Πριν φτάσει η Πατρίτσια Ουρκιόλα στο κατάστημα Cassina στο Κολωνάκι, τον προκαθορισμένο τόπο συνάντησης για τη συνέντευξή μας, έπαιζα στα χείλη μου το επίθετό της. Αν και το γνώριζα πολύ καλά και το είχα προφέρει δεκάδες φορές με αφορμή iconic έπιπλα που έχει υπογράψει η ίδια, συνεντεύξεις, βραβεύσεις, περιοδικά, εκθέσεις κ.λπ., παρέμενε πάντα ένα ισπανικό επίθετο με την προφορά του οποίου φοβόμουν ότι θα στραμπουλήξω τη γλώσσα μου. Εκείνο το βράδυ του Νοεμβρίου θα πραγματοποιούνταν τα εγκαίνια του πρώτου καταστήματος Cassina στην Αθήνα, εξ ου και η επίσκεψη της καλλιτεχνικής διευθύντριας του brand. Στις 11 το πρωί που ήταν το ραντεβού μας, έριχνε μια πυκνή, επίμονη βροχή και ήταν η μέρα που είχαν απεργία τα ταξί, οπότε η Πατρίτσια Ουρκιόλα περπάτησε από το Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία μέχρι τη Σπευσίππου με σύμμαχο την ομπρέλα της. Φτάνοντας, αν και κάπως βρεγμένη, ομολόγησε ότι είχε απολαύσει τη διαδρομή. Το γεγονός ότι η βροχή είχε αφήσει τα αποτυπώματά της στα ρούχα με τα οποία θα έμενε μέχρι το βραδινό event, μάλλον της φάνηκε ενδιαφέρον και όχι ατυχές. Θυμάμαι τι φορούσε: ένα υφασμάτινο παντελόνι σε ίσια γραμμή, New Balance αθλητικά παπούτσια και δύο πουκάμισα σε layering, από κάτω ένα με ασπρόμαυρο σχέδιο και από πάνω ένα μονόχρωμο σε έντονη μπλε ελεκτρίκ απόχρωση. Ήταν υπέροχη. Επέλεξε η ίδια τον καναπέ Cassina όπου θα καθόμασταν: ήταν ένας μπλε Soriana, σχέδιο των Ιταλών Άφρα και Τόμπια Σκάρπα. Και κάπως έτσι, τίναξε τη βροχή από πάνω της και αρχίσαμε να μιλάμε. Δεν έδειξε να την ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ροή της κουβέντας και το ερωτηματολόγιό μου. Ακολουθώντας τη διάθεση και την έμπνευση της δικής της στιγμής, πιανόταν από κάποια λέξη μου και μου έλεγε αυτό που εκείνη ήθελε.
Έχετε απάντηση στο ερώτημα πώς φτάσατε να είστε τόσο σημαντική στη δουλειά σας;
Ξέρετε, δουλεύω πολλά χρόνια, έχω ταξιδέψει πάρα πολύ και κυρίως θέλω να πιστεύω ότι έχω καλλιεργήσει πολύ την περιέργεια και την παρατηρητικότητά μου. Επίσης, αντιλαμβανόμουν πάντα τη δουλειά μου περισσότερο σαν τρόπο ζωής παρά ως επάγγελμα. Σαν έναν τρόπο να ακούω, να βλέπω, να υπάρχω… Το να εμπνευστείς ένα πρότζεκτ δεν είναι απλώς μια ιδέα. Είναι μια σκέψη στην οποία καταθέτεις ενέργεια, φαντασία, εξυπνάδα, σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Μέχρι το τέλος μοιράζεσαι κόπο και χρόνο με πολλούς ανθρώπους, και αυτό είναι κάτι που απολαμβάνω αληθινά.
Ποια είναι η δουλειά που σας ανέδειξε στο ξεκίνημά σας;
Δεν είμαι σίγουρη. Ίσως τα πρώτα έπιπλα εξωτερικού χώρου που σχεδίασα. Ήταν η στιγμή που ανακάλυψα πώς να δουλεύω με ποιοτικότερα υλικά για εξωτερικούς χώρους και πώς κανείς μπορεί να δημιουργεί ατμόσφαιρα εκτός σπιτιού. Τότε δεν δινόταν τόση προσοχή σε αυτόν τον τομέα. Όπως σημαντική και όμορφη ήταν και η στιγμή που άρχισα να ασχολούμαι με τον φωτισμό. Αν έπρεπε να πω κάτι πιο συγκεκριμένο, θα έλεγα ότι είμαι πάντα ευγνώμων στην Πατρίτσια Μορόζο, γιατί ήταν η πρώτη που με εμπιστεύτηκε και μου έδωσε φωνή.
Υπάρχει κάποια δημιουργία σας που αγαπάτε περισσότερο από τις άλλες;
Είναι πολύ δύσκολο να απαντήσω σ’ αυτό. Υπάρχουν αντικείμενα που έχω σχεδιάσει και τα αγαπώ πολύ, απλώς και μόνο γιατί ήταν τα πρώτα που σχεδίασα για μια εταιρεία ή ένα brand με το οποίο ήθελα πολύ να συνεργαστώ. Οπότε μάλλον δεν έχει να κάνει με το ίδιο το αντικείμενο ή το σχέδιο, αλλά με το συναίσθημα πίσω από αυτό. Τώρα που μιλάμε πάντως, το μυαλό μου πάει στην τρέχουσα συνεργασία μου με την εταιρεία Mutina που κάνει κεραμικά, τα οποία εντάσσω σε σχέδια της Cassina. Είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτή τη συνεργασία.
Έχετε μέντορα; Κάποιον στον οποίο να ανατρέχετε για έμπνευση;
Όταν ήμουν νεότερη, απαντούσα ευκολότερα σε αυτή την ερώτηση. Τώρα, με τόσα που έχω δει, έχει διευρυνθεί πολύ η οπτική και το κριτήριό μου. Αναφέρομαι όμως συχνά στη Σαρλότ Περιάντ και στον Ακίλε Καστιλιόνι, χάρη στον οποίο η προσοχή μου έφυγε λίγο από την αρχιτεκτονική για να στραφεί στο ντιζάιν.
Πάντως πιστεύω ότι οι άνθρωποι που μας είναι σημαντικοί δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι σημαντικοί και για τη δουλειά μας. Ίσως ο Βιμ Βέντερς ήταν σημαντικός για μένα, όπως και η Μανταλένα ντε Πάδοβα, με την οποία δούλεψα για έξι χρόνια και τη θυμάμαι να αγωνίζεται καθημερινά για να κάνει τα πράγματα απλά.
Ποιες είναι οι αξίες και οι αρχές που θέλετε εσείς να υπηρετείτε ως καλλιτεχνική διευθύντρια της Cassina;
Η πολύ βασική αρχή είναι ένας νέος, πιο βιώσιμος και οικολογικός τρόπος σκέψης και παραγωγής. Ένας από τους βασικότερους κανόνες ηθικής και βιωσιμότητας στα έπιπλα είναι να έχουν μεγάλη διάρκεια στον χρόνο, πράγμα που επιτάσσει μια ακόμη πιο ποιοτική προσέγγιση στην παραγωγή τους. Η Cassina είχε ήδη ψηλά τον πήχη της ποιότητας, αλλά ανακαλύψαμε και νέες πλευρές και
μεθόδους.
Πέρυσι δημιουργήσατε για τον οίκο Max Mara μια συλλογή ρούχων. Πώς σας φάνηκε αυτό το πέρασμα από τη μόδα;
Για την ακρίβεια, σχεδιάσαμε μια capsule συλλογή. Η Max Mara ανά διαστήματα αναθέτει σε δημιουργούς εκτός του χώρου της μόδας να υπογράψουν μια μικρή σειρά. Έτσι έγινε και μ’ εμάς. Ήταν κάτι σαν jam session τζαζ μουσικής – και μ’ αυτή την έννοια, το βρήκα πολύ ενδιαφέρον! Μας άφησαν το δημιουργικό πεδίο ελεύθερο και παίξαμε πολύ με το χρώμα. Έπειτα κάναμε κι αυτή την παιχνιδιάρικη φωτογράφιση με τα χαλιά στον χώρο των φίλων και συνεργατών μου, το στούντιο CC-Τapis, και βγήκε κάτι διαφορετικό και πολύ ζωντανό νομίζω. Με κάποιον τρόπο ήθελα να δηλώσω ότι είμαι εκτός του γηπέδου της μόδας και ότι απλώς μοιραζόμαστε μια κοινή στιγμή δημιουργίας.
Επίσης, πρόσφατα επιμεληθήκατε το ντιζάιν και την αρχιτεκτονική δύο νέων –αλλά ήδη «viral» θα έλεγα– ξενοδοχείων στη Ρώμη.
Πράγματι, ήμουν πολύ τυχερή που μέσα στην περίοδο της πανδημίας ανέλαβα αυτά τα δύο έργα, τον σχεδιασμό των ξενοδοχείων Six Senses και Edition στη Ρώμη. Ήταν η πρώτη φορά που είχα διάδραση με μια αρχαία πόλη και είχε μεγάλο ενδιαφέρον.
Το Six Senses στεγάζεται σ’ ένα κτίριο, μάλλον σ’ ένα σύμπλεγμα κτιρίων, που χρονολογείται στον 15ο αιώνα, ενώ το Edition σε ένα επίσης ιστορικό κτίριο της δεκαετίας του ’40. Στο Edition η πρόκληση και το ενδιαφέρον αρχιτεκτονικά ήταν ότι ο σχεδιασμός του κτιρίου είχε κάτι ακραία αυστηρό, ακολουθώντας τις αρχές του ρασιοναλισμού, τις οποίες έπρεπε να διατηρήσουμε. Τελικά δημιουργήσαμε κάτι πολύ ζωντανό, γεμάτο ενέργεια, με τις προσθήκες των φυτών και πολλών άλλων στοιχείων. Στο Six Senses ήρθαμε αντιμέτωποι με το μπαρόκ στοιχείο και με μια ενδιαφέρουσα εκκλησιαστική πρόσοψη, πάνω στην οποία έπρεπε να δουλέψουμε.
Υπάρχει κάποιος κοινός παρονομαστής στη δουλειά σας, είτε μιλάμε για αρχιτεκτονική, έπιπλο είτε για οτιδήποτε άλλο δημιουργείτε;
Ο κοινός παρονομαστής ίσως να είναι πως οτιδήποτε δημιουργώ ελπίζω να είναι σύγχρονο και να έχει μια σύνδεση με την εποχή που ζούμε. Όπως και το ότι προσπαθώ να δουλεύω χωρίς προκαταλήψεις και κανόνες, εντάσσοντας λογής στοιχεία, ανάλογα με τον τόπο, την περίσταση και την εποχή. Εύχομαι, αν ο κόσμος γνωρίζει κάτι για μένα, αυτό να είναι ότι δεν φοβάμαι το καινούργιο, ότι είμαι σε εγρήγορση και αντιμετωπίζω οτιδήποτε νέο με ευαισθησία και ευελιξία.
Με αφορμή τα εγκαίνια του καταστήματος στο Κολωνάκι, θα ήθελα να σας ρωτήσω ποια είναι η άποψή σας για την αισθητική και το γούστο των Ελλήνων.
Η οικογένεια Δελούδη, που είναι πίσω από αυτό το κατάστημα, ανεβάζει πολύ τον πήχη. Γνωρίζω τη δουλειά τους απ’ όταν ήμουν νέα. Πριν από 40 χρόνια, ο Γιάννης Δελούδης ήρθε στην Cassina στην Ιταλία και είπε: «Μου αρέσει η δουλειά του Le Corbusier και θέλω να πουλάω τα έπιπλά σας στην Ελλάδα». Ήταν ένας άνθρωπος που δεν γνώριζε όρια και περιορισμούς. Επίσης, εκτιμώ πολύ τον ντιζάινερ Niko Koronis, όπως και πολλούς Έλληνες αρχιτέκτονες που γνώρισα στην Αντίπαρο, όπου χτίζουν βίλες. Γενικά υπάρχει μεγάλη άνθιση και προοπτική στην Αθήνα και στα νησιά της Ελλάδας, σε ό,τι αφορά την αρχιτεκτονική, και είμαστε σε επαφή για πιθανές συνεργασίες.
Τι σχέση έχετε με το σπίτι σας; Είναι γεμάτο με έπιπλα και αντικείμενα που έχετε σχεδιάσει η ίδια;
Το σπίτι μου συστεγάζεται με το στούντιό μου. Είναι το «casa bottega» (εργαστήριο σπιτιού), όπως το αποκαλούμε. Η ιδέα μου για το πού δουλεύω και πού ζω είναι κοινή. Υπάρχουν κάποιοι ιδιωτικοί χώροι και ο κήπος που συνηθίζουμε να κάνουμε πάρτι, αλλά για μένα αυτή η διαφάνεια μεταξύ δουλειάς και ζωής είναι η ζώνη ασφαλείας μου. Δεν ανήκω στην κατηγορία των αρχιτεκτόνων και ντιζάινερ που έχουν ένα υπέροχο σπίτι, γεμάτο από ακριβά και συλλεκτικά αντικείμενα και έπιπλα. Δεν το χρειάζομαι αυτό.
Έχετε βραβευτεί πολλές φορές, αλλά θέλω να αναφερθώ στο βραβείο Lifetime Achievement που σας απένειμε πέρυσι το Frame Magazine. Ποιο θεωρείτε ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της μέχρι τώρα ζωής σας;
Το ότι επέλεξα μια δουλειά που δεν είναι επάγγελμα, είναι τρόπος να υπάρχεις. Αυτό είναι επίτευγμα. Όπως και το να εργάζομαι καθημερινά με τις αξίες στις οποίες πιστεύω.
Η Πατρίτσια Ουρκιόλα γεννήθηκε στο Οβιέδο της Ισπανίας και σήμερα ζει και εργάζεται στο Μιλάνο. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο της Μαδρίτης και στη συνέχεια στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου, απ’ όπου αποφοίτησε το 1989. Μετά την αποφοίτησή της εργάστηκε στο στούντιο της De Padova στο Μιλάνο, όπου ανέλαβε τη θέση της επικεφαλής σχεδιασμού προϊόντων και το 1998, και για 15 χρόνια, συνεργάστηκε με το brand Moroso. Το 2001 άνοιξε το δικό της στούντιο σχεδιασμού προϊόντων και αρχιτεκτονικής. Έχει σχεδιάσει προϊόντα και έπιπλα για κορυφαίους οίκους και εταιρείες –όπως Alessi, Cappellini, Cassina, Coalesse, Flos, Kartell, Moroso–, έχει επιμεληθεί την αρχιτεκτονική και το ντιζάιν γνωστών ξενοδοχείων και οικημάτων και έχει βραβευτεί δεκάδες φορές για τη δουλειά της. Από το 2015 είναι η καλλιτεχνική διευθύντρια της ιταλικής εταιρείας επίπλων Cassina.
