Υπέροχες ανθοφορίες που διαχέουν ολόγυρα ευωδιά και εκκρίνουν αφειδώς νέκταρ με σκοπό την προσέλκυση της ακαταπόνητης μέλισσας και της πανέμορφης πεταλούδας – να η προσφιλής σε όλους μας φαντασμαγορική αναπαράσταση του πώς γονιμοποιούνται τα φυτά. Στη φύση, όμως, σε αυτόν τον κανόνα χωράνε πάμπολλες εξαιρέσεις. Επιτρέψτε μου να σας ξεναγήσω σε μια μάλλον άγνωστή σας περιοχή, από την οποία εξοβελίζονται όλα τα μυροβόλα λουλούδια και κάθε αρωματικό βότανο. Την αφορμή για τούτη την εξόρμηση μου έδωσε μια πρόσφατη είδηση, προερχόμενη από τον Βοτανικό Κήπο της Μέισε, μιας πόλης που βρίσκεται βορείως των Βρυξελλών. Αφορούσε το ξεπέταγμα, ύστερα από αναμονή αρκετών χρόνων, της εντυπωσιακότερης και μεγαλύτερης ανθοφορίας του φυτικού βασιλείου, εκείνης του ιθαγενούς της Σουμάτρας και απειλούμενου από εξαφάνιση είδους Amorphophallus titanum. Ο μέχρι και τρίμετρος σπάδιξ (ταξιανθία) θυμίζει αρκετά ό,τι αντιλαμβάνεστε από την επιστημονική ονομασία του είδους, ενώ περιβάλλεται από μια πορφυρή στην έσω πλευρά σπάθη (προστατευτικό φύλλο). Εκείνο πάντως που δεν περιγράφεται εύκολα είναι η φοβερή αποφορά που αναδίδει, κάτι ανάμεσα σε σάπιο ψάρι και παραβρασμένο λάχανο. Είχα κάποτε, στους λονδρέζικους Κήπους του Κιου, την ευκαιρία να απολαύσω την οπτικο-οσφρητική του μοναδικότητα. Σημειώθηκαν τότε ακόμη και λιποθυμίες ανάμεσα στους επισκέπτες που συνέρρεαν κατά χιλιάδες για να κεραυνοβοληθούν από την απόπνοια που κυριαρχούσε στο τεράστιο, υγρό και ζεστό θερμοκήπιο. Παρότι για εμάς η δριμεία οσμή του θεωρείται ανυπόφορη, στα τροπικά δάση της πατρίδας του αποτελεί ακαταμάχητο δέλεαρ για κρεατόμυγες και σκαθάρια, τα οποία, καθώς συναθροίζονται, εξασφαλίζουν ακουσίως την αναπαραγωγή του.
Η νησίδα της κακοσμίας προκαλούσε περισσότερο ενδιαφέρον και γέλια από ό,τι όλα τα άλλα μέρη του κήπου μαζί.
Εκείνη η εμπειρία με ώθησε τελικώς να καλλιεργήσω σε μια γωνιά του κήπου μου μερικά λιγότερο δυσεύρετα μεν, αλλά επίσης εξόχως δύσοσμα φυτά. Ανακάλυψα έτσι ότι σχεδόν άπαντες ελκύονται από το ασυνήθιστο και το παράδοξο, τολμώ να πω ότι η νησίδα της κακοσμίας εκείνη προκαλούσε περισσότερο ενδιαφέρον και γέλια από ό,τι όλα τα άλλα μέρη του κήπου μαζί. Φύτεψα μερικές από τις αυτοφυείς στη χώρα μας «δρακοντιές» ή αλλιώς «φιδόχορτα» (Arum maculatum και Dracunculus vulgaris), μικρότερες μεν κατά πολύ, αλλά εξίσου εντυπωσιακές με το τροπικό φυτό που περιγράψαμε στην αρχή, καθώς ανήκουν στην ίδια οικογένεια (Araceae). Πολλοί πιστεύουν πως πρόκειται για σαρκοφάγα φυτά, στην πραγματικότητα όμως ύστερα από λίγες ώρες απελευθερώνουν τις καλυμμένες με γύρη μύγες που προσελκύονται από την αναδυόμενη οσμή πτώματος. Τα δύο άγρια τούτα φυτά δεν κυκλοφορούν στην αγορά, θα βρείτε όμως εύκολα τους σπόρους τους στο διαδίκτυο ή θα συλλέξετε καλοκαιριάτικα τις ώριμες, πορτοκαλί (προσοχή, τοξικές) ράγες τους από χέρσους αγρούς ή ξέφωτα δασών όπου συνήθως φυτρώνουν. Δεν θα δυσκολευτείτε, αντιθέτως, να βρείτε στα φυτώρια τον μεφιτικό απήγανο, περιζήτητο μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες ως ασπίδα ενάντια στις μαγικές ενέργειες, στα δαιμόνια και στο «κακό μάτι». Η δυσωδία του μετριάζεται με το μαγείρεμα, ένα-δυο φυλλαράκια του αρκούν για να δώσουν υπέροχη γεύση στη σάλτσα ντομάτας· δοκιμάστε το. Κυκλοφορεί επίσης η περιζήτητη για την καταπραϋντική της ρίζα βαλεριάνα, μια πολυετής πόα της οποίας τα υπέργεια και υπόγεια μέρη όζουν άσχημα σαν πολυφορεμένα υποδήματα. Λόγω της νοτιοαφρικανικής καταγωγής της, η σταπέλια (Stapelia gigantea) δεν αντέχει καθόλου το ψύχος, καλλιεργείται λοιπόν ως φυτό εσωτερικού χώρου. Στα τέλη του καλοκαιριού παράγει γιγαντιαία, σαρκώδη, σχήματος αστερία άνθη που μυρίζουν έντονα και διαπεραστικά σαπίλα, με συνέπεια ο κύκλος όσων τη θεωρούν συλλεκτικό απόκτημα να παραμένει πάντοτε μικρός. Παρόλο που βρίσκω το παιχνίδι των δυσάρεστων οσμών διασκεδαστικό, υπάρχει, τέλος, ένα οσμηρό καλλωπιστικό που δεν χωράει στον κήπο μου. Λέγεται τουλμπάχια (Tulbaghia violacea) και φυτεύεται αθρόα σε δημόσιους χώρους, επειδή είναι πολύ ανθεκτικό και διαθέτει όμορφα, μοβ λουλούδια. Ζέχνει, όμως, ακριβώς όπως το σκόρδο, έναν βολβό με τον οποίο σίγουρα δεν θα συνάψω ποτέ ειρήνη.
Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.
