Βλέπω στη σελίδα του Midnight Express στο Facebook ένα ποστάρισμα του κριτικού κινηματογράφου Άκη Καπράνου, ο οποίος ενημερώνει για την προβολή της αποκατεστημένης κόπιας του «Ράμπο: Το πρώτο αίμα» στη Θεσσαλονίκη, το βράδυ πριν από τη λήξη του 64ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Η ανάρτηση πηγαίνει κάπως έτσι: «Ερχόμαστε στο τέλος του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, γιατί τίποτα δεν καθαρίζει καλύτερα τη σινεφιλική παλέτα από έναν ΡΑΜΠΟ (sic)».
Οι σινεφίλ της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας, πόλεις όπου έχουν φιλοξενηθεί μεταμεσονύχτιες προβολές του Midnight Express, γνωρίζουν τον θεσμό της κινηματογραφικής λέσχης που εμπνεύστηκε ο Άκης Καπράνος (αν και είναι αλήθεια πως ο ίδιος θα προτιμούσε τον όρο «συμμορία» για να την ορίσει καλύτερα), η οποία ανανεώνει το ραντεβού της κάθε Σάββατο προς Κυριακή, με σπάνιες και ασυνήθιστες επιλογές, με αποκατεστημένες κόπιες ταινιών για την πιο αυθεντική εμπειρία θέασης. Ωστόσο, το ρεπερτόριο των ταινιών είναι δύσκολο να οριστεί.
Το «εξπρές» μπορεί να προβάλλει το ένα Σάββατο κάποια ταινία δράσης, το άλλο κάποια B-Movie, το επόμενο ένα splatter θρίλερ, το μεθεπόμενο μια ταινία που είναι τόσο κακογυρισμένη ώστε καταλήγει αστεία για το κοινό, το οποίο συμμετέχει με σχόλια, ατάκες και τρελά γέλια. Κάποια άλλη φορά μπορεί να αποτεθεί φόρος τιμής σε κάποια ελληνική ταινία, να προβληθεί κάποιο anime ή κάποια ταινία κινουμένων σχεδίων.
Ουσιαστικά, δεν υπάρχει κανόνας πάνω στη θεματολογία του ρεπερτορίου. Αυτό που έχει σημασία είναι η απόδοση της πραγματικής διάστασης της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας που μπορεί να προσφέρει το σινεμά. Τα βιωματικά παραδείγματα μιλούν από μόνα τους.
Όσα έχουμε παρακολουθήσει στο Midnight Express
Πρώτο καλοκαίρι στην Αθήνα, 23 Ιουλίου του 2021, έτυχε να ανακαλύψω από ένα story στο Instagram πως στη Ριβιέρα (κλασικό θερινό στέκι του Midnight Express) ένας μεταμεσονύχτιος θεσμός ενώνεται με έναν καλοκαιρινό, το «Ξαφνικά φέτος το καλοκαίρι» του έτερου κριτικού κινηματογράφου, Ηλία Φραγκούλη.
«Οι διαρρήκτες» θα ξεκινούσαν στη 1 το βράδυ και ήδη έξω από τη Ριβιέρα είχε συγκεντρωθεί πλήθος κόσμου. Η ταινία, στην οποία πρωταγωνιστούσαν οι Ομάρ Σαρίφ και Ζαν Πολ Μπελμοντό, αποτελεί ένα καλτ κινηματογραφικό μνημείο που γυρίστηκε στην Ελλάδα την περίοδο της Χούντας, καθώς περιλαμβάνει απίστευτες σκηνές καταδίωξης στους δρόμους της Αθήνας, στα τρόλεϊ της Βασιλίσσης Σοφίας και στις ανηφόρες της Καστέλλας. Το φιλμ προκάλεσε τόσα γέλια με τις υπερβολικά ανεδαφικές ατάκες των ηθοποιών, τις αντιδράσεις των ηθοποιών στις σκηνές πάλης, τα κασκαντεριλίκια του Μπελμοντό και τον ελληνικό φολκλορισμό, ο οποίος πεταγόταν σε άκυρες σεκάνς του φιλμ, ώστε ακόμα απορώ γιατί δε σταμάτησαν την ταινία μέσα στα ξημερώματα για να μας διώξουν.
Η δεύτερη φορά ήταν μετά το Athens Pride του 2022, όταν το Midnight Express σύστησε στο κοινό μια αποκατεστημένη κόπια του «Αυτή η νύχτα μένει» του Νίκου Παναγιωτόπουλου∙ μια ταινία που η Gen Z είχε γνωρίσει κυρίως μέσω του YouTube, αν και είχε ανέβει σε χαμηλή ποιότητα και αλλοιωμένο ήχο. Το σάουντρακ του Σταμάτη Κραουνάκη να αντηχεί στα Εξάρχεια, εμείς στις καρέκλες μας να σιγοψιθυρίζουμε Δήμητρα Παπίου και όσα λαϊκά τραγούδια θυμόμασταν, και μικρά μπουκαλάκια με ουίσκι να ανοίγουν σε σκηνές οι οποίες γυρίστηκαν σε κέντρα διασκέδασης και πατσατζίδικα.
Και τη στιγμή που οι δύο ηρωίδες, τις οποίες ενσαρκώνουν οι Αθήνα Μαξίμου και η Ζωή Ναλμπάντη, τραγουδούν το «Πριν το χάραμα μονάχος», μόλις είδαν πως το όνειρό τους βγήκε σκάρτο, να ακούς τριγύρω τα αναφιλητά και να βλέπεις τα χέρια των ζευγαριών να σφίγγονται δυνατά. Την ίδια στιγμή σφιγγόταν και η καρδιά.
Τελευταίο παράδειγμα, το Σάββατο 5 Νοεμβρίου, με το θρυλικό «The Rocky Horror Picture Show» από το 1975, ένα από τα πιο καλτ κινηματογραφικά μιούζικαλ στην ιστορία του κινηματογράφου.
Ένα καλτ μεγαλείο
Μέσα στα χρόνια, παρατηρώ πως ένα μεγάλο κομμάτι της Gen Z γνώρισε για πρώτη φορά και ύστερα λάτρεψε το συγκεκριμένο μιούζικαλ χάρη στην κινηματογραφική μεταφορά του εφηβικού βιβλίου «Τα πλεονεκτήματα του να είσαι στο περιθώριο», του Στίβεν Τσμπόσκι. Στην ταινία, που σκηνοθέτησε ο ίδιος ο συγγραφέας, υπήρχαν σκηνές με το παραδοσιακό sing-along performance που συνοδεύει τις κινηματογραφικές προβολές του RHPS, οι οποίες προκαλούν ένα αίσθημα απελευθέρωσης και σκανδαλισμού, τόσο στους πρωταγωνιστές της ταινίας όσο και στους θεατές.
Όσον αφορά, τώρα, την υπόθεση του RHPS; Γυρίζει γύρω από ένα νεαρό (κάπως ξενέρωτο, τυπικά μεσοαστικό, θα προσθέταμε) ζευγάρι, την Τζάνετ και τον Μπραντ. Καθώς το λάστιχο του αυτοκινήτου τους χάλασε, βρίσκουν καταφύγιο σε ένα εκκεντρικό κάστρο – εργαστήριο όπου ζει ο Δρ Φρανκ-Εν-Φούρτερ, ένας αλλόκοτος, cross-dresser επιστήμονας και οι βοηθοί του.
Φανταστείτε λίγο τις συντηρητικές φωνές των ΗΠΑ το σωτήριον έτος 1975 όταν ο Τιμ Κάρι τραγουδούσε το «Sweet Transvestite» και η Σούζαν Σάραντον το «Τouch-a, Touch-a, Touch-a, Touch Me/ I wanna be dirty».
Με τα χρόνια, το RHPS μετεξελίχθηκε σε ένα καλτ φαινόμενο, με το μεγαλύτερο μέρος του κοινού να προσέρχεται στον κινηματογράφο με υπερβολικά κοστούμια που παραπέμπουν στην ταινία, με props που αναδεικνύουν την αλληλεπίδραση θεατών-οθόνης, αλλά και με γερή φωνή, καθώς κάθε προβολή αποτελεί και μια ευκαιρία για sing-along. Αυτό σημαίνει πως οι θεατές μπορούν να βλέπουν τους στίχους στην οθόνη και να τραγουδούν μαζί με τους ηθοποιούς της ταινίας.
Ήταν σίγουρο πως εκείνη η βραδιά θα ήταν sold-out. Έξω από τον κινηματογράφο, πάνω στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης, έβλεπες άτομα ντυμένα καμαριέρες, άλλα με μαργαριταρένια κολιέ, μαύρους κορσέδες και μαύρες καλτσοδέτες, με μαύρες μπότες και γόβες, με φανταχτερά καπέλα και έντονο μακιγιάζ – επιλογές ντυσίματος που παραπέμπουν στους ήρωες και τις ηρωίδες της ταινίας.
Λίγο μετά τις δώδεκα, στο εισαγωγικό του σημείωμα, ο Άκης Καπράνος κάλεσε στη σκηνή τον Βάσο Γεώργα, τον άνθρωπο πίσω από το βιβλιοπωλείο Bibliotheque στην πλατεία Εξαρχείων, ο οποίος μοιράστηκε με το κοινό το πώς η μοναδική κόπια της ταινίας κλάπηκε από το σπίτι του κριτικού κινηματογράφου Νίνου Φενέκ Μικελίδη, το πώς διανεμήθηκε παράνομα σε κασέτες και το πώς αντέδρασε ο Γιάννης Δαλιανίδης όταν η ταινία βρέθηκε στα χέρια του. «Γιατί δεν έκανα εγώ αυτή την ταινία;», αντέδρασε θυμωμένα ο Έλληνας σκηνοθέτης.
Ο θυμός προερχόταν από τον θαυμασμό για την τόλμη της ταινίας, όπως μας εξιστόρησε ο κ. Γεώργας, ο οποίος αποκάλεσε όσους και όσες βλέπαμε την ταινία για πρώτη φορά, ειδικά σε σινεμά (ήμασταν τρομακτικά πάρα πολύ οι virgins), τυχερούς και τυχερές, και πως «θα τη θυμόμαστε για πάντα αυτή τη φορά», καθώς αποτελεί ένα παράδειγμα φιλμ που αναδεικνύει «την τρυφερότητα της συντροφικότητας» που γεννάει ο κινηματογράφος.
Σε μία μεταμεσονύχτια προβολή
Τα φώτα σβήνουν. Προθέρμανση με τους στίχους του πρώτου τραγουδιού της ταινίας, του «Science Fiction/Double Feature». Τα φάλτσα δεν έχουν καμία σημασία, δεν είναι διαγωνισμός. Κάθε φορά που εμφανίζεται το όνομα της Τζάνετ και του Μπραντ, οι γνώστες της ταινίας αλληλεπιδρούν φωνάζοντας «sl*t» και «a**hole», αντίστοιχα. Ανοίγουν τις εφημερίδες που έχουν στην άκρη του καθίσματος, όταν οι πρωταγωνιστές περπατούν στη βροχή.
Ανεβαίνουν μπροστά από τη σκηνή για να χορέψουν το «Time Wrap», όπως ορίζουν οι στίχοι του τραγουδιού. Ροκάνες στα χέρια και χάρτινες καραμούζες στο στόμα, ροζ πλαστικά γάντια και εκτοξεύσεις από χαρτιά υγείας προς την οθόνη είναι props που εμφανίζονται σε διάσπαρτα σημεία, τα οποία, για να τα εξηγήσουμε, θα πρέπει να κάνουμε spoiler όλη την ταινία.
Τα φώτα ανάβουν λίγο μετά τις 3 το βράδυ. Ο λαιμός είναι βραχνιασμένος, ένα χαμόγελο σχηματίζεται στα χείλη, όσο μελό κι αν μοιάζει αυτή η εικόνα. Να ήταν η ταινία; Να ήταν η αλληλεπίδραση μιας ολόκληρης αίθουσας με το τραγούδι, τον χορό και τα props που συνόδευσαν την προβολή; Μήπως αυτό το χαρούμενο συναίσθημα να είναι μέρος μιας συνθήκης, στην οποία ναι μεν έρχεσαι μόνος στο σινεμά, αλλά νιώθεις πως είσαι κομμάτι μιας μεγάλης παρέας που δεν ξέρεις αν θα γνωρίσεις ποτέ, μα καταλήγεις να γελάτε, να κλαίτε και να χορεύετε όλοι μαζί για όσο διαρκεί; Να ήταν η ενέργεια του Τιμ Κάρι, του Δρ Φρανκ-Εν-Φούρτερ που μεταδόθηκε σαν ιός; Η σπάνια ευκαιρία της προβολής με το Sing-Along; Η ώρα προβολής; Ή, τελικά, η δύναμη του κινηματογράφου;
Ίσως, τελικά, να μην υπάρχει απάντηση – σίγουρα όμως μία δοκιμή της εμπειρίας του Midngith Express θα σας πείσει για την αξία του σινεμά μετά τα μεσάνυχτα.
*Περισσότερα στη σελίδα του Midnight Express στο Facebook και στο @midnight_express_greece στο Instagram
