Αν έχω φωτογραφίσει κάποιον καλλιτέχνη που δεν μου άρεσε; Χμμμ… Άκουσες το καινούργιο άλμπουμ της Μπιγιονσέ; Είναι πολύ καλό. Εξαιρετικός δίσκος, έτσι δεν είναι; Τον έχω ήδη παίξει ίσαμε είκοσι φορές. Για να είμαι ειλικρινής, όμως, πριν από αυτόν, εκτός από μερικά τραγούδια της, δεν μου έλεγε τίποτα η μουσική της. Παρότι το «έβλεπα» από την αρχή ότι θα κάνει την καριέρα που έκανε. Η Μπιγιονσέ, που την έχω φωτογραφίσει τόσο μόνη της όσο και με τις Destiny’s Child, υπήρξε από αυτούς τους καλλιτέχνες που φωτογράφιζα παρά το ότι η μουσική τους –γιατί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς μου το να ακούω προσεκτικά τα τραγούδια κάποιου πριν τον φωτογραφίσω, είτε για ένα πορτρέτο είτε σε μια συναυλία–, ακόμα και αν ήταν καλή, δεν αντιλέγω, δεν ήταν του γούστου μου.
Σε ένα μικρό λαϊβάδικο φωτογράφισα κάποτε στα πρώτα τους βήματα τους Arctic Monkeys. Ήταν ένα από τα συγκροτήματα που είπα από μέσα μου ότι θα κάνουν τεράστια καριέρα. Με την Αλίσια Κις και την Αντέλ δούλεψα όταν ήταν ακόμη σχεδόν άγνωστες. Ήμουν τυχερός. Στα πρώτα τους λάιβ, αυτούς τους καλλιτέχνες μπορείς να τους φωτογραφίσεις από απόσταση αναπνοής. Οι μάνατζέρ τους σε θέλουν μπροστά από τη σκηνή. Έπειτα, καθώς «ανεβαίνουν», σου βάζουν φραγμούς. Καλλιτέχνες όπως η Αντέλ –που τη φωτογράφισα πρώτη φορά σε μια συναυλία της που είχαν πάει να τη δουν μόνο μερικές εκατοντάδες άτομα– πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να τους φωτογραφίσεις.
«Καλλιτέχνες όπως η Αντέλ –που τη φωτογράφισα πρώτη φορά σε μια συναυλία της που είχαν πάει να τη δουν μόνο μερικές εκατοντάδες άτομα– πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να τους φωτογραφίσεις».
Πρόλαβα και έβγαλα κάποια πορτρέτα της Έιμι Γουαϊνχάουζ, όταν είχε έρθει στην Ολλανδία για να προωθήσει το πρώτο της άλμπουμ. Δεν τη φωτογράφισα, όμως, ποτέ σε λάιβ. Πάντα κάτι γινόταν. Την πρώτη φορά που μου δόθηκε η ευκαιρία, ήμουν σε διακοπές. Μετά, είχε όλα αυτά τα προβλήματα με τα ναρκωτικά, τις διατροφικές διαταραχές, το αλκοόλ. Όποτε ανακοινωνόταν μια συναυλία της, έπαιρνα τη φωτογραφική μου μηχανή και πήγαινα να τη δω, αλλά την τελευταία στιγμή δεν εμφανιζόταν στη σκηνή. Νομίζω ότι το ίδιο είχε συμβεί και στην Ελλάδα. [Του το επιβεβαιώνω, από μνήμης, και τσεκάρω επιτόπου ότι είχε κλείσει να εμφανιστεί στις 22 Ιουνίου του 2011 στη σκηνή του φεστιβάλ Eject, αλλά τρεις ημέρες πριν από τη συναυλία ανακοινώθηκε η ακύρωσή της. Νωρίτερα, τη Γουαϊνχάουζ την είχαν γιουχάρει οι «θαυμαστές» της στο Βελιγράδι, καθώς δεν μπορούσε να σταθεί στα πόδια της. Πέθανε έπειτα από περίπου έναν μήνα, στις 23 Ιουλίου.] Η Γουαϊνχάουζ ήταν ξεχωριστή, είχε τόσο μεγάλο ταλέντο, είναι απίστευτο το ότι έζησε αυτή τη ζωή και το ότι δεν είναι ανάμεσά μας. Για μένα, η ιστορία της έχει πολλά κοινά με εκείνη του Avicii. Και τους δύο τούς πίεζαν συνεχώς να παίζουν μουσική –οι γονείς τους, το περιβάλλον τους, οι μάνατζέρ τους– ενώ δεν ήταν σε θέση να το κάνουν.
«Όποτε ανακοινωνόταν συναυλία της Έιμι Γουαϊνχάουζ, έπαιρνα τη φωτογραφική μου μηχανή και πήγαινα να τη δω, αλλά την τελευταία στιγμή δεν εμφανιζόταν στη σκηνή».
Υπάρχει μια φωτογραφία του Φιλ Κόλινς στο βιβλίο, που τον δείχνει να κάνει οτοστόπ. Το 2004, η εταιρεία του μου είχε ζητήσει να τον φωτογραφίσω να περιμένει το λεωφορείο σε μια στάση. Οι λήψεις θα χρησιμοποιούνταν για την ευρωπαϊκή του περιοδεία και ήθελαν να περάσουν με αυτόν τον τρόπο το μήνυμα ότι «είναι στον δρόμο». Τελικά, του πρότεινα να φύγουμε από τη στάση και να βγούμε σε έναν αυτοκινητόδρομο για να κάνουμε οτοστόπ. Συμφώνησε και είχε πλάκα, γιατί ο κόσμος τον αναγνώριζε και σταματούσε. Υπήρχε μια πολύ ωραία και ιδιαίτερη ένταση σε αυτή τη φωτογράφιση, επειδή τον Κόλινς τον ακολουθούσα από την εποχή των Genesis, είναι ένας από τους αγαπημένους μου ντράμερ, ήμουν χρόνια φαν του και ξαφνικά όχι μόνο δουλεύαμε μαζί, αλλά κάναμε και οτοστόπ.
Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο μου. Το πρώτο περιλάμβανε φωτογραφίες που τράβηξα τη δεκαετία του 1990. Ποιους καλλιτέχνες που έχω φωτογραφίσει αγαπώ περισσότερο; Τους Nirvana, που έχω εικόνες τους στο πρώτο μου βιβλίο, την Αντέλ, τους Editors, τους Pearl Jam, τον Ντέιβιντ Μπόουι, τον Μάιλς Ντέιβις, τον Ίγκι Ποπ. Αυτά τα ονόματα μου έρχονται τώρα στο μυαλό. Η λίστα μου, όμως, σίγουρα είναι πολύ μεγαλύτερη.
Είχα πρόσβαση στη Μαντόνα, στην Μπγιόρκ, σε όλους αυτούς τους υπερδιάσημους καλλιτέχνες, επειδή δούλευα με αναθέσεις για μεγάλες εφημερίδες και περιοδικά, αλλά και για πρακτορεία ειδήσεων. Ήθελα να γίνω φωτογράφος από πιτσιρικάς, παρότι δεν είχα από την αρχή εστιάσει στη μουσική. Ήθελα να κάνω πορτρέτα, να πηγαίνω στα γήπεδα, να κάνω ρεπορτάζ. Και όντως, τα έκανα όλα αυτά. Επαγγελματικά, ξεκίνησα προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980, με βάση μου τη Χάγη. Το 1992, μάλιστα, με έστειλαν να καλύψω τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης. Η αγάπη μου για τη μουσική, όμως, ήταν από την αρχή μεγάλη. Θα έλεγα ότι μου άρεσαν δύο πράγματα: η μουσική και η φωτογραφία.
Το να «φωτογραφίζεις τη μουσική», ως επαγγελματική εξειδίκευση, έχει αλλάξει μέσα στα χρόνια. Πλέον, στις συναυλίες των καλλιτεχνών της τάξεως της Lady Gaga δεν υπάρχουν φωτορεπόρτερ. Αυτοί οι καλλιτέχνες έχουν τον προσωπικό τους φωτογράφο, που θα τους βγάλει κάποιες καλές λήψεις και στη συνέχεια κάποιος μάνατζερ θα διαλέξει αυτές που θα βγουν προς τα έξω. Ο φωτογράφος, θαρρώ, δεν έχει καν λόγο. Αυτό, για μένα, είναι ντροπή και κρίμα. Έχει χαθεί ένα ολόκληρο είδος φωτογραφίας. Πέρυσι, πήγα σε μια συναυλία των Korn και δεν είχε προβλεφθεί καν ειδικός χώρος για τους φωτογράφους, όπως κατά κανόνα συνέβαινε παλαιότερα. Αυτό με θύμωσε.
Τη Σακίρα την έβαλε στο εξώφυλλο του λευκώματος ο εκδοτικός οίκος· και πολύ καλά έκανε, επειδή «χρειαζόταν» μια φωτογραφία που να δείχνει δράση, που να επικοινωνεί τη μουσική. Να φαίνονται μικρόφωνα, κιθάρες κ.λπ. Να μην είναι ένα στατικό πορτρέτο. Βέβαια, τους σταρ τούς γνωρίζεις καλύτερα όταν είναι να τους κάνεις ένα πορτρέτο. Στις συναυλίες, όσες φορές κι αν πας να τους φωτογραφίσεις, είναι αδύνατο να αναπτύξεις σχέση μαζί τους. Στα λάιβ δεν με νοιάζει να έχω απλώς ένα καλό καρέ του καλλιτέχνη. Ψάχνω να τον φωτογραφίσω από μια οπτική γωνία που δεν θα τον βγάλει κανείς άλλος. Τους Editors τους φωτογράφισα πλάτη στο Pinkpop –ένα από τα πιο σημαντικά φεστιβάλ ποπ και ροκ μουσικής στον κόσμο, που γίνεται στην Ολλανδία από το 1970– με φόντο το πλήθος που είχε έρθει να τους δει. Αρχικά, ο μάνατζέρ τους μου είχε δώσει άδεια να ανέβω πάνω στη σκηνή και να μείνω μαζί τους μόνο για τα δεκαπέντε πρώτα λεπτά της συναυλίας. Είχα θέμα, όμως, με το φως. Το κατάλαβαν και, λόγω καλής σχέσης, έμεινα να τους φωτογραφίζω μέχρι το τέλος της εμφάνισής τους. Γενικά, δεν θέλω απλώς να καταγράφω ένα στιγμιότυπο, θέλω οι φωτογραφίες μου να περιλαμβάνουν περισσότερα πράγματα, να έχουν δράση, να έχουν βάθος. Νομίζω ότι, επειδή στην αρχή της καριέρας μου δούλεψα ως αθλητικός φωτογράφος, εκπαιδεύτηκα στο να αναγνωρίζω πότε πλησιάζει η «σωστή στιγμή».
«Τους σταρ τούς γνωρίζεις καλύτερα όταν είναι να τους κάνεις ένα πορτρέτο. Στις συναυλίες, όσες φορές κι αν πας να τους φωτογραφίσεις, είναι αδύνατο να αναπτύξεις σχέση μαζί τους».
Με τα σόσιαλ μίντια οι καλλιτέχνες σήμερα ελέγχουν μόνοι τους το ίματζ τους. Έχουν εκατομμύρια ακολούθους στο TikTok, στο Instagram και στα λοιπά. Αυτά τα μέσα είναι πιο χρήσιμα για εκείνους από τις εφημερίδες και τα περιοδικά – ή, τουλάχιστον, αυτό φαίνεται να πιστεύουν. Για να είμαι ειλικρινής, όμως, τις εικόνες που ανεβάζουν δεν τις καταλαβαίνω. Το φωτογραφικό αποτέλεσμα δεν αποτυπώνει τη μουσική τους, δεν έχει καμία σχέση με το ροκ εν ρολ, καμία αξία ντοκουμέντου. Είναι φωτογραφίες που ακολουθούν τους κανόνες της διαφήμισης.
Πώς περνάω τις μέρες μου; Τώρα είμαι σε διακοπές, σε λίγες ημέρες θα επιστρέψω στη βάση μου. Τις καθημερινές, κάνω τις δουλειές μου, όπως όλος ο κόσμος. Κατά το απόγευμα, αν δεν έχω να πάω να φωτογραφίσω κανέναν καλλιτέχνη, συνήθως θα ετοιμαστώ για να πάω να παρακολουθήσω κάποια συναυλία. Παράλληλα, δουλεύω όλη την ώρα πάνω στο αρχείο μου. Τις πρώτες μου φωτογραφίες τις τράβηξα το 1984 και επί είκοσι χρόνια χρησιμοποιούσα μόνο φιλμ. Δεν έχω καταφέρει ακόμη να σκανάρω όλο αυτό το υλικό. Επίσης, γυμνάζομαι για να παραμένω σε φόρμα, είμαι 67 ετών. Τις καλύτερές μου φωτογραφίες, νομίζω, τις τράβηξα τις δεκαετίες του 1990 και του 2000. Παρότι δεν κάνω σχέδια, το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε δεν πρόκειται να είναι το τελευταίο μου. Ίσως να ακολουθήσει ένα λεύκωμα για την τζαζ. Πήγαινα και συνεχίζω να πηγαίνω σε πολλές τζαζ συναυλίες, έχω άπειρο σχετικό υλικό.
Ο Πολ Μπέργκεν γεννήθηκε το 1957 και είναι ένας από τους κορυφαίους φωτογράφους με εξειδίκευση στους μουσικούς καλλιτέχνες και στις συναυλίες. Το σκληρόδετο λεύκωμα Zero’s Heroes: Music caught on camera κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο teNeues. Κοστίζει 65 ευρώ και στις 256 σελίδες του περιλαμβάνει πάνω από 200, έγχρωμες και ασπρόμαυρες, φωτογραφίες.
teNeues.com
