Τι σημαίνει να αφήνεις πίσω τη χώρα σου πηγαίνοντας προς ένα αβέβαιο μέλλον; Πώς μπορείς να μεταφέρεις ιστορίες ανθρώπων, των οποίων τη γλώσσα δε μιλάς, σε ένα κοινό που δεν μπορεί να φανταστεί τη διαδρομή τους; Σε μια έκθεση στο Ψυρρή, σε ένα δώμα απέναντι από το κρυμμένο μπαρ cantina social, στη στοά της οδού Λεωκορίου 8, ο κινηματογραφιστής Λουκάς Παλαιοκρασάς προβάλλει στο «antisocial»: μια συλλογή βίντεο-πορτρέτων από Σύριες μητέρες και παιδιά που συνάντησε κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στη Λέσβο. Κάθε πορτρέτο μοιάζει να αποκαλύπτει ψηφίδες μιας άλλης, περασμένης ζωής μέσα από τον φακό και την ίδια στιγμή να γεφυρώνει την απόσταση των προσώπων με τον θεατή.
Αυτά αντιπαρατίθενται με τα σκληρά και άγρια τοπία της Λέσβου και της Ειδομένης. Πρόκειται για υλικό το οποίο ο δημιουργός συνέλεξε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ «Citizen Xenos» από το 2015 έως το 2017, το οποίο απέσπασε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Στιγμές Αλήθειας» της ΕΕΣ. Είναι μια μόνο από τις δουλειές του κινηματογραφιστή που ασχολείται εδώ και χρόνια με το κοινωνικό ντοκιμαντέρ.
Μέσα από τα δικά του λόγια
«Σαν μια σιωπηλή συνεννόηση, τα βλέμματά μας κλείδωναν και όταν σήκωνα την κάμερα συνεχίζαμε να κοιταζόμαστε μέσα από τον φακό. Δεν υπήρχε κάποιο στήσιμο ή οδηγία από μέρους μου, με ενδιέφερε να αποτυπώσω τον αυθορμητισμό της στιγμής, και να αναδείξω την εκφραστικότητα των προσώπων», λέει ο Λουκάς.
Η έκθεση με τίτλο «Displaced: Portraits & Landscapes», βασίζεται στο ταξίδι του που ξεκίνησε τον χειμώνα του 2015, στo αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης. «Φθάνοντας στο νησί προσπάθησα να εξερευνήσω όσο το δυνατόν περισσότερα σημεία ενδιαφέροντος που θα αναδείκνυαν πώς βίωναν την κατάσταση οι πρόσφυγες καθώς και οι ντόπιοι και οι εθελοντές. Σε περίοδο δύο χρόνων, παρακολουθώντας την εξέλιξη της κατάστασης από τη Λέσβο στην Αθήνα και στην Ειδομένη, δημιούργησα το ντοκιμαντέρ Citizen Xenos», συνεχίζει.
Τα πορτρέτα της έκθεσης έχουν παρουσιαστεί στις ΗΠΑ ως μέρος της συλλογικής έκθεσης “Mitli Mitlak (Like You, Like Me)” από το 2018 έως το 2020 και φιλοξενήθηκαν από προβεβλημένα ιδρύματα και μουσεία όπως το N’Namdi Center for Contemporary Art στο Ντιτρόιτ.
Προκλήσεις κινηματογράφησης
«Μια Σύρια γιαγιά με την εγγονή της που αιτείται άσυλο στην Ευρώπη, ένας έφηβος πρώην αιχμάλωτος τoυ ISIS, είναι μερικοί από τους χαρακτήρες που παρακολουθούμε στο ταξίδι τους προς ένα αβέβαιο μέλλον». Η έκθεση που φιλοξενείται στο Antisocial αποτελεί μια προέκταση της ταινίας. Κατά πόσο ήταν πρόκληση για τον δημιουργό το να αποδώσει τον βίο και τις αντιξοότητες των ανθρώπων που συνάντησε;
«Ήταν η πρώτη φορά που προσπαθούσα να διαχειριστώ κάτι τόσο μεγάλο από δημιουργική άποψη και πρακτικά ως one-man-crew και οι προκλήσεις ήταν πολλές. Από την αβεβαιότητα των ανθρώπων που μεταφερόταν σε ό,τι μακροπρόθεσμα προσπαθούσες να χτίσεις μαζί τους, μέχρι τις ψυχολογικές επιπτώσεις που είχε το να βιώσουμε όλη αυτή την εμπειρία από τόσο κοντά», απαντά.
«Ακόμα, το γεγονός ότι δε μιλούσα τη γλώσσα κάποιες φορές περιόριζε την επαφή μου με τους ανθρώπους που συναντούσα. Αντίστοιχα, βέβαια, πολλές φορές αυτό έδινε την ευκαιρία να δημιουργηθεί ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας, χωρίς λόγια, πιο αυθόρμητος και ενστικτώδης. Έτσι έγινε και με τα παιδιά που συνάντησα σε δομές και καταυλισμούς της Λέσβου και της Ειδομένης και αποτύπωσα στα πορτρέτα».
Λίγες ακόμα λεπτομέρειες
Η έκθεση αποτελείται από δυο ταυτόχρονες προβολές βίντεο-πορτρέτων και τοπίων που με την επένδυση φυσικών ήχων, συνθέτουν μια οπτικοακουστική εμπειρία. Στη μια πλευρά προβάλλονται τοπία όπως η ακτή της Μυτιλήνης τα ξημερώματα, η θέα μέσα από τα συρματοπλέγματα της δομής, ο παλιός σιδηρόδρομος της Ειδομένης, δίνοντας στον θεατή την αίσθηση της έκτασης του ταξιδιού αυτού.
Στην άλλη πλευρά προβάλλονται τα βίντεο-πορτρέτα παιδιών, πρόσωπα που στα βλέμματα τους αντικατοπτρίζεται η παιδικότητα που ήρθε σε επαφή με το τραύμα του πολέμου και του εκτοπισμού. «Το κατά πόσο αυτή η παιδικότητα παραμένει ζωντανή μέσα τους είναι αυτό που καλείται ο θεατής να αναρωτηθεί κοιτάζοντάς τα. Κάποιοι τα βλέπουν ως σύμβολα επιβίωσης και ανθεκτικότητας του ανθρώπινου πνεύματος και άλλοι ως τραγικές μορφές που κληρονόμησαν ένα ανεξίτηλο σκοτάδι στο ξεκίνημα της ζωής τους», λέει ο Λουκάς. «Δυστυχώς, σχεδόν μια δεκαετία μετά γινόμαστε ξανά μάρτυρες μιας τραγωδίας επικών διαστάσεων, το τραύμα της οποίας πρόκειται να στοιχειώσει ολόκληρες γενιές όπως και τη συλλογική μας συνείδηση».
Η έκθεση θα είναι ανοιχτή μέχρι και τις 4/6.
