήρας, λοιπόν, που κινείται στη λεπτή κόκκινη γραμμή ανάμεσα στη συμπάθεια και στην αντιπάθεια, βάζοντας τον θεατή κατευθείαν μέσα στην ιστορία των Οσέιτζ, τράβηξε αμέσως την προσοχή του Ντι Κάπριο. Έτσι, ανέλαβε να τον ενσαρκώσει με τη γνωστή του αφοσίωση. Δίπλα του έφτασαν γρήγορα δύο σημαντικοί συνοδοιπόροι: ο μεγάλος Ρόμπερτ Ντε Νίρο, ο οποίος ερμηνεύει τον θείο, στη δέκατη συνεργασία του με τον Σκορσέζε, και η Λίλι Γκλάντστοουν, ιθαγενής ηθοποιός η οποία επιλέχθηκε για να παίξει τη Μόλι, την κοπέλα που ερωτεύεται ο Έρνεστ, προτού στραφεί εναντίον της οικογένειάς της. Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της Μόλι παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, διαθέτοντας μια τάση προς την αυτοκαταστροφή. Ο Ντι Κάπριο δήλωσε για τη συμπρωταγωνίστριά του ότι έδωσε βάθος στον χαρακτήρα της. «Είναι διστακτική με τον Έρνεστ και δεν διστάζει σχεδόν από την αρχή της σχέσης τους να τον χαρακτηρίσει αρνητικά, παρομοιάζοντάς τον με κογιότ. Ο τρόπος που τον αντιμετωπίζει είναι τρομερά θαρραλέος. Είναι πολύ σπάνιο για τον Μάρτι να μην κάνει δεύτερες και τρίτες συναντήσεις προτού διαλέξει έναν ηθοποιό. Αλλά κάτι είδε αμέσως σε εκείνη, στα μάτια, στην ψυχή της […]».
Όσο για τον Ντε Νίρο που υποδύεται τον Γουίλιαμ «Βασιλιά» Χέιλ; Ο τελευταίος θεωρείται ο αρχιτέκτονας της «Κυριαρχίας του Τρόμου», όπως έμεινε καταγεγραμμένη η περίοδος της εξολόθρευσης των ντόπιων από τους λευκούς εκμεταλλευτές. Το παράδοξο βέβαια με τον Χέιλ ήταν ότι ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του φίλο των Οσέιτζ, των «πιο όμορφων ανθρώπων του κόσμου», όπως συνήθιζε να λέει· όσα έκανε εναντίον τους τα θεωρούσε φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, άλλο ένα επεισόδιο στη διαδοχή των πολιτισμών, που έρχονται και φεύγουν. Όσο για τον πράκτορα Τομ Γουάιτ, εμφανίζεται κυρίως στο τελευταίο κομμάτι του φιλμ, ερμηνευμένος από τον Τζέσι Πλίμονς.
Ο αρχηγός Όρθια Αρκούδα
Ο Σκορσέζε και οι συνεργάτες του δεν αρκέστηκαν, πάντως, στο να αλλάξουν την εστίαση του φιλμ και να διαλέξουν μια ιθαγενή ηθοποιό στο βασικό καστ. Αντιθέτως, θεώρησαν ταιριαστό να γυρίσουν όλη την ταινία στην αυθεντική περιοχή των Οσέιτζ στην Οκλαχόμα, προσλαμβάνοντας ντόπιους σε όλο το φάσμα της παραγωγής (ηθοποιούς, τεχνικούς, εργάτες κ.ο.κ.) και κυρίως παίρνοντας την ευλογία των αρχών του τόπου. Όχι μεταφορικά αλλά κυριολεκτικά, αφού ο ίδιος ο Σκορσέζε φρόντισε από νωρίς να συναντηθεί με τον αρχηγό της φυλής, Τζέφρι «Όρθια Αρκούδα», σε μια κουβέντα δυόμισι ωρών, που συνοδεύτηκε από παραδοσιακή τελετή και, όπως λέγεται, άφησε τους δύο άνδρες συγκινημένους, θέτοντας τις βάσεις για ακόμα πιο στενή συνεργασία μεταξύ κινηματογραφικού συνεργείου και κοινότητας. Όχι τυχαία, ο αρχηγός ήταν μαζί με τους υπόλοιπους συντελεστές και στις Κάννες.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα τελικό αποτέλεσμα-έπος σχεδόν τρεισήμισι ωρών, το οποίο μπορεί να μην έχει κλασική δράση, όμως είναι γεμάτο σασπένς, ενώ διαθέτει ένα δραματικό βάρος που σωρευτικά ωθεί ολόκληρη την πλοκή προς τα εμπρός. Περισσότερο πάντως από αρχαία τραγωδία, οι Δολοφόνοι φέρνουν στον νου τον Γίγαντα (1956), το ιδιότυπο γουέστερν του Τζορτζ Στίβενς με τον Ροκ Χάτσον, την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον απίθανο Τζέιμς Ντιν. Και στις δύο περιπτώσεις η απληστία και ο τυφλός εγωισμός θα αναμετρηθούν με τον έρωτα, σε έναν πόλεμο που διατρέχει τις δεκαετίες και τελικά καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε πως αυτό που παρακολουθούμε είναι μια ιστορία αγάπης. Αγάπης και εμπιστοσύνης που προδίδεται και πλέον χρειάζεται εξιλέωση έτσι ώστε να προχωρήσουν όλοι παρακάτω· περίπου δηλαδή σαν την αληθινή σχέση λευκών και ιθαγενών στη σύγχρονη Αμερική.
Παρακολουθώντας τη συνέντευξη Τύπου πριν από λίγους μήνες στις Κάννες, γινόταν όλο και πιο φανερό πως το συγκεκριμένο φιλμ ήταν για τους συντελεστές του πολλά περισσότερα από ένα κινηματογραφικό πρότζεκτ. Η Λίλι Γκλάντστοουν, με την ήρεμη, σταθερή φωνή της, το έθεσε ίσως πιο εύστοχα από όλους: «Το βασικό είναι ότι ο Μάρτι, ο Λίο και οι υπόλοιποι ήρθαν μέσα στην κοινότητα των Οσέιτζ όχι ως επιστήμονες παρατηρητές αλλά ως άνθρωποι. Ο κόσμος ακούει αυτά που λέει τούτος εδώ (σ.σ. δείχνοντας τον Σκορσέζε). Το να στρέφεται ένας τόσο σπουδαίος κινηματογραφικός φακός σε αυτές τις κοινότητες είναι κάτι που βοηθάει πολύ. Διότι ώρες ώρες αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι να μη γνωρίζουν όσα έγιναν με τους Οσέιτζ ή στη σφαγή της γειτονικής Τάλσα την ίδια εποχή. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε αυτούς τους συμμάχους».
ΙΝFO → Οι Δολοφόνοι του ανθισμένου φεγγαριού αναμένονται στους ελληνικούς κινηματογράφους από 19/10 σε διανομή Feelgood.
