«Όταν έψαχνα να νοικιάσω σπίτι, δίσταζα να πω ότι είμαι ηθοποιός, επειδή δεν είμαι γνωστή από τα σίριαλ. Θα έπρεπε να πω “γκουγκλάρετέ με, ζω από αυτό!”», λέει η Αλεξία Καλτσίκη σχολιάζοντας την πραγματικότητα της ζωής μιας ηθοποιού του θεάτρου – η ίδια έχει επιβιώσει σ’ αυτόν τον χώρο, έχει πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες παραστάσεις στα αθηναϊκά θέατρα, στην Επίδαυρο, διδάσκει στο Εθνικό και μπορεί να μην είναι απόλυτα αναγνωρίσιμη από τον σπιτονοικοκύρη της, αλλά απολαμβάνει τον σεβασμό στους καλλιτεχνικούς κύκλους της πόλης. Η αφορμή για την κουβέντα μας, πάντως, δεν ήταν το σπίτι που μένει, αλλά Το Σπίτι, η παράσταση της Στέγης με την υπογραφή του Δημήτρη Καραντζά, στην οποία η Αλεξία πρωταγωνιστεί νιώθοντας, όπως λέει, ότι υποκριτικά έπρεπε να ξεκινήσει από το μηδέν. «Ήταν μια ευκαιρία να απαλλαγώ από όσα ξέρω».
Τι είναι λοιπόν Το Σπίτι; Θα μπορούσε να είναι ένα μικρό, τυπικό διαμέρισμα σε μια γειτονιά της Αθήνας ή και αλλού. Η πόλη δεν έχει σημασία. Γυψοσανίδες για να ξεχωρίζουν οι χώροι, φτηνές μοκέτες με τύπωμα, MDF που παραπέμπουν σε ξύλινες βιβλιοθήκες, laminate αντί δρύινου πατώματος, ένα σπίτι που μιμείται το καταφύγιο. Μέσα σε αυτό ζουν δύο άνθρωποι. Συγκάτοικοι, εραστές, φίλοι, αδέλφια; Η σχέση τους δεν προσδιορίζεται. Ούτε αυτή έχει σημασία.
Όταν ακούς ότι μια παράσταση έχει τίτλο Το Σπίτι, κάνεις κάποιες εύλογες υποθέσεις για το τι μπορεί να πραγματεύεται. Όλες, όμως, καταρρίπτονται. Δεν υπάρχει ιδιωτικότητα ούτε η έννοια του προστατευμένου χώρου. Δεν μπορείς να κρυφτείς ή να απομονωθείς. «Είναι η προσπάθεια δύο ανθρώπων να προστατευτούν από τη βία του κόσμου που εισβάλλει μέσα τους. Στέκεται σε αυτή την άνιση συνομιλία του εντός με το έξω», εξηγεί η Αλεξία, που μαζί με τον Φιντέλ Ταλαμπούκα υποδύονται τους δύο ενοίκους του διαμερίσματος.
Το βίντεο που σοκάρει
Στα 60 λεπτά που διαρκεί το έργο, η Αλεξία περιφέρεται νευρικά μέσα στο σπίτι. Τακτοποιεί λογαριασμούς, μαζεύει τα άπλυτα, αναζητά το σωστό ταίρι σε κάθε ζευγάρι παπούτσια και τα παρατάσσει ευλαβικά το ένα δίπλα στο άλλο, τρίβει με μανία ένα ξύλινο συρτάρι, διπλώνει ρούχα, φυλάει τα χειμωνιάτικα. Όμως ο κόσμος δεν μπαίνει σε τάξη, δεν λειαίνεται, δεν ξεβρομίζει. Σ’ το θυμίζει ο μονότονος θόρυβος του πλυντηρίου ρούχων στο βάθος του σπιτιού – η μοναδική μουσική υπόκρουση του έργου. Το κείμενο, επίσης, είναι ελάχιστο, επί της ουσίας απουσιάζει.
Οι θεατές, όπως και οι ένοικοι, παρατηρούν από το παράθυρο τη θέα ενός ημιυπογείου στον απέναντι δρόμο, περαστικούς που χάνονται βιαστικά από το πλάνο, διερχόμενα αυτοκίνητα… Σιγά σιγά η αφήγηση αλλάζει και το παράθυρο εξελίσσεται και αυτό σε ένα «πλυντήριο», που ανακατεύει ειδήσεις και παράταιρες εικόνες σε υψηλές στροφές. Στο τέλος, δεν ξεχωρίζεις κανένα από τα «ρούχα» της πλύσης. Σκηνές από το ολοκαύτωμα, πολιτικές διαμαρτυρίες, ξύλο στα έδρανα ενός κοινοβουλίου, πλημμύρες, μια νέα γυναίκα που δοκιμάζει ένα κραγιόν, άστεγοι, πορνογραφικό περιεχόμενο, φωτιές… Το βίντεο που δημιούργησε η Γκέλυ Καλαμπάκα για τις ανάγκες της παράστασης δεν λειτουργεί μόνο σκηνογραφικά, αλλά «προφέρει» και όσα δεν λέγονται: δημιουργεί ένα «παράθυρο στον κόσμο» και αυτό που βλέπεις σε κάνει να θέλεις να στρέψεις το βλέμμα σου αλλού. Δεν έχει νόημα βέβαια, οι εικόνες συνεχίζουν να προβάλλονται στο μυαλό σου πολύ μετά το τέλος της βραδιάς.
Μπορεί κανείς να προστατευτεί από αυτές τις εικόνες; «Δεν ξέρω, αλλά προσπαθώ να το ανακαλύψω. Υπάρχει πλέον εξοικείωση με το κακό. Το δυστύχημα στα Τέμπη μού φαίνεται σαν να έγινε χρόνια πριν. Έχουν μεσολαβήσει τόσα άλλα, υπάρχει ένας καταιγισμός κακών ειδήσεων. Και βεβαίως, πλέον, μια βίαιη είδηση δεν είναι μόνο το γεγονός αυτό καθαυτό, αλλά και οι αντιδράσεις και οι γνώμες που το συνοδεύουν». Μου υπενθυμίζει ότι στο έργο υπάρχει σχεδόν μια ταύτιση ανάμεσα στο σπίτι ως κατασκευή και το «έσω σπίτι», το οποίο μπορεί να είναι οι μνήμες σου, συλλογικές και προσωπικές, τα βιώματά σου, οι άνθρωποι που έχεις γνωρίσει και αγαπήσει. «Το έσω σπίτι είναι αυτό που κλονίζεται πρώτα, εκεί εμφανίζονται οι πρώτες ρωγμές. Γι’ αυτό και τη διέξοδο νομίζω πως κανείς πρέπει να την αναζητά σε αυτά που τον ανακουφίζουν και όχι σε έναν περίκλειστο χώρο. Μια χειρονομία ανθρωπιάς στον δρόμο, μια αγκαλιά όταν το σώμα αρχίζει να μουδιάζει από την κούραση, οι φίλοι όταν κανείς άλλος δεν είναι σε θέση να σε ακούσει, ένα βιβλίο που σε απομονώνει από τον θόρυβο της καθημερινότητας και την υπερπληροφόρηση, η φύση όταν το σώμα και το μυαλό έχουν φτάσει στα όριά τους, το θέατρο, η ανάμνηση αγαπημένων προσώπων που δεν ζουν πια… Όλα αυτά έχουν υπάρξει καταφύγιο για μένα».
Το θέμα της αποδοχής
Παράλληλα με την παράσταση στη Μικρή Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, η Αλεξία έχει ξεκινήσει πρόβες και για τον Βασιλιά Ληρ, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά στο Εθνικό Θέατρο. «Δεν έχω ξανακάνει Σαίξπηρ, μου φαίνεται καταιγιστικός», μου λέει. Υποδύεται τη Γκόνεριλ, τη μεγάλη αδελφή που κινείται υπόγεια προκειμένου να εξουδετερώσει τις αδελφές της και να προσφέρει τα μεγαλύτερα πειστήρια αγάπης στον πατέρα της. Αυτό το μοντέλο στις οικογενειακές σχέσεις επιβιώνει ακόμα, σχολιάζω. Εκβιάζουμε τα παιδιά μας στο όνομα της αγάπης και της αποδοχής. Φάε μια κουταλιά για να δείξεις πόσο αγαπάς τον μπαμπά, φέρε καλούς βαθμούς για τη μαμά και πάει λέγοντας… «Εννοείται. Το θέμα της αποδοχής ισχύει παντού, ακόμα και όταν πας να πάρεις τσιγάρα από τον περιπτερά σου. Υπάρχει ένα διαρκές ψυχανέμισμα του να αντιληφθείς το κατά πόσο εμπιστεύεσαι τον άλλο και εκείνος εσένα. Κατά πόσο ισχύει η δεκτικότητα που του έδειξες χθες. Η εμπιστοσύνη ανανεώνεται ακόμα και σε γονεϊκές σχέσεις, σε άλλες αντιστοιχίες και μεγέθη».
Τη ρωτάω αν θέλει να κάνει τηλεόραση. «Υπάρχει ένα πρακτικό ζήτημα», μου λέει. «Όταν είναι να κάνω τηλεόραση, δεν μπορώ να κάνω συγχρόνως θέατρο, καθώς είμαι και μητέρα. Σαφώς και θα ήθελα να συμμετέχω σε κάποια σειρά, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη και τις συνθήκες εργασίας. Η τηλεόραση δεν είναι εύκολη, πρέπει να μπορείς να αποδώσεις γρήγορα. Η βασική μου δουλειά όμως είναι το θέατρο». Με μια μάλλον ενοχική διάθεση μου διευκρινίζει ότι δεν είναι μονόχνοτη ούτε εμμονική με το θέατρο, αλλά ότι καταφεύγει σε αυτό λόγω αδυναμίας να συνδεθεί με τα πράγματα. «Είναι ο τρόπος μου να ερμηνεύσω τον κόσμο. Και πάλι όμως θεωρώ ότι μεγαλώνοντας και μαθαίνοντας προχωράω, αποτινάζω από πάνω μου αυτή την εξάρτηση του θεάτρου, επανατοποθετώ τη σχέση μου με τη σκηνή σε άλλες βάσεις».
Kουβεντιάζουμε για τους ρυθμούς της ζωής, την ταχύτητα της εποχής μας. «Δεν υπάρχει πια χαμένος χρόνος, δεν ξέρω αν έχει πια θέση στις ζωές μας αυτός ο όρος. Ακόμα και μόνος σου όταν είσαι, δεν αντέχεις πια να κοιτάς το ταβάνι, πιάνεις το κινητό σου. Έχει αλλάξει η αντίληψή μας για τον χρόνο». Και η δική της σχέση με τον χρόνο; Με την ομορφιά; «Μεγάλωσα θεωρώντας τον εαυτό μου σχετικά αξιοπρεπή. Ως έφηβη ντρεπόμουν, με δυσκόλευε που ήμουν τόσο λευκή, “σε γάλα έκανες μπάνιο;” με ρωτούσαν. Τα καλοκαίρια φορούσα παντελόνια. Καθώς περνούν τα χρόνια, έχω αποκτήσει περισσότερες ρυτίδες αλλά και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Πάντα υπάρχουν ανασφάλειες, αλλά θεωρώ ότι έχω αποκτήσει καλύτερη σχέση με την εξωτερική μου εμφάνιση. Λάθος στιγμή, θα μου πεις, αλλά τα πάντα τα βίωνα με καθυστέρηση, οπότε με έχω συνηθίσει».
Άντεξε ωστόσο την έκθεση της σκηνής. Πώς το αποφάσισε αρχικά; Θα ακολουθούσε ξανά την ίδια διαδρομή; «Μικρή ήθελα να γίνω κλόουν, δεν υπήρχαν σχετικά ερεθίσματα στο σπίτι για να πάρω αυτή την κατεύθυνση, απλώς μου άρεσε πολύ το παιχνίδι. Φτάνοντας στην τρίτη λυκείου, ήξερα ότι ήθελα να δώσω εξετάσεις σε δραματική σχολή. Όσον αφορά την έκθεση, θα πω ότι η ντροπή είναι πρωταρχικό στοιχείο της δουλειάς μας, δεν γίνεται να μην το αγκαλιάσεις. Δεν αντέχω να με κοιτάνε, όμως αισθάνομαι πιο ασφαλής στο θέατρο. Στο θέατρο είμαι εγώ αλλιώς».
ΙΝFO → Το Σπίτι, Μικρή Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, έως 19/11,
onassis.org
Βασιλιάς Ληρ, Κτήριο Τσίλλερ, Κεντρική Σκηνή, Εθνικό Θέατρο, από 09/12, n-t.gr
