Ο Γιώργος Λάνθιμος έχει γυρίσει δύο όχι-και-τόσο-συνηθισμένες κωμωδίες με την Έμα Στόουν: το The Favourite και το Poor Things. Η τελευταία κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας τον Σεπτέμβριο, κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ στις 8 Δεκεμβρίου (στην Ελλάδα θα βγει τον Ιανουάριο στις αίθουσες) και βρίσκεται ανάμεσα στα φαβορί για να πάρει Όσκαρ. Η πρώτη φορά που είδαμε τα ονόματά τους να φιγουράρουν μαζί στη μεγάλη οθόνη ήταν το 2018. Τώρα, η μεταξύ τους δυναμική εξελίσσεται από απλή συνεργασία σε μια μόνιμη σχέση· από μια σύντομη γνωριμία στην απόλυτη εμπιστοσύνη.
Το σενάριο του Poor Things είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Άλισντερ Γκρέι και έχει για πρωταγωνίστρια την Έμα Στόουν στον ρόλο της Μπέλα Μπάξτερ· ενός χαρακτήρα με την ίσως πιο υπερβολική ιστορία της φετινής κινηματογραφικής χρονιάς: εγκλωβισμένη σε έναν δυστυχισμένο γάμο, η Μπάξτερ πηδά στο κενό από μια γέφυρα και επιστρέφει στη ζωή από έναν τρελό επιστήμονα (Γουίλεμ Νταφόε), ο οποίος τοποθετεί τον εγκέφαλο του αγέννητου μωρού της στο δικό της κεφάλι.
Η Στόουν κερδίζει πολλούς πόντους κωμωδίας ερμηνεύοντας μια ενήλικη γυναίκα με το μυαλό ενός παιδιού, στην πορεία όμως ο χαρακτήρας κόβει την ανάσα: αποκτά νέες εμπειρίες, ξεκινά ένα ταξίδι σεξουαλικής και πολιτικής αφύπνισης, και παράλληλα παλεύει να κερδίσει την ελευθερία του. Η Μπέλα πρέπει να δείξει τον δρόμο στους άτυχους μνηστήρες (τους οποίους ερμηνεύουν ο Μαρκ Ράφαλο και ο Ραμί Γιουσέφ) που νιώθουν έλξη από το αντισυμβατικό της πνεύμα, προσπαθώντας όμως να την κάνουν κτήμα τους. Αυτός είναι ένας χαρακτήρας που σημαίνει πιο πολλά για τη Στόουν από ό,τι συνήθως – «Την αγαπώ τόσο πολύ», μου είπε. Προσπάθησε, βέβαια, να διασκεδάσει τις εντυπώσεις σχετικά με το γεγονός ότι το Poor Things την κάνει να βάζει τα κλάματα κάποιες φορές, λέγοντας πως «είμαι κουρασμένη, αυτό είναι όλο».
Εκτός από το The Favourite και το Poor Things, ο Λάνθιμος, 50 ετών, και η Στόουν, 35 ετών, έχουν συνεργαστεί στη μικρού μήκους ταινία Βληχή, καθώς και στο 562768111, μια ανθολογία κόμικς που αναμένεται να κυκλοφορήσει την επόμενη χρονιά. «Προφανώς, έχω πλήρη και πάρα πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη σε εκείνον», σημειώνει η Στόουν. «Ως ηθοποιός, δεν υπάρχει καλύτερο συναίσθημα· είναι πολύ σπάνιο να νιώθεις πως, ό,τι και αν κάνεις, ο σκηνοθέτης σου σε προστατεύει».
Ο Λάνθιμος θέτει τις βάσεις για την εμπιστοσύνη με μια μακρά διαδικασία προβών η οποία έχει περισσότερα κοινά στοιχεία με τον κωμικό αυτοσχεδιασμό από ό,τι θα περιμένατε: οι ηθοποιοί λένε τις ατάκες του ενώ κυλιούνται στο πάτωμα, περπατούν ανάποδα ή έχουν κλειστά τα μάτια τους. «Ποτέ δεν κάνουμε πρόβες του στιλ “ΟΚ, πώς θα ερμηνεύσουμε αυτή τη σκηνή και ας προχωρήσουμε να την παίξουμε», τονίζει ο Λάνθιμος. «Εκείνο που έχει περισσότερη σημασία είναι να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα συντροφικότητας και να κάνουμε πλάκα, έτσι ώστε να γνωρίσουμε ο ένας τον άλλο καλύτερα, για να μπορέσουμε να νιώσουμε πιο άνετα καθώς γελοιοποιούμε τους εαυτούς μας».
Μερικοί ηθοποιοί χτίζουν μακροχρόνιες συνεργασίες με σημαντικούς σκηνοθέτες· σχέσεις που απαιτούν να θυσιάσουν όλα όσα τους έκαναν σταρ του σινεμά. Για να αναρριχηθούν σε ένα επίπεδο με τόσο υψηλό κύρος, οι κωμικοί παίρνουν συνοφρυωμένες εκφράσεις, οι καλλονές κυλιούνται στη λάσπη και τα εφηβικά είδωλα μιλούν για το πώς τυραννούν τους εαυτούς τους στο όνομα της τέχνης. Με τον Λάνθιμο όμως, η Στόουν δεν χρειάστηκε να απολέσει το κωμικό της ταλέντο και την έμφυτη ενσυναίσθηση που κουβαλά, δύο στοιχεία που αποτελούν τα μεγαλύτερά της χαρίσματα ως ηθοποιού. Αντίθετα, χρησιμοποιεί αυτά τα ταλέντα της με νέους και πιο τολμηρούς τρόπους κάτω από το μοναδικό βλέμμα του σκηνοθέτη.
Και όμως, αυτή η τόσο γόνιμη διαδικασία στηρίζεται σε ένα πολύ ασυνήθιστο δίδυμο χαρακτήρων: Ενώ ο Λάνθιμος είναι απαθής και ένας άνθρωπος πολύ λίγων λέξεων, η βασική του πρωταγωνίστρια είναι προσγειωμένη, ζεστή και πολύ πρόθυμη να επικοινωνήσει με τους γύρω της. Ή, όπως το έθεσε η Στόουν: «Είμαι ένα κορίτσι από την Αριζόνα, είναι ένας τύπος από την Αθήνα. Δεν καταλαβαίνω πώς ακριβώς λειτούργησε όλο αυτό, καθώς οι προσωπικότητές μας δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικές μεταξύ τους – είναι όμως εκπληκτικό».
Πότε γνωριστήκατε για πρώτη φορά;
Έμα Στόουν: Ήταν τον Ιούνιο του 2015, σε ένα καφέ. Έκανα πρόβες τότε για το La La Land και συναντήθηκα μαζί του για να συζητήσουμε σχετικά με το The Favourite. Νόμιζα ότι θα ήταν τρομακτικός και στριμμένος, αλλά δεν ήταν. Ήταν μια πολύ άνετη και χαλαρή συζήτηση και τα βρήκαμε μια χαρά οι δυο μας από την αρχή.
Είχες στο μυαλό σου ότι θα ήταν μια πολύ πιο απειλητική φιγούρα;
Ε.Σ.: Έχοντας δει τις ταινίες που είχε γυρίσει μέχρι εκείνο το σημείο, ναι.
Γιώργος Λάνθιμος: Τι κλισέ…
Ε.Σ.: Ήμουν 26! Δεν ήμουν πάρα ένα παιδί. Από εκείνο το σημείο και ύστερα, όμως, διατηρήσαμε επαφές και γνωριστήκαμε καλύτερα σιγά σιγά. Όταν βρισκόμασταν στα γυρίσματα του The Favourite, αναπτύχθηκε μια συμπάθεια η οποία εξελίχθηκε στα πρώτα στάδια μιας φιλίας, και όταν βρισκόμασταν στο τέλος των γυρισμάτων, ξεκινήσαμε τις συζητήσεις για το Poor Things.
Γιώργο, πώς ήταν η ζωή σου όταν διάβασες για πρώτη φορά το Poor Things;
Γ.Λ.: Είχα μόλις μετακομίσει στο Λονδίνο και είχα αρχίσει να συναντώ ανθρώπους για αγγλόφωνα πρότζεκτ. Ήταν αφότου ο Κυνόδοντας είχε προταθεί για Όσκαρ και ο κόσμος έδειχνε να ενδιαφέρεται για ό,τι κάνω.
Ε.Σ.: [περιπαικτικά] Είχε προταθεί για Όσκαρ. Όλοι έλεγαν τότε: «Ω! Αυτός ο τύπος είναι τρομερός!».
Γ.Λ.: Όταν όμως ξεκίνησα να παρουσιάζω το πρότζεκτ του Poor Things που είχα στο μυαλό μου, δέχτηκα απανωτές απορρίψεις.
Πώς τις αιτιολογούσαν;
Γ.Λ.: «Παραείναι παράξενο, παραείναι περίεργο». Τότε ακόμα υπήρχε η λογική τού «ας πάρουμε έναν Ευρωπαίο ή μη Αμερικανό σκηνοθέτη και να τον βάλουμε να γυρίσει κάτι συμβατικό, αφού από μόνος του προσφέρει το κάτι διαφορετικό».
Ε.Σ.: Αυτό ακόμα συμβαίνει.
Γ.Λ.: Ένιωθα πολύ απογοητευμένος, επειδή ήμουν πολύ αφελής στις συναντήσεις μου με ανθρώπους της δουλειάς. Μου έλεγαν: «Ο Κυνόδοντας είναι εκπληκτικός, θέλουμε να δουλέψουμε μαζί σου». Και μετά γύρισα τον Αστακό (2016) και μου έλεγαν: «Α, όχι, όχι, δεν εννοούμε κάτι τέτοιο. Δεν θέλεις να γυρίσεις μια φυσιολογική ταινία;».
Έμα, πώς σε έπεισε ο Γιώργος γι’ αυτό το πρότζεκτ;
Ε.Σ.: Μου έδωσε τις βασικές συντεταγμένες γύρω από την Μπέλα, τι ακριβώς περνάει και τι βιώνουν οι άντρες στη ζωή της ως απάντηση στη δική της εξέλιξη. Ο ενθουσιασμός μου θα μεταφραζόταν με την ατάκα «Πού υπογράφω;». Θεέ μου, αυτός είναι πολύ πιθανόν ο κορυφαίος χαρακτήρας που θα ερμηνεύσω ποτέ στη ζωή μου.
Γιατί είναι τόσο σαγηνευτική αυτή η ηρωίδα;
Γ.Λ.: Δεν μοιάζει με καμία άλλη.
Ε.Σ.: Καταπίνει τον κόσμο γύρω της με έναν τρόπο τόσο μοναδικό και τόσο όμορφο, που ονειρεύομαι να μπορούσα να το κάνω και εγώ. Θεωρώ ότι χαρίζει απλόχερα έμπνευση ως χαρακτήρας, και το να ζω κάθε μέρα κατ’ αυτόν τον τρόπο ήταν το καλύτερο δώρο για μένα – δεν έχω πάρει περισσότερη χαρά από άλλο ρόλο. Όλοι οι άνθρωποι έχουν συγκεντρώσει τόσο πολλά βιώματα πάνω τους μέχρι να ενηλικιωθούν, ώστε έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να ανακαλύπτεις ότι, αν τους τα αφαιρέσεις, τα μόνα πράγματα που μένουν στο τέλος είναι η χαρά και η περιέργεια.
Συναντάμε την Μπέλα λίγο πριν γίνει η ανταλλαγή του εγκεφάλου της. Μέχρι πριν από λίγο καιρό ήταν μια ενήλικας ονόματι Βικτώρια Μπλέσινγκτον, τώρα είναι ένα μωρό στο σώμα μιας γυναίκας, παρορμητικό και γεμάτο παιδιάστικες αντιδράσεις. Πώς ήταν να ερμηνεύεις αυτή τη μετάβαση;
Ε.Σ.: Δύσκολο. Ήταν το πιο απαιτητικό στάδιο του ρόλου για μένα, επειδή τότε βρίσκεται στην πιο πρωτόγονη φάση της. Η υποκριτική έχει μια έμφυτη αμηχανία – έχει πλάκα ως δουλειά και μπορεί εύκολα να σε κάνει να νιώσεις πραγματικά ηλίθια. Ευτυχώς, με τον Γιώργο είναι πολύ πιο απελευθερωτική και με γεμίζει με σιγουριά, καθώς μπορούμε να φτάσουμε πολύ γρήγορα στο «Νομίζω ότι δεν δουλεύει αυτό, ας δοκιμάσουμε κάτι άλλο». Επίσης, μπορώ να βάλω τα κλάματα μπροστά του όταν φρικάρω με κάτι, το οποίο έχει συμβεί ουκ ολίγες φορές.
Δουλεύουμε πάνω σε αυτό το πρότζεκτ τόσο πολλά χρόνια, ώστε το να το κάνουμε ταινία είναι κάτι που πραγματικά μάς φέρνει τρόμο. Πάντα νιώθω ότι οι πρώτες δύο εβδομάδες γυρισμάτων σε οποιοδήποτε πρότζεκτ είναι οι πιο δύσκολες, επειδή ακόμα προσπαθείς να βρεις τον βηματισμό σου καθώς και τον τόνο όσον αφορά την ουσία του έργου και όχι απλώς την κεντρική ιδέα. Έτσι, η πρώτη εβδομάδα ήταν πολύ απαιτητική, αφού έπρεπε να παραδοθούμε σε όλο αυτό που συνέβαινε και να εμπιστευτούμε τη διαδικασία, και έχω την αίσθηση πως το ίδιο ένιωθες και εσύ.
Γ.Λ.: Ναι.
Ε.Σ.: Το συζητούσαμε κάθε μέρα και εγώ αναρωτιόμουν συνεχώς: «Τι κάνω;». Εσύ απαντούσες κάπως σαν να έλεγες: «Δεν ξέρω». Προσπαθούσαμε να καταλάβουμε και οι δύο ποια πραγματικά είναι η Μπέλα.
Πώς η εμπιστοσύνη που έχετε ο ένας στον άλλο μεταφράζεται στον τρόπο που γυρίσατε τη σεξουαλική αφύπνιση της Μπέλα;
Ε.Σ.: Έκανε τα πάντα πιο απλά. Όποτε υπήρχε μια τέτοια σκηνή, βρίσκονταν τέσσερις άνθρωποι στο δωμάτιο, πέρα από τους ηθοποιούς που συμμετείχαν. Ήταν ο Γιώργος, ο [διευθυντής φωτογραφίας] Ρόμπι Ράιαν, ο οποίος με κοιτάζει λες και είμαι κάποιο φωτιστικό –με έχει δει γυμνή τόσο πολλές φορές, ώστε να μη σημαίνει πια τίποτα γι’ αυτόν–, η Χάιλι [Γουίλιαμς, η βοηθός σκηνοθέτη] και η Όλγα [Άμπραμσον], η πρώτη βοηθός χειριστή κάμερας. Αυτοί ήταν μες στο δωμάτιο.
Γ.Λ.: Κάποιες φορές δεν υπήρχαν καν οι υπεύθυνοι για τον ήχο. Τοποθετούσαμε τα μικρόφωνα εκεί που έπρεπε και έτσι δεν υπήρχε καν ο βοηθός ηχολήπτη. Υπήρχε μια ατμόσφαιρα οικειότητας στο δωμάτιο.
Ε.Σ.: Να προσθέσω και την εκπληκτική συντονίστρια σεξουαλικής οικειότητας που δούλεψε στην ταινία [Ελ Μακ Κάλπιν]. Ηλιθιωδώς, στην αρχή νόμιζα ότι δεν είναι απαραίτητη, αφού σκεφτόμουν ότι γνωρίζω τον Γιώργο τόσο πολλά χρόνια. Όταν όμως ήρθε η στιγμή να γυρίσουμε αυτές τις σκηνές, η παρουσία της ήταν τρομερά βοηθητική – έφερνε μια ενέργεια ηρεμίας και επαγγελματισμού στο δωμάτιο. Τελικά, όταν είδα την ταινία, ένιωσα παράξενα, αφού αυτές οι σκηνές ήταν μια πολύ προσωπική εμπειρία και έλεγα στον εαυτό μου: «ΟΚ, τώρα αυτό είναι μες στην ταινία!». Αλλά έτσι είναι η Μπέλα. Δεν νιώθει καμία ντροπή για το σώμα και τη σεξουαλικότητά της και για το ποια είναι, και είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτή την πλευρά της ταινίας.
Σου έδωσε κουράγιο το να βρίσκεσαι σε αυτή την κατάσταση;
Ε.Σ.: Το να είμαι γυμνή όλη την ώρα; Ναι. Από εδώ και πέρα θα κάνω γυμνισμό. Πήρα το κουράγιο που χρειαζόμουν!
Εννοούσα τη νοητική κατάσταση της Μπέλα. Σου έδωσε κουράγιο το να περάσεις τόσο πολύ καιρό με έναν χαρακτήρα που έχει απελευθερωθεί από τα δεσμά της ντροπής;
Ε.Σ.: Μακάρι να μπορούσα να πω ναι. Έχω διατηρήσει δικά της στοιχεία σε κάποιες πτυχές της ζωής μου και, αν μπορούσα να ζήσω σαν την Μπέλα, ευχαρίστως θα το έκανα. Βέβαια, είναι πάρα πολύ δύσκολο να ζήσεις κατ’ αυτόν τον τρόπο, όταν κουβαλάς μαζί σου την προσωπική σου ιστορία και τις εμπειρίες σου – κάτι, δηλαδή, που όλοι κουβαλάμε εκτός από την Μπέλα. Σε γενικές γραμμές, όμως, αντλώ έμπνευση από εκείνη και πάντα προσπαθώ να σκεφτώ πώς θα μπορούσα να της μοιάσω λίγο περισσότερο.
Γιώργο, έπαιξες έναν ρόλο στην ελληνική ταινία Attenberg του 2010, όπου χρειάστηκε να συμμετάσχεις σε ερωτικές σκηνές. Μήπως αυτή η εμπειρία σού έδωσε μια διαφορετική οπτική για το πώς να σκηνοθετείς αντίστοιχες σκηνές;
Γ.Λ.: Προσωπικά, δεν με απασχόλησε ποτέ το συγκεκριμένο ζήτημα. Το σεξ, δηλαδή, στις ταινίες ή το γυμνό – απλώς ποτέ δεν κατάλαβα τον πουριτανισμό γύρω από αυτό. Πάντα με τρελαίνει ο τρόπος που πολλοί προοδευτικοί άνθρωποι στέκονται απέναντι στη βία και το πώς αφήνουν ανήλικα παιδιά να την παρακολουθούν ενώ στη συνέχεια εξαντλούν τα συντηρητικά τους ανακλαστικά στο θέμα της σεξουαλικότητας. Για μένα, εκείνο που με δυσκόλευε πάρα πολύ όταν εκτελούσα χρέη ηθοποιού ήταν όλο αυτό το «περίμενε», γι’ αυτό, όταν γυρίζω εγώ ταινίες, προσπαθώ να μην υπάρχουν μεγάλες αναμονές: δεν κάνουμε φώτα, δεν προσθέτουμε εξοπλισμό, δεν βάζουμε επιπλέον δουλειά. Κανείς δεν πάει πουθενά, κανείς δεν φεύγει. Δεν υπάρχει χρόνος για να κάνεις ένα τσιγάρο, διότι πολύ απλά γυρίζουμε συνεχώς και δεν σταματάμε.
Ε.Σ.: Γι’ αυτό πρέπει να ξεκινήσεις το άτμισμα.
Έμα, αναζητάς κάτι διαφορετικό στις δουλειές που κάνεις τώρα σε σχέση με εκείνες που έκανες όταν ήσουν 20 χρόνων;
Ε.Σ.: Ελπίζω πως σε ό,τι έχει να κάνει με τις δουλειές και τους χαρακτήρες που ερμηνεύω, πάντα θα κρύβεται κάποια έκπληξη, πάντα θα με τρομάζουν. Βέβαια, πόσο τρομακτική μπορεί να είναι αυτή η δουλειά; Παίζω σε ταινίες, δεν σώζω ζωές. Είμαι πολύ τυχερή που κάνω αυτή τη δουλειά, έτσι το να έρχομαι εδώ ως ηθοποιός και να λέω «αυτό ήταν πάρα πολύ δύσκολο» είναι κάπως αστείο.
Γ.Λ.: Και εγώ αναρωτιέμαι σχετικά με αυτό. «Κάνω ταινίες, τι το τόσο δύσκολο έχει αυτό;» Και όμως, περνάω πάρα πολύ δύσκολα. Το άγχος…
Ε.Σ.: Είναι πραγματικά δυστυχισμένος στα γυρίσματα.
Γ.Λ.: Ναι, είναι τρελό. Με καταβάλλει απόλυτα το στρες.
Δεν έχει μειωθεί με τα χρόνια;
Ε.Σ.: Γίνεται χειρότερο.
Γ.Λ.: Προσπαθείς να το εκλογικεύσεις: «Γιατί είσαι τόσο ταραγμένος; Είναι απλώς μια ταινία». Φυσικά, όταν το συγκρίνεις με άλλα πράγματα που συμβαίνουν στον κόσμο, είναι γελοίο. Για σένα, όμως, εκείνη τη στιγμή είναι τα πάντα.
Ε.Σ.: Επίσης, βρίσκεσαι συνεχώς στα γυρίσματα. Είσαι μακριά από την «αληθινή ζωή», δουλεύεις άπειρες ώρες, και όλο αυτό σε απορροφά τελείως.
Τελικά, πώς νιώθατε όταν πλησιάζατε προς το τέλος αυτού του πρότζεκτ που σας κυρίευσε ολοκληρωτικά και ακούει στο όνομα Poor Things;
Ε.Σ.: Ήμουν χάλια. Ω, Θεέ μου, ήμουν τελείως διαλυμένη. Δεν μπορούσα καν να ολοκληρώσω τις σκηνές που γυρίζαμε την τελευταία μέρα, επειδή έκλαιγα τόσο πολύ.
Δεν ήθελες να αποχαιρετήσεις τον ρόλο;
Ε.Σ.: Ήθελα να τελειώνουμε διότι ήμουν εξαντλημένη, την ίδια στιγμή όμως δεν ήθελα να τελειώσει όλο αυτό. Ήταν μια τόσο σημαντική εμπειρία για μένα, ώστε τώρα που μιλάω γι’ αυτήν, νιώθω λυπημένη.
Γ.Λ: Την τελευταία μέρα των γυρισμάτων, τη βάλαμε να πηδήσει από μια γέφυρα.
Ε.Σ.: Νιώθω ότι θα βάλω τα κλάματα. Συγγνώμη, αυτό είναι πολύ χαζό. Είναι παράξενο. Την τελευταία μέρα γυρίσαμε τη σκηνή όπου η Βικτώρια πηδά από μια γέφυρα ενώ γνωρίζει πως είναι έγκυος, και προσωπικά ένιωθα τρομερή συναισθηματική φόρτιση. Μπορείς να φανταστείς το πόσο, όταν τόσα χρόνια μετά κάθομαι εδώ και είμαι έτοιμη να βάλω τα κλάματα. Είπα στη Χάιλι, τη βοηθό σκηνοθέτη: «Ω, Θεέ μου, αυτό είναι τόσο λυπηρό. Γυρίζουμε μια αυτοκτονία και είναι το τέλος των γυρισμάτων της ταινίας ύστερα από μια τόσο χαρούμενη εμπειρία». Και εκείνη μου είπε: «Όχι, αυτή είναι η γέννηση της Μπέλα». Σκέφτηκα: «Ναι, αυτή είναι η γέννηση της Μπέλα! Επειδή ο χαμός της Βικτώρια είναι η γέννηση της Μπέλα». Είναι πολύ ωραίο να τελειώνει κάτι έτσι. [σκουπίζει τα δάκρυά της] Τέλος πάντων, ήταν πολύ ωραία. Δεν έγινε και τίποτα. Ωραία ταινία, περάσαμε καλά, ήταν απλώς μια δουλειά για να πάρουμε την αμοιβή μας.
H αμερικανική πρεμιέρα του Poor Things πραγματοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου. Στις ελληνικές αίθουσες αναμένεται να κυκλοφορήσει την 1η Ιανουαρίου του 2024 από τη Feelgood Entertainment.
