«Το έργο παίζεται χωρίς διάλειμμα, όποιος θέλει τουαλέτα τώρα!» μάς ενημερώνει μια αξιαγάπητη ταξιθέτρια, ενώ από τα ηχεία του θεάτρου Μεταξουργείο ακούγονται θόρυβοι που ηχογραφήθηκαν στη Χιλή, τη βραδιά του πραξικοπήματος του Πινοσέτ. Σε λίγο θα ξεκινήσει η θεατρική διασκευή του Φοβάμαι, ταυρομάχε, του μοναδικού μυθιστορήματος που έγραψε ο Χιλιανός συγγραφέας, εικαστικός, χρονογράφος και ακτιβιστής Πέδρο Λεμεμπέλ, ο οποίος γεννήθηκε το 1953 στο Σαντιάγο και πέθανε στην ίδια πόλη το 2015.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία, που εκδόθηκε στα ισπανικά το 2001, έμεινε επί έναν χρόνο στις λίστες με τα μπεστ σέλερ της Χιλής, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες (στα Ελληνικά το 2021, από τις εκδ. Καστανιώτη) και το 2006 μεταφέρθηκε για πρώτη φορά στο θέατρο (σε συνδιασκευή του συγγραφέα).
Χρόνια αργότερα, ο Ροντρίγκο Σεπούλβεδα σκηνοθέτησε τη μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη, υπό τον τίτλο Τρυφερέ μου ταυρομάχε. Η πρεμιέρα έγινε το 2020, στις Ημέρες Δημιουργών του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας. Στην Ελλάδα, την ίδια χρονιά, η ταινία κέρδισε το Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Πλέον, είναι διαθέσιμη στο Cinobo.
Μέσα σε λίγα χρόνια, δηλαδή, μία κορυφαία queer λογοτεχνική φωνή έκανε ξανά και ξανά την εμφάνισή της στα ελληνικά καλλιτεχνικά πράγματα ενώ μέχρι πρότινος ήταν -επί της ουσίας- άγνωστη.
Τραβεστί κι επαναστάτες
Το story είναι απλό: Κατά τη διάρκεια μιας «άγριας νύχτας», μια τραβεστί μίας κάποιας ηλικίας που ακούει στο όνομα Τρελή σώζεται από έναν νεαρό άντρα, τον Κάρλος, που θα της αυτοπαρουσιαστεί ως επαναστατημένος φοιτητής αρχιτεκτονικής. Κι εκείνος, όμως, σώζεται από εκείνη. Στη συνέχεια, παρακολουθούμε τις διαφορετικές διαδρομές από τις οποίες περνά η ιδιόμορφη σχέση που αναπτύσσουν.
Η Τρελή κεντάει για πλούσιες κυρίες και ο Κάρλος χρησιμοποιεί το ετοιμόρροπο σπίτι της για τις συναντήσεις με τους «συμφοιτητές» του, που στην πραγματικότητα είναι μέλη μιας ένοπλης επαναστατικής οργάνωσης, η οποία σχεδιάζει τη δολοφονία του Πινοσέτ. Κυρίως, όμως, το χρησιμοποιεί για να αποθηκεύει κούτες με όπλα, που της τις πλασάρει ως περιέχουσες απαγορευμένα βιβλία.
Εμβόλιμα στην αφήγηση, υπάρχουν επεισόδια από την καθημερινότητα του Χιλιανού δικτάτορα και της συζύγου του, Λουσία Ιριάρτ. Τα δύο ζεύγη διασταυρώνονται, κατά κάποιον τρόπο, κατά τη διάρκεια μιας «ύποπτης» εκδρομής για πικ νικ.
Λίγο μετά, η πλοκή κορυφώνεται με την αποκάλυψη της πραγματικής ταυτότητας του Κάρλος, έπειτα από την αποτυχημένη απόπειρα της δολοφονίας του Πινοσέτ. Στη συνέχεια, τα μέλη της οργάνωσης πρέπει να κρυφτούν ή να φύγουν από τη χώρα και η Τρελή καλείται να αποφασίσει αν θα ακολουθήσει τον «τρυφερό της ταυρομάχο» στην Κούβα ή θα μείνει πίσω.
Βιβλίο, παράσταση, ταινία
Ας την αφήσουμε στο δίλημμά της και ας γυρίσουμε πίσω, στη σκηνή του θεάτρου Μεταξουργείο. Τη θεατρική προσαρμογή του έργου, που έκανε η σκηνοθέτιδα της παράστασης, η Άννα Βαγενά, τη χαρακτηρίζει η γνώριμη, «χειροποίητη» ποιότητα που διατρέχει τις παραστάσεις που ανεβαίνουν στο θέατρό της. Η ίδια «παλιομοδίτικη» (χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη χωρίς αρνητική χροιά) ταυτότητα.
Πέρα από το συγκινητικό ηχητικό τοπίο που δημιουργείται με τη χρήση ήχου-ντοκουμέντου, δεν υπάρχει το παραμικρό «έξτρα» σκηνικό τέχνασμα. Κάτι που μου κλώτσησε, οφείλω να πω, ήταν η παρουσίαση του Αυγούστο Πινοσέτ και της συζύγου του Λουσία Ιριάρτ ως καρικατούρες. Δεν ξέρω αν πρόθεση ήταν η γελοιοποίησή τους, αλλά εμένα το παίξιμο των ηθοποιών που τους ερμήνευαν με έβγαζε έξω από την ατμόσφαιρα του έργου.
Η ταινία του Σεπούλβεδα έχει μια άλλου είδους μαγεία: Η ευκολία του μέσου στον εντυπωσιασμό, βέβαια, που σου επιτρέπει μέσα σε 93 λεπτά να έχεις ταξιδέψει στον χωροχρόνο και να γυρίσεις πίσω –και μάλιστα από την άνεση του καναπέ σου, αν τη βλέπεις στο Cinobo– αποτελεί ένα αβαντάζ. Δεν είναι όμως η ευκολία που κάνει αυτά τα 93 λεπτά έναν χρόνο άξιο να βιωθεί.
Ο Σεπούλβεδα δημιουργεί ατμόσφαιρα, σε βάζει στο πνεύμα του έργου, μέσα στο κεφάλι του συγγραφέα. Οι εικόνες, η μουσική, οι ερμηνείες, η απόδοση της Χιλής των μέσων της δεκαετίας του 1980, κάνουν το Τρυφερέ μου ταυρομάχε ένα εξαιρετικό queer φιλμ. Αν κάποιος θέλει να το ταξινομήσει σε έναν σινεχώρο, καλό θα ήταν να μην τον ξεγελάσουν τα Ισπανικά, η κουλτούρα και η θεματική του. Δεν θυμίζει τόσο Αλμοδόβαρ όσο έχει γραφτεί· είναι camp με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο.
Το ατού της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου, πάλι, βρίσκεται στο επίμετρο του μεταφραστή του, Κώστα Αθανασίου, που σε εισάγει στην πολύπλευρη, χαρισματική προσωπικότητα του ίδιου του Λεμπεμπέλ και τις διαφορετικές ατραπούς που πήρε η δημιουργική του ευφυΐα.
Όσο για το ίδιο το κείμενο; Πρόκειται για ένα αντισυμβατικό αφήγημα «έρωτα και επανάστασης», φτιαγμένο για να γοητεύει όσους μπορούν να βλέπουν τα πράγματα από μία λοξή και την ίδια στιγμή ξεκάθαρη γωνία θέασης.
Το μυθιστόρημα «Φοβάμαι, ταυρομάχε» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Η ομώνυμη παράσταση παίζεται στο θέατρο Μεταξουργείο (έως τις 14 Ιανουαρίου). Η μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη, υπό τον τίτλο Τρυφερέ μου ταυρομάχε, είναι διαθέσιμη για streaming στο Cinobo.
