«Μην παίζετε μαζί μου, η ζωή μου εξαρτάται από εσάς».
Αυτή είναι μια προειδοποίηση που ο 72χρονος Οχάντ Ναχαρίν απευθύνει συχνά στους χορευτές του δευτερόλεπτα πριν αυτοί βγουν στη σκηνή. To παραδέχεται ο ίδιος στο ντοκιμαντέρ Mr Gaga που ετοίμασε ο Τομέρ Χέιμαν για εκείνον το 2015. Ο Ισραηλινός χορογράφος δεν ασπάζεται τους κώδικες πολιτικής ορθότητας, δεν μασάει τα λόγια του, δεν έχει άγχος να μην προσβάλει με τις παρατηρήσεις του, να μη δημιουργήσει εντάσεις. Το μόνο που δείχνει να φοβάται –αν και δεν το δηλώνει λεκτικά– είναι η προσποίηση. Οι χορευτές του δεν πρέπει να παριστάνουν άγρια ζώα ή αρπακτικά πουλιά, δεν πρέπει να υποκρίνονται πως πέφτουν ή κρυώνουν. Πρέπει να σωριάζονται με δύναμη στο πάτωμα, να τρεκλίζουν, να ριγούν, να έρπουν, να βουτούν με απελπισία στο κενό, να ορμάνε σαν να κρίνεται η επιβίωσή τους: μιλούν τη «γλώσσα» Gaga (όνομα που κατά μια ερμηνεία παραπέμπει στη μωρουδιακή ομιλία) που επινόησε ο ίδιος ο Ναχαρίν. Ζητάει από τους χορευτές του να αυτοχαστουκίζονται ρυθμικά και τους λέει πως πρέπει να υποστούν τον πόνο, όχι να τον παραστήσουν, να πέσουν, όχι να προσγειωθούν στο πάτωμα μελετημένα. Να αψηφήσουν τη δύναμη της συνήθειας και να υπερβούν τα προσωπικά τους όρια.
Η τεχνική του Ναχαρίν προέκυψε προσπαθώντας κάποτε ο ίδιος να ανακάμψει από έναν δικό του σοβαρό τραυματισμό στη μέση. Έρχεται συνέχεια αντιμέτωπος με ερωτήσεις για τη μεθοδολογία του, τον τρόπο που δουλεύει, συχνά επινοεί ιστορίες για να δώσει μια ενδιαφέρουσα απάντηση –ίσως και για να διασκεδάσει ο ίδιος– και άλλες υπεκφεύγει, μιλώντας πολύ γενικά.
Πώς, λοιπόν, συνομιλείς με κάποιον που δείχνει φανερή αμηχανία και απροθυμία να εξηγήσει αυτό που κάνει; Που σαγηνεύει το κοινό βάζοντας τους χορευτές του να πάλλονται στοιχισμένοι σε μια σειρά ή να περπατάνε αργά κατά μήκος της σκηνής; Πώς στέκεσαι δημοσιογραφικά απέναντι σε κάποιον που με κάθε ευκαιρία δηλώνει πως μισεί τις συνεντεύξεις;
Εμφανίζεται χαλαρός στην οθόνη μου. Βρίσκεται στο Ισραήλ.
«Δεν μισώ τις συνεντεύξεις», μου λέει, «απλώς, αν μπορώ να το αποφύγω, το κάνω. Το έργο πρέπει να μιλάει από μόνο του και, έπειτα, αυτή δεν είναι μια αυθόρμητη συζήτηση μεταξύ δύο ανθρώπων, η κουβέντα ορίζεται και από τις ανάγκες προβολής της ομάδας, τους κανόνες του μάρκετινγκ. Οι ερωτήσεις επίσης επαναλαμβάνονται μέσα στα χρόνια, και έτσι αισθάνομαι ότι επαναλαμβάνομαι και ο ίδιος. Αλλά εδώ είμαστε, οπότε ρώτα με».
Του εξομολογούμαι ότι μπήκα στον πειρασμό να ζητήσω τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης για τις ερωτήσεις, όλες όμως όσες προέκυψαν είχαν διατυπωθεί ξανά – μία, όμως, σκέφτηκα ότι ίσως του κέντριζε το ενδιαφέρον. «Λοιπόν;» μου λέει, και έτσι τον ρωτάω για ποιο είδος του ζωικού βασιλείου θα χορογραφούσε, ποιο θα τον ενέπνεε. «Για τον άνθρωπο, πάντα για τον άνθρωπο. Είμαστε φοβερά ζώα, με τρομερό ενδιαφέρον», απαντάει γελώντας.
Λίγους μήνες πριν απολυθεί από τον στρατό, η μητέρα του, διακρίνοντας την κλίση του στον χορό, έστειλε μια επιστολή στην Batsheva Dance Company (την ομάδα που είχε ιδρύσει η βαρόνη Μπατσέβα ντε Ρότσιλντ με τη Μάρθα Γκράχαμ το 1964), ζητώντας να δουν τον γιο της. Έγινε δεκτός και, όταν τo 1974 η Γκράχαμ επισκέφτηκε το Ισραήλ, γοητεύτηκε από τον νεαρό Ναχαρίν. Έξι μήνες αργότερα χόρευε με τη φημισμένη ομάδα της στη Νέα Υόρκη, όμως δέκα μήνες μετά αποχώρησε από το σχήμα επειδή η συνεργασία με την Γκράχαμ δεν ήταν αυτό που φαντάστηκε. Μετά από μια επεισοδιακή οντισιόν έγινε μέλος της ομάδας του Μπεζάρ. «Είναι θαύμα το ότι δεν νοσηλεύτηκα σε ψυχιατρείο εκείνη τη χρονιά», λέει, συμπληρώνοντας ωστόσο πως ήταν και μια χρήσιμη εμπειρία, γιατί έτσι κατάλαβε τι δεν ήθελε να κάνει. Ξεκίνησε να δουλεύει με χορευτές σε δικά του πρότζεκτ, δοκιμάζοντας τον δικό του τρόπο. Το 1990, κι ενώ έχει ήδη κάνει μια πορεία στη Νέα Υόρκη, ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Βatsheva. «Δεν ήταν πως ήθελα να ηγηθώ καλλιτεχνικά μιας ομάδας, ήθελα όμως να γυρίσω στο σπίτι μου». Γρήγορα συνειδητοποίησε ότι το ενδιαφέρον του κοινού για το ρεπερτόριο του σχήματος είχε ατονήσει. Στην πρεμιέρα του πρώτου έργου που χορογράφησε, ήρθαν πολύ λίγοι. Τη δεύτερη και την τρίτη μέρα ακόμα λιγότεροι, τη δέκατη τρίτη μέρα όμως το θέατρο είχε γεμίσει.
Πλέον, οι παραστάσεις της διάσημης ομάδας χορού γίνονται sold out παντού στον κόσμο με την πρώτη αναγγελία. Ο ίδιος αποχώρησε από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή το 2018 (επειδή ήταν εξαντλητικό, μου λέει), κρατώντας για τον εαυτό του την ιδιότητα του χορογράφου. Σκέφτομαι πως τελικά δεν κάνεις καριέρα με τα ναι και τα όχι που θα πεις, μια αντίληψη που αναπαράγουμε όλοι, αλλά κάνοντας μεταβολή και φεύγοντας από εκεί που ασφυκτιάς, ακόμα και αν φαντάζει παράδεισος στους άλλους. Λίγοι εμπιστεύονται το ένστικτό τους σε αυτές τις περιπτώσεις και ακόμα λιγότεροι έχουν την τόλμη να πράξουν αυτό που τους υπαγορεύει. Αυτός το έκανε.
Και τα δύο ντοκιμαντέρ που αφορούν το έργο σας, Mr Gaga και Move, δείχνουν έναν έφηβο να κάνει ρόδες, να στροβιλίζεται στον αέρα, να πέφτει στο γρασίδι σαν να προσγειώνεται σε τραμπολίνο και ξανά με δύναμη να τινάζεται επάνω. Πότε αποφασίσατε ότι αυτή η ευφορική διάθεση θα γίνει τρόπος ζωής για εσάς; Ότι θα ζήσετε από τον χορό;
Ποτέ δεν το αποφάσισα αυτό. Δεν σκέφτηκα ότι πρέπει να ζήσω από τον χορό, σκέφτηκα να ζήσω. Περισσότερο ήταν μια συνειδητοποίηση του τι μου άρεσε να κάνω. Δεν με απασχόλησε ποτέ ιδιαίτερα το βιοποριστικό κομμάτι ή η φιλοδοξία
της δουλειάς.
Κάνατε μαθήματα χορού;
Πολύ λίγο. Ήμουν όμως ευλύγιστος, δυνατός, εκρηκτικός, είχα μουσικότητα, πράγματα πολύ σημαντικά για έναν χορευτή. Και οι δάσκαλοι, παρότι έβλεπαν πως δεν είχα εκπαίδευση πάνω στον χορό, γοητεύονταν από αυτό που έβλεπαν.
Οι γονείς σας συμφωνούσαν;
Ήταν πολύ υποστηρικτικοί. Άλλωστε, η μητέρα μου ήταν χορεύτρια, χορογράφος και δασκάλα χορού, που ερευνούσε τον χορό ως μέσο θεραπείας. Ο πατέρας μου ήταν ηθοποιός και ψυχολόγος που ειδικευόταν στο ψυχόδραμα. Υπήρχε μια βάση, και έτσι δεν εναντιώθηκαν σε αυτό που ήθελα. Ούτε καν οι παππούδες μου δεν έφεραν αντίρρηση.
Η κόρη σας χορεύει;
Η κόρη μου; Όχι, δεν χορεύει. Είναι πολύ γκρούβι και πολύ ταλαντούχα, αλλά προτιμάει άλλα πράγματα. Της αρέσει το βόλεϊ. Χόρευε όταν ήταν μικρότερη. Δεν πήγαινε στο κρεβάτι αν δεν χόρευε πρώτα για ένα εικοσάλεπτο. Ήταν εκπληκτικό. Πραγματικά όμορφο. Αλλά μετά άρχισε κάπως να αντιστέκεται, ίσως επιστρέψει στον χορό με κάποιον τρόπο.
Πώς προέκυψε η ανάγκη της χορογραφίας;
Από επιθυμία, πάθος, περιέργεια. Η χορογραφία δεν ήταν η πρώτη μου απόπειρα να δημιουργήσω κάτι από το μηδέν. Όταν ήμουν παιδί, μου άρεσε να κάνω γλυπτά από άμμο, να γράφω, να φτιάχνω μουσική, και οι γονείς μου πάντα ενθάρρυναν αυτή τη δημιουργική έκφραση. Μεγάλωσα με αυτόν τον τρόπο.
Παρακολουθώντας στιγμιότυπα από τη διαδικασία της πρόβας, μπορεί κανείς εύκολα να σχηματίσει την εικόνα ενός ανθρώπου ανυπόμονου, με χιούμορ, με παράλογες απαιτήσεις κάποιες φορές και με ένα ξεκάθαρο όραμα για την κατεύθυνση που θέλει να πάρει το έργο του. Πόσο «χωράνε» οι γνώμες των χορευτών σας στην προετοιμασία μιας παράστασης;
Πριν συναντήσω τους χορευτές, έχει προηγηθεί δουλειά με τον εαυτό μου. Για παράδειγμα, μπορεί να επεξεργάζομαι μια ιδέα για έναν χρόνο και να δουλέψω με τους χορευτές στο στούντιο για τρεις μήνες. Έχω ήδη αποφασίσει την ατμόσφαιρα και τον χαρακτήρα του έργου, όμως το πιο σημαντικό μέρος της διαδικασίας είναι η διάδραση με την ομάδα. Με εμπνέουν, μου δείχνουν δυνατότητες που δεν φανταζόμουν πως υπάρχουν. Και όσο μαθαίνω να χορογραφώ, τόσο περισσότερο χώρο αφήνω στους χορευτές να συμβάλουν.
Χορεύετε ακόμη; Έχετε πει ότι θα χορεύατε ακόμα και καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο.
Φυσικά, κάθε μέρα. Δεν ανεβαίνω στη σκηνή, ούτε χρειάζομαι κοινό. Με ενδιαφέρει να επεκτείνω τη γνώση μου πάνω στο κινητικό μου λεξιλόγιο. Το έχω ανάγκη εγώ, και αυτό είναι που προσπαθώ να μοιραστώ με την ομάδα μου. H φιλοσοφία πίσω από τη γλώσσα της Gaga δεν συνδέεται με τη φιλοδοξία του περφόρμερ. Δεν χρειάζεται να είσαι χορευτής για να επωφεληθείς από αυτή τη μέθοδο. Δουλεύουμε με ανθρώπους με κινητικά προβλήματα, με ηλικιωμένους, με ψυχικά τραύματα, με Πάρκινσον, και ακόμα και αν καθίσω κάποτε σε αναπηρικό καροτσάκι, δεν θα είμαι ο πρώτος που θα έχει δοκιμάσει να χορέψει εφαρμόζοντας την Gaga.
Οι χορευτές σας είναι επαγγελματίες, συναντάτε αντίσταση όταν τους εισάγετε στην Gaga;
Αν ένας χορευτής είναι ευφυής, παθιασμένος, περίεργος, θα υιοθετήσει αυτή τη μέθοδο με χαρά γιατί θα αισθανθεί πιο υγιής, πιο δυνατός και θα μπορέσει να ερμηνεύσει καλύτερα τη χορογραφία. Θα αισθανθεί πιο ισορροπημένος μέσα από αυτή τη γλώσσα. H σχέση μου με τους χορευτές μοιάζει με ερωτική, δίνονται σε αυτό που τους προσφέρω.
Υπάρχει η φήμη ότι οι χορευτές σας συχνά δεν ξέρουν τι πραγματεύεται το έργο.
Τους λέω μια πολύ συγκεκριμένη ιστορία, την ιστορία του χορού. Κοιτάξτε, ο χορός δεν μπορεί να έχει την αφηγηματικότητα ενός βιβλίου ή μιας ταινίας.
Έχει να κάνει με τον ρυθμό, τη δυναμική, τις υποδηλώσεις, τις υπερβολές, την άσκηση πίεσης, τη δυνατότητα να κινείσαι μαζί με κάποιον άλλον ή να κινείσαι μόνος σου. Το χάος επίσης παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό που κάνουμε. Τους δίνω στοιχεία σχετικά με την ατμόσφαιρα του κομματιού και, όταν όλοι συνδεθούμε, μπορεί να δημιουργήσουμε το σύμπαν του έργου. Για παράδειγμα, στο Last Work (2015), τους είπα να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους: θα έπρεπε να κινούνται είτε σαν μωρά είτε σαν εκτελεστές είτε σαν μπαλαρίνες. Ή και τα τρία μαζί. Αυτό δεν είναι κάτι που πρέπει να φτάσει στο κοινό σαν πληροφορία. Είναι μια κατευθυντήρια γραμμή, μια οδηγία για να χρωματίσουν την κίνηση.
Πώς προέκυψε ο τίτλος Last Work; Στο ντοκιμαντέρ Mr Gaga λέτε πως ίσως ο τίτλος είναι συμβολικός, υπονοώντας πως μπορεί να είναι το τελευταίο σας έργο σε έναν κόσμο γεμάτο φανατικούς. Είναι αυτή η επίσημη εξήγηση;
Έχω πολύ καλή μνήμη όσον αφορά τις αισθήσεις και εύκολη πρόσβαση στη φαντασία, αλλά δεν συγκρατώ εύκολα το πώς προκύπτει ένας τίτλος. Αν πρέπει όμως να σας δώσω μια απάντηση, θα επινοήσω μια ιστορία.
Ποια θρυλική παράσταση θα θέλατε να είχατε δει;
Θα ήθελα να είχα δει τον Νιζίνσκι. Μέρος του μύθου του είναι ότι δεν υπάρχει καμία επίσημη καταγραφή του έργου του, δεν τον έχει δει κανείς.
Χρησιμοποιείτε τον αυτοσχεδιασμό στη δημιουργία ενός έργου;
Είναι μέρος της διαδικασίας, αλλά υπάρχει ένα ισχυρό πλαίσιο. Για παράδειγμα, σου λέω πως το δωμάτιο είναι πολύ κρύο και είσαι μόνο με ένα t-shirt. Και έτσι πρέπει να αρχίσεις να τρέμεις, το πώς θα το κάνεις είναι θέμα δικό σου, όμως η οδηγία είναι πολύ σαφής.
Είναι αλήθεια ότι αποφεύγετε τους καθρέφτες;
Δεν τους αποφεύγω, τους χρησιμοποιώ, κοιτάζομαι στον καθρέφτη κάθε πρωί όταν πάω στο μπάνιο. Όμως, ο καθρέφτης στον χορό είναι λάθος. Και αυτό δεν είναι γνώμη, είναι γεγονός.
Οι άνθρωποι που θα σας πουν ότι, για να μάθετε να χορεύετε, πρέπει να σταθείτε μπροστά από έναν καθρέφτη ακούγονται σαν αυτούς που λένε πως η Γη είναι επίπεδη. Υπάρχουν και αυτοί, αλλά μιλάμε για το ίδιο επίπεδο άγνοιας. Σκεφτείτε να βγαίνατε στον δρόμο με έναν καθρέφτη, αντί να βλέπατε ό,τι υπάρχει γύρω σας, θα προσηλωνόσαστε στον εαυτό σας. Ο καθρέφτης είναι εμπόδιο όταν ο χορευτής πρέπει να νιώσει τη βαρύτητα, να συνδεθεί με τους άλλους, να αισθανθεί τη θερμοκρασία του χώρου. Χωρίς την παρουσία του, ο χορευτής είναι πιο ακριβής στην κίνησή του, μπορεί καλύτερα να ελέγξει και να κατευθύνει το σώμα του. Κι έπειτα είναι και το κεφάλι. Βλέποντας συνεχώς το είδωλό σου, το κεφάλι σου παίρνει μια κλίση. Όμως το κεφάλι είναι μέρος του σώματός μας, πρέπει και αυτό να κινείται ελεύθερα.
«Ο καθρέφτης στον χορό είναι εμπόδιο όταν ο χορευτής πρέπει να νιώσει τη βαρύτητα, να συνδεθεί με τους άλλους, να αισθανθεί τη θερμοκρασία του χώρου».
Θεωρητικά όλα αυτά ακούγονται υπέροχα. Όμως, αν ήμουν μέλος της ομάδας σας, θα δούλευα όπως μου υποδεικνύατε και γυρνώντας το βράδυ στο σπίτι θα στηνόμουν μπροστά σε έναν καθρέφτη, δοκιμάζοντας τις ίδιες κινήσεις.
Μπορεί και να το κάνουν αυτό στην αρχή, δεν το αποκλείω. Όμως οι χορευτές είναι στην ομάδα χρόνια, δεν έχουν κοιτάξει τους εαυτούς τους σε καθρέφτη πολύ καιρό.
Σας περιορίζει ότι δουλεύετε με τους ίδιους ανθρώπους τόσα χρόνια ή και εκείνοι αισθάνονται ότι δεν έχουν πρόσβαση σε άλλες πληροφορίες;
Μπορείς να ζεις σε ένα μικρό χωριό, αποκλεισμένος σε ένα βουνό, αλλά να είσαι πολίτης του κόσμου, ή μπορεί να ταξιδεύεις και παρ’ όλα αυτά να είσαι «κολλημένος», συντηρητικός και συμβατικός. Εμείς έχουμε το χωριό μας, αλλά είμαστε στην κορυφή του βουνού και από εκεί βλέπουμε τον κόσμο.
Τι σας εμπνέει;
Δεν ξέρω πώς να το απαντήσω αυτό. Μου αρέσει να παρατηρώ. Μου αρέσει το δέος που μου προκαλούν κάποια πράγματα και κυρίως με ιντριγκάρει η ιδέα της ανακάλυψης, κάτι που συνήθως προέρχεται από τον χορό. Μου αρέσει να βλέπω τους χορευτές μου να κινούνται. Όλα σχετίζονται με την αγάπη μου για τον χορό.
Τα μέλη της ομάδας σας προέρχονται από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Πώς καταφέρνετε να συνδυάσετε τόσο διαφορετικές κουλτούρες σε μια καλλιτεχνική συνθήκη;
Δεν παίζουν κανέναν ρόλο στη συνοχή της ομάδας οι εθνικότητες, οι γεωγραφίες, οι παραδόσεις, οι θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις, οι σεξουαλικοί προσανατολισμοί. Μόνο τα άτομα έχουν σημασία. Ως κάποιος που έχει δημιουργήσει μια κινησιολογική γλώσσα που εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο, αισθάνομαι ευνοημένος να μοιράζομαι τις ανακαλύψεις μου με χιλιάδες ανθρώπους. Μαθαίνουμε να αφήνουμε στην άκρη παλιές ιδέες και να υιοθετούμε νέες. Μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε τις αδυναμίες μας. Αναγνωρίζουμε πόσο περισσότερα είναι αυτά που μας ενώνουν από αυτά που μας χωρίζουν. Ξέρουμε πως θα απέχουμε πάντα από την τελειότητα, ωστόσο μπορούμε να δημιουργούμε μεγαλειώδεις στιγμές. Και επίσης μαθαίνουμε ότι η ποιότητα των πράξεών μας θα καθορίσει την ποιότητα του μέλλοντός μας.
«Δεν παίζουν κανένα ρόλο στη συνοχή της ομάδας οι εθνικότητες, οι γεωγραφίες, οι παραδόσεις, οι θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις, οι σεξουαλικοί προσανατολισμοί. Μόνο τα άτομα έχουν σημασία».
Ποιες είναι οι λέξεις που χρησιμοποιείτε πιο συχνά όταν απευθύνεστε στην ομάδα σας;
Συντονιστείτε με την ενέργεια, χαλαρώστε, απολαύστε την κίνηση, συνδέστε την προσπάθεια με το αίσθημα της ικανοποίησης. Τους ζητώ να θυμούνται πως το λιγότερο στην κίνηση είναι πάντα καλύτερο. Πιο συχνά από όλα, όμως, λέω «ξανά».
Τι κερδίσατε διδάσκοντας την Gaga σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας; Ήταν πιο ανοιχτοί στα νέα ερεθίσματα;
Οι ηλικιωμένοι συμπεριφέρονται όπως και οι επαγγελματίες χορευτές. Έχει να κάνει με το πώς αντιλαμβάνεσαι τη βαρύτητα, την ταχύτητα, με το αν μπορείς να γελάς με τον εαυτό σου, να αξιολογείς την ελαφρότητα σαν αρετή, όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά στην καθημερινότητα όλων μας. Δεν είναι απλώς μαθήματα επιβίωσης αλλά εντρύφησης στη χαρά και στην τέχνη του ζην. Και δεν πιστεύω σε έναν γενικό κανόνα. Έχω δει ανθρώπους σε μεγάλη ηλικία εγκλωβισμένους στις ιδέες τους και άλλους «ανοιχτούς» σε νέες λύσεις, ανακαλύψεις, αισθήσεις.
Συχνά, όταν έχεις καλύψει πολλά μέτρα στη διαδρομή της ζωής σου, κοιτάζοντας πίσω και συνειδητοποιώντας πόσα έχεις χάσει, έχεις ένα μεγαλύτερο κίνητρο να ταξιδέψεις, να απολαύσεις όσα στερήθηκες, να ζήσεις νέες εμπειρίες.
Δεν την αντιλαμβάνομαι έτσι τη ζωή, δεν αισθάνομαι ότι φτάνω στο τέλος μιας διαδρομής, επενδύω στο τώρα κάθε στιγμή. Η έρευνά μου φέρνει διαρκώς νέες ιδέες. Αυτό συνεπάγεται μια συνεχή εξέλιξη που επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μου. Και, άλλωστε, σκεφτείτε πως οι άνθρωποι που μας επηρεάζουν (επιστήμονες, πολιτικοί, καλλιτέχνες, γιατροί, σκηνοθέτες) είναι συνήθως άνω των 50 ή 60. Όταν είσαι μεγαλύτερος, μπορείς να διδάξεις κάποιον νεότερο –και αυτό είναι το χρέος μας– στον ελάχιστο δυνατό χρόνο. Κάτι που θα έπαιρνε χρόνια για να το μάθει κάποιος, να το μεταδώσεις σε μία μέρα. Να συμπυκνώσεις τη γνώση σου. Δεν έχει σημασία πότε μαθαίνουμε, αλλά τι και από ποιον.
αυτές είναι οι «συντεταγμένες» του Last Work, σύμφωνα με την ομάδα χορού Batsheva. (Φωτογραφία: ascaf)
Έχετε πει πως ο χορός όπως και οτιδήποτε κάνουμε είναι πολιτική πράξη. Αισθάνεστε υποχρεωμένος να πάρετε θέση για όσα συμβαίνουν τώρα στο Ισραήλ;
Παίρνω θέση όχι λόγω της δουλειάς μου, αλλά ως άνθρωπος που ζει μέσα στον κόσμο και παρατηρεί τι συμβαίνει. Αυτή τη στιγμή είμαι στην άβυσσο της θλίψης μου και προσπαθώ να επιπλεύσω. Συνέβη κάτι τρομερό στις 7 Οκτωβρίου του περασμένου έτους, όταν η Χαμάς μάς επιτέθηκε δολοφονώντας αθώους ανθρώπους. Το ζήσαμε αυτό, όμως τώρα ζούμε την εκδίκηση του Ισραήλ, μια οργή που έχει δημιουργήσει μια δυσανάλογη καταστροφή, μια συνεχή αύξηση θυμάτων. Δεν μπορούμε να αναιρέσουμε όσα συνέβησαν στις 7 Οκτωβρίου, μπορούμε όμως να σταματήσουμε τον πόλεμο, και αυτό είναι ευθύνη της χώρας μου. Είναι η δική μου κυβέρνηση που κάνει όλα τα λάθη τώρα.
Για την κατάσταση στη Γάζα: «Δεν είναι μια φυσική καταστροφή, είναι ένα χάος που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος και περιμένω ενέργειες για να αλλάξει η κατάσταση».
Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;
Είναι γεγονός και είναι ατυχές ότι στην εξουσία του Ισραήλ είναι μια διεφθαρμένη κυβέρνηση με άκαρδους, ρατσιστές, ψεύτες και αδαείς – ανθρώπους χωρίς ικανότητες, που κάνουν κατάχρηση της δύναμής τους και που τους βλάπτουν όλους, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που τους ψήφισαν. Πρέπει να πάμε σε εκλογές όσο το συντομότερο, τόσο το καλύτερο. Δεν μπορώ να μιλήσω για τη Χαμάς, μπορώ όμως να έχω γνώμη για τους δικούς μου. Δεν είναι τσουνάμι, δεν είναι μια φυσική καταστροφή, είναι ένα χάος που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος και περιμένω να γίνουν ενέργειες για να αλλάξει η κατάσταση. Αισθάνομαι απελπισμένος γιατί δεν βλέπω στον ορίζοντα κάποια τέτοια κίνηση και αβοήθητος στο να αλλάξω τη μεγάλη εικόνα, αλλά αισθάνομαι πιο δυνατός μέσα στην οικογένειά μου, στην ομάδα μου, με το κοινό με το οποίο μοιραζόμαστε κοινές πεποιθήσεις για όσα νοηματοδοτούν τη ζωή μας.
*Η παράσταση «Last Work: Ohad Naharin» του Batsheva Ensemble, που είχε ανακοινωθεί ότι θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από τις 12 έως τις 14.04, έχει αναβληθεί.
H Batsheva Dance Company με ιδιαίτερη λύπη ανακοίνωσε πως δεν μπορεί να ταξιδέψει στην Αθήνα για λόγους ασφαλείας. «Ευελπιστούμε να επαναπρογραμματίσουμε τις παραστάσεις μας σύντομα. Ελπίζουμε σε καλύτερες μέρες και ειρήνη».
Οι κάτοχοι εισιτηρίων μπορούν να απευθυνθούν στο Τ. 210 7282333 ή στο [email protected] για επιστροφή των χρημάτων τους.
