Αν ήμουν σκύλος, θα διατελούσα μονίμως εντυπωσιασμένος από την εμμονή των ανθρώπων να ξεκλειδώσουν τα μυστικά της γοητείας μας. Θέλω να πω, συμβιώνουμε εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια· κάποιοι παλαιοντολόγοι πιστεύουν ότι περπατάμε πλάι πλάι από την τελευταία Εποχή των Παγετώνων. Μιλάμε, δηλαδή, για 115.000 χρόνια πριν. Νισάφι πια μ’ αυτή την ιδεοληψία σας, Χιούμανς!
Παρ’ όλα αυτά, μια τελευταία ανακάλυψη τράβηξε το ενδιαφέρον μου. Σε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο The science of cute, ελεύθερα μεταφρασμένο ως «Η επιστήμη τού να είναι κανείς χαριτωμένος», οι ερευνητές αναφέρονται στο ένα, κύριο χαρακτηριστικό που κάνει τα σκυλιά τόσο θελκτικά στους ανθρώπους: τα puppy eyes!
Ο λύκος δεν έχει. Οι φυλές που έχουν τη στενότερη γονιδιακή σχέση μαζί του στερούνται επίσης αυτής της ιδιότητας. Μόνο τα σκυλιά που εξελίχθηκαν μέσα από την επιλεκτική αναπαραγωγή και κατέληξαν να διασπαρούν σε περισσότερες από 350 αναγνωρισμένες ράτσες μπορούν να… ανασηκώνουν τα φρύδια τους. Και, κάνοντάς το, να ενεργοποιούν τα αντακλαστικά μας και την παραγωγή της ωκυτοκίνης, της «ορμόνης της αγάπης», που σχετίζεται με την επιθυμία μας να συνάπτουμε κοινωνικούς δεσμούς αλλά και τον κεραυνοβόλο έρωτα.
Επρόκειτο, φυσικά, για μια μακραίωνη διαδικασία. Με κάθε νέα γενιά, κάθε επόμενο βήμα στη συμβιωτική σχέση του ανθρώπου και του λύκου-σκύλου, η φύση καταλάβαινε ότι αυτός ο αδιόρατος ανθρωπομορφισμός, αυτή η επιγενετική ικανότητα των τετράποδων συντρόφων μας να μας τουμπάρουν για ένα κόκαλο με λίγο περισσότερο ψαχνό, για ένα παραπάνω χάδι, για λίγα εκατοστά πιο κοντά στη φωτιά, έκανε πιο στενό τον δεσμό τους μαζί μας. Κι έτσι, σε κάθε νέα κλήρα, οι γονείς μετέφεραν στα κουτάβια τους αυτό το χαρακτηριστικό σε ακόμα ισχυρότερο βαθμό.
Οι βιολόγοι έχουν έναν ορισμό γι’ αυτό: το ονομάζουν «το σύνδρομο της εξημέρωσης». Ωστόσο, αποφεύγουν πονηρά να διευκρινίσουν το διάνυσμα αυτής της λειτουργίας. Μιλάμε για εξημέρωση του σκύλου από τον άνθρωπο; Του ανθρώπου από τον σκύλο; Η για μια μορφή ζύμωσης που περιλαμβάνει και τα δύο;
Η αλήθεια είναι ότι τα σκυλιά κατάφεραν –με τη βοήθεια της φυσικής επιλογής– να παρεισφρήσουν σε ένα ήδη λειτουργικό σύστημα. Σε αντίθεση με τις μεταξύ τους σχέσεις, όπου οι επίμονες ματιές υπονοούν πρόκληση σε αναμέτρηση και η υποταγή σηματοδοτείται με το χαμηλωμένο βλέμμα, όταν πρόκειται για επικοινωνία με τον άνθρωπο τα πράγματα αλλάζουν. Και αυτά τα υγρά μάτια, που μοιάζουν με μάτια μωρού, μπορούν να ζητήσουν σχεδόν τα πάντα. Αρκεί να σε κοιτάξουν στα δικά σου.
Ενδιαφέρουσα ανακάλυψη. Αν και, τώρα που το σκέφτομαι, όχι και τόσο απρόσμενη. Οι σκιτσογράφοι, οι δημιουργοί κόμικς, όλοι όσοι ζωγράφισαν καρικατούρες, γνωρίζουν εδώ και αιώνες τη συνταγή για μια συμπαθητική, χαριτωμένη, αξιέραστη φυσιογνωμία: μεγάλα, εκφραστικά μάτια, μεγάλο κεφάλι σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα, μύτη-κουμπί. Όπως ακριβώς ένα ανθρώπινο μωρό. Ή ένα κουτάβι – που, απ’ ό,τι φαίνεται, για τα βαθιά ένστικτά μας είναι περίπου το ίδιο πράγμα.
Μήπως, τελικά, άνθρωποι και σκυλιά επιλέξαμε και εξημερώσαμε ο ένας τον άλλον;
