Είναι νωρίς το πρωί της Κυριακής και η εκκλησία της Στεμνίτσας δεν έχει ακόμα σχολάσει. Ωστόσο, στην πλατεία ακριβώς απέξω επικρατεί αρκετή αναστάτωση, καθώς νεαροί άντρες καταφθάνουν κουβαλώντας πριόνια, τσάπες και κλαδευτικά μηχανήματα – μια ηλικιωμένη κυρία τούς καλημερίζει και αστειευόμενη σχολιάζει ότι δεν ξεκουράζονται ούτε τις Κυριακές.
Δεν θέλουν να ξεκουραστούν, όμως, κι εμείς τους ακολουθούμε καθώς κατηφορίζουν την πλαγιά έξω από τη Στεμνίτσα. Μια μέρα εθελοντικού καθαρισμού μονοπατιών ξεκινάει στην ορεινή Αρκαδία.
Ο πεζοπορικός τουρισμός γνωρίζει άνθιση σε όλη την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και η δημιουργία μονοπατιών απασχολεί ολοένα και περισσότερους δήμους. Τα πιο πολλά από τα μονοπάτια ανατίθενται, ωστόσο, σε εργολάβους, μια συνθήκη που συχνά δυσχεραίνει την τακτική συντήρηση που απαιτείται ώστε να παραμένουν προσπελάσιμα. Στην Αρκαδία, η «συνταγή» είναι διαφορετική και προέκυψε από το προσωπικό ενδιαφέρον του Γιάννη Λαγού και του Γιώργου Κούλαλη, δύο φίλων που οραματίστηκαν ένα δίκτυο μονοπατιών αντίστοιχο με εκείνο των επαρχιών της βόρειας Ιταλίας και σύστησαν πριν από δέκα χρόνια την ΚΟΙΝΣΕΠ «Μαίναλον», ώστε να αρχίσουν να το δημιουργούν.
Τα πρώτα βήματα
Στο μονοπάτι ακούμε τα κοπτικά μηχανήματα να «τραγουδάνε» στα χέρια των νεαρών ανδρών, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι μαθητές στη Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας και στη Σχολή Συνοδών Βουνού του χωριού. Επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς λέξεις και καταλαβαίνεις ότι έχουν μοιραστεί αρκετές ώρες προϋπηρεσίας στον καθαρισμό των μονοπατιών της περιοχής.
Ο στόχος της ομάδας, όταν ξεκίνησε, ήταν να διανοιχτεί μια διαδρομή συνολικού μήκους 75 χιλιομέτρων, η οποία να ενώνει εννέα χωριά της ορεινής Αρκαδίας. Και το πρώτο που χρειάστηκε να γίνει ήταν να γνωριστούν και να συνεργαστούν μεταξύ τους οι κάτοικοι των επιμέρους κοινοτήτων. Σαφώς και υπήρξαν δυσκολίες στο ξεκίνημα, αλλά με τη δημιουργία ενός ενεργού πυρήνα σε κάθε χωριό αναπτύχθηκε σταδιακά μια ομάδα περίπου εκατό εθελοντών, η οποία και κατάφερε πράγματι να υλοποιήσει το έργο μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο. Τα χρήματα που χρειάστηκαν για τον εξοπλισμό, τη σήμανση και άλλα υλικά ήταν μόλις 9.000 ευρώ, ενώ το μονοπάτι φτιάχτηκε με τέτοιες προδιαγραφές ώστε να είναι το πρώτο στην Ελλάδα που απέσπασε ευρωπαϊκό πιστοποιητικό ποιότητας.
Μπορεί τα μονοπάτια να φτιάχτηκαν κάποτε για να επικοινωνούν μεταξύ τους τα χωριά, αλλά σήμερα το Menalon Trail συνδέει τους ανθρώπους σε ένα διαφορετικό επίπεδο.
Ο Γιάννης Λαγός εξηγεί ότι οι πρώτες τρεις χρονιές του καθαρισμού ήταν οι δυσκολότερες. Τότε, για κάθε κλαδί που κοβόταν η φύση απαντούσε με πολλαπλάσια νέα κλαδιά. Τώρα πλέον, η συντήρηση είναι ευκολότερη. Η σημαντικότερη, ωστόσο, συνθήκη για να διατηρείται ένα μονοπάτι ανοιχτό είναι να περπατιέται συχνά. Και όπως προσθέτει ο Γιώργος Κούλαλης, κρίσιμος παράγοντας για την προσέλκυση πεζοπόρων από το εξωτερικό είναι η ευρωπαϊκή πιστοποίηση που απέσπασε το Menalon Trail το 2015 και συνεχίζει να τη διατηρεί μέχρι σήμερα. Η πιστοποίηση συνεπάγεται αυτόματα την ένταξη της διαδρομής στις λίστες του European Ramblers’ Association, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Πεζοπόρων.
Κι αυτό με τη σειρά του προσελκύει το ενδιαφέρον ξένων περιοδικών, ταξιδιωτικών πρακτόρων και μεμονωμένων πεζοπόρων. Από τις αρχές της άνοιξης μέχρι τα τέλη του φθινοπώρου, η παρουσία επισκεπτών από το εξωτερικό είναι έντονη όχι μόνο στα μονοπάτια, αλλά και στα χωριά της περιοχής. Αισθητήρες που τοποθετήθηκαν πέρυσι στο φαράγγι του Λούσιου έχουν καταγράψει 6.500 διελεύσεις μέσα σε δέκα μήνες.
Μονοπάτια ενώνουν ανθρώπους
Παρακάτω στο μονοπάτι γνωρίζω μια οικογένεια με δύο πιτσιρίκια που συμμετέχουν στον καθαρισμό. Η μητέρα τους, Χριστίνα Παπαδημητρίου-Μοροπούλου, μου λέει ότι τα αγόρια της είναι εξοικειωμένα με τις αγροτικές εργασίες, αφού όλη η οικογένεια ασχολείται με την αμπελουργία. Για την ίδια, οι εθελοντικές δράσεις της στα μονοπάτια έχουν σταθεί ευκαιρία να γνωρίσει επαγγελματίες από τα γειτονικά χωριά και να συνδέσει με ένα πρόσωπο τη φωνή που ακούει στο τηλέφωνο όταν καλεί για τη μεταφορά των αποσκευών των πεζοπόρων από το κατάλυμα που διευθύνει η ίδια στη Στεμνίτσα, στο επόμενο κατάλυμα κατά μήκος της περιπατητικής διαδρομής.
Μπορεί τα μονοπάτια να φτιάχτηκαν κάποτε για να επικοινωνούν μεταξύ τους τα χωριά, αλλά σήμερα δείχνουν να συνδέουν τους ανθρώπους σε ένα διαφορετικό επίπεδο. Την «αλυσίδα» που έχει σχηματιστεί, με βασικούς της κρίκους τους επαγγελματίες του τουρισμού, την αντιλαμβάνεσαι ξεκάθαρα όταν βλέπεις έναν εθελοντή από τη Στεμνίτσα να οδηγεί μέχρι τα Λαγκάδια για να παραλάβει μια τσάντα γεμάτη με περίπου δεκαπέντε φορητές συσκευές απώθησης σκύλων! «Έχουμε καταγράψει τα σημεία στα οποία είναι πιθανή η συνάντηση με τσοπανόσκυλα και εφοδιάζουμε τους πεζοπόρους με αυτή την συσκευή που εκπέμπει υπερήχους, ώστε να περνούν τα σημεία με ασφάλεια. Και στη συνέχεια αφήνουν τη συσκευή στην ταβέρνα για να την επιστρέψουμε στο κέντρο ενημέρωσης επισκεπτών στη Στεμνίτσα», περιγράφει ο Βασίλης Μανιάτης, ξενοδόχος στα Λαγκάδια.
Αντίστοιχα, όταν ο οδηγός ταξί της Στεμνίτσας έμαθε από πεζοπόρους που μετέφερε ότι είχε πέσει μια πινακίδα στο μονοπάτι προς τη Μονή Φιλοσόφου, έσπευσε να μεταφέρει την είδηση στο κέντρο ενημέρωσης επισκεπτών. Μέσα σε μία ώρα, ένας από τους εθελοντές είχε ήδη στερεώσει την πινακίδα. «Αν ακολουθούσαμε την τυπική νοοτροπία, θα απευθυνόμασταν σε κάποιον δημόσιο φορέα και θα παραπονιόμασταν ότι αργεί να κάνει τη δουλειά του. Θα σπαταλούσαμε πολλαπλάσιο χρόνο για να ψάξουμε να βρούμε τον “αρμόδιο” απ’ ό,τι για να δώσουμε επιτόπου τη λύση», σχολιάζει ο Γιάννης Λαγός. Η ομάδα αναλαμβάνει επίσης τη λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης των πεζοπόρων για όποια ανάγκη προκύψει κατά μήκος της διαδρομής. Αυτό ανακαλύπτω καθισμένη στην καμπίνα του αγροτικού ημιφορτηγού που οδηγεί η Κατερίνα Μεϊμέτη. Γεωπόνος στο επάγγελμα, πειραματίζεται με την καλλιέργεια ζουλίτσας (είδους σιτηρού) και διατηρεί κατάστημα εστίασης στη Στεμνίτσα, ενώ παράλληλα απαντά εθελοντικά στις κλήσεις που δέχεται η γραμμή. Είναι αρκετά αυτά που καταφέρνει να «στριμώξει» μέσα στην καθημερινότητά της, αλλά το κάνει με χαμόγελο. Η δυναμική της ΚΟΙΝΣΕΠ αποτυπώνεται ακόμα πιο χαρακτηριστικά μέσα από την ολοκληρωμένη μελέτη που έχει εκπονήσει για τη χάραξη ενός θεματικού δικτύου μονοπατιών μήκους 1.000 χιλιομέτρων σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, το οποίο και έχει τεθεί στη διάθεση της Περιφέρειας.
Και λίγη ιππασία
Θα αδικούσαμε το Menalon Trail αν μέναμε μόνο στο μοντέλο βάσει του οποίου λειτουργεί και δεν αναφερόμασταν στην ομορφιά των τοπίων που διασχίζει ή στη σύνδεσή τους με στοιχεία πολιτισμού της περιοχής. Ένα από τα σημεία που ξεχώρισα μέσα από τη δική μου επίσκεψη στην Αρκαδία είναι αυτό κοντά στην Ελάτη, το οποίο μπορεί κανείς να διασχίσει και έφιππος. Όπως εξηγεί ο Χρήστος Σιμόπουλος, ξυλογλύπτης και λάτρης των αλόγων, τα ιπποειδή ήταν το πρώτο βασικό μέσο μεταφοράς στα μονοπάτια της περιοχής και εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των κατοίκων των γύρω χωριών για αιώνες. Ανεβαίνω στην πλάτη της Λέιλας και ακολουθώ τον Χρήστο σε μια διαδρομή ανάμεσα σε πανύψηλα έλατα προς τη γειτονική παλιά πηγή, όπου το νερό εξακολουθεί να τρέχει πάντα φρέσκο και δροσερό. Όταν διασχίζεις το μονοπάτι έφιππος, έχεις την αίσθηση ότι αιωρείσαι ανάμεσα στα δέντρα και απολαμβάνεις την πανοραμική άποψη της πλαγιάς που κατηφορίζει απότομα προς το ποτάμι.
Η παρουσία επισκεπτών από το εξωτερικό είναι έντονη. Αισθητήρες στο φαράγγι του Λούσιου ποταμού κατέγραψαν 6.500 διελεύσεις μέσα σε δέκα μήνες.
Μια εξίσου ιδιαίτερη εμπειρία είναι η πεζοπορία προς τη σπηλιά που λέγεται ότι χρησιμοποιούσε ως καταφύγιο ο ληστής Λύγκος. Ο «Ρομπέν του Μαινάλου», όπως τον αποκαλούν ακόμα και σήμερα οι ντόπιοι, λόγω της ευαισθησίας που έδειχνε στους λιγότερο προνομιούχους, κρυβόταν σε έναν πελώριο βράχο, περιτριγυρισμένος από έλατα ύψους σαράντα μέτρων. Και ενώ δεν θα τον χαροποιούσε ιδιαίτερα η συμπερίληψη των λημεριών του στους πεζοπορικούς χάρτες, φαντάζομαι ότι δεν θα τον άφηναν ασυγκίνητο οι εκατό εθελοντές που μοχθούν για να διατηρούνται τα μονοπάτια της Αρκαδίας ζωντανά.
Ετοιμαστείτε για πεζοπορία
Το μονοπάτι του Μαινάλου εκτείνεται σε μήκος 75 χλμ. και περνάει μέσα από τη Στεμνίτσα, τη Δημητσάνα, το Ζυγοβίστι, την Ελάτη, τη Βυτίνα, τη Νυμφασία, τα Μαγούλιανα, το Βαλτεσινίκο και τα Λαγκάδια.
Οι διαδρομές μεταξύ των εννέα επιμέρους χωριών έχουν διάρκεια από δύο έως πέντε ώρες και μήκος από 4 έως 15 χλμ., ενώ οι περισσότερες είναι χαμηλού ή μέτριου βαθμού δυσκολίας.
Κατά μήκος της διαδρομής υπάρχει μια σειρά από καταλύματα που συνεργάζονται μεταξύ τους και παρέχουν στους πεζοπόρους τη δυνατότητα να μεταφέρονται οι αποσκευές τους από το ένα χωριό στο επόμενο.
Για περισσότερες πληροφορίες: menalontrail.eu, τηλ. 6951-004305, [email protected]
