Ας πούμε ότι, κανονικά, πριν κατηφορίσω προς το «σπίτι» της Συλλογής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στο Παγκράτι – πέντε λεπτά με τα πόδια από το σπίτι μου – για να συμμετάσχω στη δράση «Mindfulness στο Μουσείο», θα έπρεπε να είχα ψάξει λίγο για να καταλάβω από τα πριν τι ακριβώς σημαίνει ο όρος «mindfulness», που στα ελληνικά αποδίδεται ως «ενσυνειδητότητα». Όχι ότι μου ήταν παντελώς ξένος, απλώς η ιδέα που είχα γι’ αυτόν ήταν κάπως αόριστη, κάπως συγκεχυμένη. Δεν μου αρέσει όμως να κάνω τα πράγματα κανονικά, συνήθως επί τούτου. Στην προκειμένη περίπτωση, για να είμαι ανοιχτός στην εμπειρία που με περίμενε με εντελώς καθαρό μυαλό. Για να μην αφήσω τις λέξεις που θα αποτυπώνονταν στα εγκεφαλικά μου κύτταρα να (περι-)ορίσουν το βίωμα. Παρ’ όλα αυτά, θα κάνω ένα σπόιλερ: Σύμφωνα με τον Γιον Καμπάτ-Ζιν, ιδρυτή του Κέντρου για το Mindfulness στην Ιατρική, την Υγεία και την Κοινωνία της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης, ως mindfulness ορίζεται το να μαθαίνει κανείς να είναι εξ’ ολοκλήρου συνειδητά στο παρόν, με αγάπη και χωρίς καμία κριτική.
Ανέβηκα, λοιπόν, στον τρίτο όροφο του μουσείου με το ασανσέρ και κατευθύνθηκα προς τις καρέκλες που ήταν παρατεταγμένες σε δύο σειρές, μπροστά από τον πίνακα «Λαϊκή Αγορά» του Παναγιώτη Τέτση. Έναν πίνακα που το ύψος του φτάνει κοντά στα δυόμιση μέτρα και το μήκος του ξεπερνά τα οκτώ. Φιλοτεχνήθηκε το 1981 και πάνω του έχουν αποτυπωθεί σκηνές – όλο κίνηση, χρώμα, φασαρία – από τη λαϊκή της Καλλιδρομίου, πριν γίνει (κι αυτή) τόπος χίπστερ εν(σ)τάσεων.
Αφού συγκεντρωθήκαμε όλοι οι συμμετέχοντες, μια δωδεκάδα στον αριθμό, η εισηγήτρια Λύντια Πετροπούλου, ιστορικός τέχνης, εικαστική εκπαιδευτικός και εκπαιδεύτρια ενσυνειδητότητας, άρχισε να μας δίνει οδηγίες που, μην έχοντας παρευρεθεί ξανά σε δράση mindfulness, μου θύμισαν εκείνες που μου έδινε η δασκάλα μου όταν έκανα γιόγκα.
Εισπνεύσαμε από τη μύτη. Εκπνεύσαμε από το στόμα. Καθαρίσαμε το μυαλό μας από τις έγνοιες της καθημερινής ζωής. Κλείσαμε τα μάτια. Τα ξανανοίξαμε. Παίξαμε με την περιφερειακή μας όραση. Κι όλα αυτά για να εξερευνήσουμε ως συνειδητά παρόντες τον πίνακα που είχαμε απέναντί μας, ενσωματώνοντας στην εμπειρία μας ό,τι άλλο συνέβαινε στον χωροχρόνο μας εκείνη τη στιγμή: τους θορύβους και τις σκιές από το περπάτημα των επισκεπτών του μουσείου, μια μαγνητοφωνημένη αφήγηση που αφουγκράστηκα από ένα ζευγάρι ακουστικών. Πράγματα που, αν δεν είχα λάβει όλες αυτές τις οδηγίες, αν έκανα απλώς μια «βόλτα στο μουσείο», ίσως, εγώ προσωπικά, να μην συνειδητοποιούσα πως συνέβαιναν γύρω μου.
Κατά τη διάρκεια της δράσης και υπό τις οδηγίες της εισηγήτριας ένιωσα τα χρώματα του πίνακα να αλλάζουν, να γίνονται πιο έντονα, σαν να βρίσκομαι σε τρανς. Άρχισα να προσέχω λεπτομέρειες του πίνακα. Να φαντάζομαι ποιες θα ήταν οι αμέσως επόμενες κινήσεις των ανθρώπων που ο Τέτσης αποτύπωσε με τα λάδια του πάνω στον καμβά. Να υπήρχαν στ’ αλήθεια ή να τους είχε βγάλει από τη φαντασία του; Παρ’ όλα αυτά, δεν ήμουν εκεί για ένα μάθημα ιστορίας της τέχνης. Ο πλούτος που αποκόμιζα είχε να κάνει με την αλλαγή στη θεώρηση των πραγμάτων. Είχε να κάνει με το πέρασμα σε ένα άλλο επίπεδο συνείδησης της πραγματικότητας του πίνακα αλλά και της κάθε στιγμής που περνούσα καθισμένος μπροστά σε αυτόν.
Στο δεύτερο μέρος της δράσης, αφού επανήλθαμε από το mindfulness στην περίπου προηγούμενή μας κατάσταση, αν και τρόπον τινά αλλαγμένοι, η κ. Πετροπούλου μάς μοίρασε από ένα ντοσιέ με μία λευκή κόλα Α4 κι ένα μολύβι. Στη συνέχεια, πέρασε από μπροστά μας δύο δοχεία, το ένα με ξυλομπογιές και το άλλο με μαρκαδόρους. Μας ζήτησε να εκφράσουμε με λόγια ή εικόνες ό,τι νιώσαμε, ό,τι νιώθαμε ακόμη. Όταν ήμασταν όλοι έτοιμοι, τοποθετήσαμε τις καρέκλες μας σε σχήμα κύκλου και αρχίσαμε να μιλάμε, ο καθένας με τη σειρά του, για το πώς βιώσαμε αυτή την εμπειρία.
Μία συμμετέχουσα, που την επομένη θα έφευγε για τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, ήταν περαστική από το Παγκράτι, σχολίασε ότι της πέρασαν οι πόνοι της μέσης της. Την ένιωσα. Η επαφή με την τέχνη έχει υπάρξει και για μένα θεραπευτική. Οι περισσότεροι ζωγράφισαν, με τον δικό τους τρόπο, ελεύθερα ή με ακρίβεια, κάτι που τους έκανε εντύπωση στον πίνακα. Εγώ, ζωγράφισα τον εαυτό μου νέο έχοντας κατά νου τα χρώματα του Τέτση και τα σκίτσα της Έλλης Σολομωνίδου Μπαλάνου που συνόδευαν τις κριτικές χορού του Ανδρέα Ρικάκη στην Καθημερινή.
Όλη η δράση διήρκεσε μία ώρα και δεκαπέντε λεπτά. Το κόστος συμμετοχής σε αυτή είναι 15 ευρώ (12 για τα μέλη του Ιδρύματος). Οι επόμενες δράσεις Mindfulness στο Μουσείο, που θα λάβουν χώρα μπροστά σε άλλα έργα τέχνης, έχουν προγραμματιστεί για τις 3.11, τις 24.11, τις 8.12 και τις 22.12. Θα έλεγα ότι αξίζει να τις βιώσει κανείς.
