Πώς δε θα σπαταλάτε φαγητό και ενέργεια στην κουζίνα σας

Μπορεί να φημιζόμαστε για το φαγητό μας, αλλά έχουμε κακές συνήθειες στην κουζίνα. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ, η χώρα μας βρίσκεται στην τρίτη θέση της κατά κεφαλήν σπατάλης τροφίμων στην Ευρώπη, το 46% της οποίας συντελείται στα νοικοκυριά. Αν σκεφτεί κανείς και την ενέργεια που καταναλώνουμε για το καθημερινό μαγείρεμα, καταλαβαίνει πόσο σημαντικό είναι να ξεκινήσουμε να κάνουμε τα πράγματα αλλιώς· και η αλλαγή μπορεί να ξεκινήσει από κάτι τόσο μικρό όσο ένα στραβό καρότο. Δεν είναι όλα απλά και εύκολα, όμως πολλές από τις πρακτικές που καθιστούν αυτή τη στιγμή την κουζίνα, το κέντρο του σπιτιού μας, προβληματική για το περιβάλλον (και για την τσέπη μας) συνεχίζονται μόνο και μόνο επειδή «έτσι έχουμε συνηθίσει». Δίνοντας λίγο περισσότερη σημασία στον τρόπο που ψωνίζουμε και έπειτα αποθηκεύουμε και μαγειρεύουμε το φαγητό, μπορούμε να αλλάξουμε σιγά σιγά τη ρουτίνα μας προς το καλύτερο. 

Πιο προσεκτικοί, πιο πράσινοι

Όλα ξεκινούν από τα ψώνια. Αν φέρουμε στο σπίτι περισσότερα τρόφιμα απ’ όσα χρειαζόμαστε, τότε πιθανότατα κάποια από αυτά θα καταλήξουν στα σκουπίδια. Ακούγεται απλό, αλλά χρειάζεται αρκετά προσεκτικό σχεδιασμό. Μπορούμε να ξεκινήσουμε φτιάχνοντας μια λίστα με αυτά που έχουμε ανάγκη και να προσπαθήσουμε να την τηρήσουμε. Προτιμάμε επίσης να αγοράζουμε εποχικά φρούτα και λαχανικά, συμβάλλοντας στη μείωση των ενεργοβόρων αεροπορικών μεταφορών και διαδικασιών αποθήκευσης και συντήρησης. Σημαντικό είναι ακόμα να σταματήσουμε να σνομπάρουμε εκείνα τα κηπευτικά που δεν έχουν την τέλεια εμφάνιση. Σαφώς δεν θα αγοράσουμε κάτι χτυπημένο ή αλλοιωμένο, αλλά δεν υπάρχει λόγος να μη βάλουμε στο καλάθι μας ένα στραβό καρότο ή μια ασχημούτσικη ντομάτα. Την ίδια ή, σε κάποιες περιπτώσεις, και μεγαλύτερη ακόμα νοστιμιά έχουν και προτιμώντας τα θα τα γλιτώσουμε από την «απόσυρση». 

Πού μπαίνει τι

Φτάσαμε στο σπίτι φορτωμένοι, βάλαμε τα ψώνια στα γρήγορα στο ψυγείο και, λίγες μέρες μετά, βρήκαμε μια μαραμένη σαλάτα που θα μπορούσαμε να έχουμε φάει, καταχωνιασμένη πίσω πίσω. Ο τρόπος που αποθηκεύουμε τα προϊόντα στο ντουλάπι ή στο ψυγείο μπορεί να κάνει όλη τη διαφορά, οπότε αξίζει να αφιερώσει κανείς μερικά λεπτά στην οργάνωσή του. Ο γενικός κανόνας είναι: τα πιο ευπαθή και εκείνα που είναι κοντά στο να λήξουν μπαίνουν μπροστά. Υπάρχουν πολλά έξυπνα tips που βοηθούν να παρατείνουμε τον χρόνο ζωής των φρέσκων προϊόντων. Για παράδειγμα, τα μυρωδικά μας θα διατηρηθούν πολύ περισσότερο αν τοποθετήσουμε ολόκληρα τα ματσάκια σε ποτήρια με νερό, αλλάζοντάς το τη δεύτερη μέρα. Τα μήλα, οι μπανάνες και τα πεπόνια είναι μερικά από τα φρούτα που απελευθερώνουν μπόλικο αιθυλένιο, ουσία που θα κάνει πολλούς από τους «συγκατοίκους» τους να ωριμάσουν πριν την ώρα τους, γι’ αυτό και είναι προτιμότερο να τα φυλάμε ξεχωριστά σε κλειστές χάρτινες σακούλες. Όσο για το γάλα που, από συνήθεια, πολλοί τοποθετούμε στην πόρτα του ψυγείου, ως ευπαθές προϊόν πρέπει να φυλάσσεται σε διαφορετικό, πιο δροσερό σημείο, στο εσωτερικό της συσκευής. Πατάτες, γλυκοπατάτες, κρεμμύδια και σκόρδο πρέπει να φυλάσσονται σε ξηρό, σκοτεινό μέρος, αλλά όχι μαζί, γιατί έτσι οι πατάτες θα κρατήσουν λιγότερο. Τα κρεμμύδια πρέπει να αερίζονται καλά και όχι να στοιβάζονται.

«Ανάλωση κατά προτίμηση»

Η σύγχυση σχετικά με την ημερομηνία λήξης εντείνει το πρόβλημα της σπατάλης. Πριν ρίξουμε κάτι στα σκουπίδια επειδή είδαμε μια ημερομηνία πάνω στη συσκευασία, ας θυμηθούμε πως άλλο «ημερομηνία λήξης» και άλλο «ανάλωση κατά προτίμηση». Στην πρώτη περίπτωση η ετικέτα δείχνει την ημερομηνία μέχρι την οποία πρέπει να έχουμε καταναλώσει κάποιο τρόφιμο. Αναγράφεται συνήθως σε ευπαθή προϊόντα, όπως γαλακτοκομικά, πουλερικά, αυγά κ.ο.κ. και αν έχει παρέλθει, πρέπει όντως να απορρίψουμε το τρόφιμο. Η «ανάλωση κατά προτίμηση», από την άλλη, αναφέρεται στη βέλτιστη ημερομηνία μέχρι την οποία το τρόφιμο μπορεί να καταναλωθεί. Θα συναντήσουμε αυτή τη φράση σε κατεψυγμένα, αποξηραμένα ή σε κονσέρβες, καθώς και σε ζυμαρικά ή ρύζι. Αφορά κυρίως την ποιότητα του τροφίμου και, αν περάσει, δεν σημαίνει ότι το τρόφιμο είναι ακατάλληλο για κατανάλωση, αρκεί να έχει συντηρηθεί και αποθηκευτεί σωστά. 

Πριν ρίξουμε κάτι στα σκουπίδια επειδή είδαμε μια ημερομηνία πάνω στη συσκευασία, ας θυμηθούμε πως άλλο «ημερομηνία λήξης» και άλλο «ανάλωση κατά προτίμηση». 

Καταψυκτικά κόλπα

Μεγάλος σύμμαχος ενάντια στη σπατάλη είναι η κατάψυξη  σαν να πατάμε pause σε ό,τι δεν έχουμε προλάβει να καταναλώσουμε, προτού χαλάσει. Πέρα από τις μερίδες φαγητού που περίσσεψαν και τα προφανή προϊόντα που έχουμε συνηθίσει να αποθηκεύουμε στα ράφια της, υπάρχουν και λιγότερο αναμενόμενες, πολύ βολικές λύσεις. Περίπου το 80% των φρούτων πετιέται γιατί δεν τα φάγαμε στην ώρα τους. Αν βάλουμε, όσα καθυστερούμε να φάμε, στην κατάψυξη, μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε όποτε θέλουμε σε smoothies και φρουτένια επιδόρπια. Ακόμα και οι πολύ μαυρισμένες μπανάνες μπορούν να πάνε κατευθείαν στην κατάψυξη και έπειτα να χρησιμοποιηθούν για ένα ωραιότατο μπανανόψωμο ή άλλες γλυκές συνταγές. Το ψωμί μπορούμε να το καταψύξουμε σε φέτες. Βγάζουμε όσες χρειαζόμαστε, τις ψήνουμε για λίγο και το αποτέλεσμα δεν έχει σχεδόν καμία διαφορά από το φρέσκο. Στην περίπτωση που περίσσεψαν πατάτες, τις παγώνουμε για να τις κάνουμε αργότερα πουρέ. Και ωμές πατάτες μπορούμε να καταψύξουμε, αρκεί να τις βράσουμε πρώτα για πέντε λεπτά πριν τις χρησιμοποιήσουμε. Πολλοί αγνοούμε πως το τυρί και το γάλα είναι επίσης προϊόντα που «χωράνε» στην κατάψυξη. Η αλήθεια είναι πως αλλοιώνεται λίγο η υφή τους, αλλά, αν τα μαγειρέψουμε (σε ζυμαρικά φούρνου, σε μπεσαμέλ, σε πίτσες κ.ο.κ.), δεν θα αντιληφθούμε ιδιαίτερη διαφορά.

Μειώνοντας τη σπατάλη ενέργειας

Εξίσου κρίσιμο με το να σταματήσουμε να πετάμε αλόγιστα το φαγητό μας είναι και το να μην «πετάμε» χωρίς δεύτερη σκέψη την ενέργεια στο καθημερινό μαγείρεμα, ξεκινώντας από τα σκεύη που επιλέγουμε. Αξίζει να επενδύσουμε σε καλής ποιότητας κατσαρόλες και τηγάνια με βαριές βάσεις από καλά αγώγιμα υλικά, ώστε να σπαταλάμε λιγότερο χρόνο και ενέργεια στην προετοιμασία του φαγητού. Τα μαντεμένια σκεύη παίρνουν μεν λίγη παραπάνω ώρα για να ζεσταθούν αλλά διατηρούν και διαχέουν πολύ καλά τη θερμότητα. 

Φροντίζουμε επίσης να έχουμε καπάκια που εφαρμόζουν σωστά στα σκεύη και, σε όσες συνταγές το επιτρέπουν, τα χρησιμοποιούμε  διαφορετικά το 50% της ενέργειας που καταναλώνουμε πάει στράφι. Μια ιδέα που κερδίζει σε δημοφιλία τελευταία είναι και το «παθητικό μαγείρεμα» (passive cooking): φέρνουμε το νερό μαζί με αυτό που θέλουμε να μαγειρέψουμε σε βρασμό για δύο λεπτά και έπειτα σβήνουμε το μάτι της κουζίνας αφήνοντάς το καλυμμένο με το καπάκι της κατσαρόλας, να μαγειρευτεί με την εναπομείνασα θερμότητα. Η διάσημη μαγείρισσα Νιγκέλα Λόουσον ορκίζεται πως έτσι τα ζυμαρικά γίνονται καλύτερα ενώ το ίδιο τρικ λειτουργεί τέλεια και για τα βραστά αυγά. 

Συσκευές όπως το air fryer, η χύτρα και το instant pot είναι λιγότερο ενεργοβόρες και μπορούμε να πειραματιστούμε με νέες συνταγές, βάζοντάς τες στην κουζίνα μας. Ωστόσο, όταν μαγειρεύουμε στον φούρνο, σε αντίθεση με ό,τι λένε οι περισσότερες συνταγές, δεν χρειάζεται να μπαίνουμε στη διαδικασία της προθέρμανσης. Οι νέες τεχνολογίες και οι καινούργιοι φούρνοι πιάνουν πολύ γρήγορα την επιθυμητή θερμοκρασία, έχοντας κάνει αυτή τη συμβουλή ξεπερασμένη. Με εξαίρεση ίσως τα σουφλέ και άλλα παρόμοια φαγητά, το «πρώτα προθερμαίνουμε τον φούρνο» είναι και ξεπερασμένο και ενεργοβόρο. Μάλιστα, 10 με 15 λεπτά πριν ολοκληρωθεί το μαγείρεμα μπορούμε να σβήσουμε τον φούρνο, καθώς η θερμότητα που υπάρχει επαρκεί για το τελείωμα του 
φαγητού.

* Ευχαριστούμε τη WWF και τη σεφ Νένα Ισμυρνόγλου για τις ιδέες και τις συμβουλές.